04/12/2023
Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) là một trong 3 Chương trình Mục tiêu quốc gia lớn của Trung ương, trong đó Quảng Nam là địa phương được thụ hưởng nhiều chính sách từ Chương trình. Sau gần 13 năm triển khai thực hiện, Chương trình xây dựng NTM đã làm thay đổi toàn diện bộ mặt nông thôn Quảng Nam, đời sống của cộng đồng cư dân nông thôn không ngừng được nâng lên. Trong hành trình xây dựng NTM, nhận thức rõ tầm quan trọng của công tác bảo vệ môi trường, Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân (HĐND), Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Quảng Nam đã tập trung lãnh đạo, chỉ đạo cả hệ thống chính trị và toàn dân trên địa bàn tích cực thực hiện có hiệu quả công tác BVMT và nâng cao chất lượng môi trường.
Tuổi trẻ Quảng Nam tích cực trồng cây xanh, BVMT
Quảng Nam là tỉnh có vùng nông thôn rộng lớn (toàn tỉnh có 18 huyện, thị xã, thành phố, trong đó có 6 huyện miền núi cao/9 huyện miền núi), bước đầu xây dựng NTM với nhiều khó khăn, nhất là khu vực miền núi do xuất phát điểm thấp. Năm 2010, khi phát động xây dựng nông thôn mới NTM, bình quân chung số tiêu chí NTM đạt chuẩn của toàn tỉnh là 2,61 tiêu chí/xã, có 163 xã đạt dưới 5 tiêu chí, trong đó có 48 xã chưa đạt tiêu chí nào. Nhưng với sự nỗ lực quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân toàn tỉnh, được sự quan tâm hỗ trợ từ Trung ương, đến nay, tỉnh Quảng Nam đã đạt được những thành tựu to lớn, toàn diện trong thực hiện Chương trình NTM. Văn phòng Điều phối Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM tỉnh Quảng Nam cho biết, trong năm 2022, từ nguồn vốn Chương trình NTM, toàn tỉnh đã bê tông hóa hơn 81 km đường giao thông nông thôn, giao thông nội đồng và hơn 19 cầu, cống thoát nước các loại; xây dựng 62 công trình thủy lợi; đầu tư 21 công trình điện chiếu sáng; xây dựng, sửa chữa 33 công trình trường học các cấp… Tổng nguồn vốn được huy động thực hiện chương trình năm 2022 là 1.982 tỷ đồng. Đến hết tháng 11/2023, bình quân chung số tiêu chí NTM đạt chuẩn của toàn tỉnh là 16,48 tiêu chí/xã, đã có 118 xã được công nhận đạt chuẩn NTM, đạt tỷ lệ 60,82% và có 10 xã đạt chuẩn NTM nâng cao; 1 xã đạt chuẩn xã NTM kiểu mẫu; 4 đơn vị cấp huyện đạt chuẩn/hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM; 195 thôn đã được công nhận đạt chuẩn “Khu dân cư NTM kiểu mẫu”; có thôn được công nhận thôn NTM.
Để có được kết quả trên, trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Quảng Nam đã tập trung chỉ đạo, ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, cơ chế chính sách, tạo cơ sở pháp lý quan trọng để đẩy mạnh triển khai thực hiện công tác BVMT kịp thời, hiệu quả như: Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 27/12/2016 của Tỉnh ủy về quản lý, BVMT trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025; Chỉ thị số 48-CT/TU ngày 29/10/2019 của Tỉnh ủy về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện phong trào “Chống rác thải nhựa” trên địa bàn tỉnh; Quyết định số 3983/QĐ-UBND ngày 6/12/2012 của UBND tỉnh phê duyệt Đề án quản lý chất thải rắn tại các vùng nông thôn tỉnh Quảng Nam đến năm 2020; Quyết định số 2917/QĐ-UBND ngày 14/8/2017 của UBND tỉnh về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TU của Tỉnh uỷ về quản lý, bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025; Quyết định số 1289/QĐ-UBND ngày 3/5/2019 của UBND tỉnh Ban hành Kế hoạch thực hiện phong trào “Chống rác thải nhựa” trên địa bàn tỉnh Quảng Nam. Ngoài ra, tỉnh Quảng Nam còn thường xuyên rà soát, điều chỉnh, ban hành mới các cơ chế, chính sách trong công tác BVMT để phù hợp với nhu cầu phát triển. Trong năm 2020, HĐND tỉnh, UBND tỉnh đã ban hành một số cơ chế, chính sách mới để giải quyết các vấn đề bức xúc về môi trường như: Nghị quyết số 01/2020/NQ-HĐND ngày 21/4/2020 của HĐND tỉnh Về cơ chế khuyến khích, hỗ trợ đầu tư khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt tập trung tỉnh Quảng Nam, giai đoạn 2020-2030; Quyết định số 1662/QĐ-UBND ngày 19/6/2020 của UBND tỉnh phê duyệt Đề án quản lý chất thải rắn tỉnh Quảng Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030…
Ngoài ra, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 theo Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22/2/2022 của Thủ tướng Chính phủ, UBND tỉnh Quảng Nam đã ban hành hàng loạt các văn bản để triển khai chương trình trên địa bàn một cách hiệu quả. Cụ thể, ngày 9/8/2022, UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2072/QĐ-UBND quy định bộ tiêu chí về xã NTM giai đoạn 2022-2025 thực hiện trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, làm căn cứ để rà soát, đánh giá thực trạng, mức độ đạt các chỉ tiêu, tiêu chí và xây dựng quy hoạch, đề án, kế hoạch thực hiện hằng năm, trung hạn 5 năm trong thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025; là cơ sở để chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá, thẩm định, xét công nhận xã đạt chuẩn NTM và xét khen thưởng trong phong trào thi đua “Quảng Nam chung sức xây dựng NTM” trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021-2025. Tiếp đến, ngày 29/8/2022, UBND tỉnh đã ký Quyết định số 2254/QĐ-UBND ban hành Bộ tiêu chí thôn NTM kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, giai đoạn 2022-2025. Bộ tiêu chí này là căn cứ để rà soát, đánh giá thực trạng, mức độ đạt các chỉ tiêu, tiêu chí và xây dựng kế hoạch, phương án để thực hiện thôn NTM kiểu mẫu trong giai đoạn 2022-2025 (kể cả thôn đã đạt chuẩn khu dân cư NTM kiểu mẫu và đạt chuẩn thôn NTM trong giai đoạn 2016-2021 duy trì, nâng chuẩn trong giai đoạn 2022-2025 theo Bộ tiêu chí này). Đây cũng là cơ sở để Chủ tịch UBND các huyện, thị xã, thành phố có trách nhiệm thẩm định xét, công nhận Thôn đạt chuẩn Bộ tiêu chí thôn NTM kiểu mẫu trên địa bàn. Chủ tịch UBND xã có trách nhiệm công bố Thôn đạt chuẩn Bộ tiêu chí thôn NTM kiểu mẫu. Đến ngày 16/9/2022, UBND tỉnh Quảng Nam ban hành Quyết định số 2428/QĐ-UBND quy định Bộ tiêu chí huyện NTM nâng cao giai đoạn 2022-2025 thực hiện trên địa bàn tỉnh. Đây sẽ là căn cứ để Tỉnh rà soát, đánh giá thực trạng, mức độ đạt các chỉ tiêu, tiêu chí và xây dựng quy hoạch, đề án, kế hoạch thực hiện hằng năm, trung hạn 5 năm trong thực hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025; là cơ sở để chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá, thẩm tra, trình Trung ương thẩm định, công nhận huyện đạt chuẩn huyện NTM nâng cao và xét khen thưởng trong phong trào thi đua “Quảng Nam chung sức xây dựng NTM” trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021-2025.
Riêng đối với việc thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM, căn cứ vào các định hướng trên, UBND tỉnh Quảng Nam tích cực tổ chức các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức về BVMT, tổ chức các sự kiện, mít tinh hưởng ứng sự kiện ngày Môi trường thế giới (5/6), Tuần lễ Quốc gia Nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, tổ chức các khóa tập huấn, xây dựng các mô hình truyền thông, tổ chức các diễn đàn về BVMT… Các hoạt động trên đã thu hút sự tham gia của người dân trong cộng đồng, góp phần nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân trong công tác BVMT nông thôn. Bên cạnh việc đẩy mạnh công tác truyền thông, thông tin tuyên truyền, giáo dục, việc xây dựng các mô hình về BVMT cũng được các cấp ủy, chính quyền các địa phương đặc biệt coi trọng, tập trung các nguồn lực xây dựng các mô hình BVMT cụ thể phù hợp với điều kiện và tập quán của từng địa phương, từng vùng, như: Mô hình Câu lạc bộ 3 sạch, giáo dục cộng đồng thực hiện vệ sinh môi trường; hỗ trợ xây dựng hố xí; tuyến đường phụ nữ tự quản; nhóm liên gia tự quản; tổ phụ nữ thu gom rác; đoạn đường thanh niên tự quản; ngày thứ bảy tình nguyện; ngày Chủ nhật xanh; thanh niên tình nguyện BVMT; lắp đặt các bể thu gom, vận chuyển và xử lý bao gói thuốc BVTV sau sử dụng; phân loại rác thải tại nguồn và hạn chế sử dụng chai nhựa, túi ni lông; trồng hoa xóa tụ điểm rác thải,… Thông qua các hoạt động nêu trên, ý thức về BVMT của người dân đã được nâng lên, thể hiện rõ nét trong mỗi hành động cụ thể như: Vệ sinh nhà cửa, sử dụng nước sạch, giữ gìn cảnh quan đường làng, ngõ xóm, thu gom rác thải đúng nơi quy định, xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh; tỷ lệ hộ chăn nuôi có chuồng trại và xử lý chất thải chăn nuôi đảm bảo môi trường, các phong tục, tập quán lạc hậu của bà con vùng đồng bào dân tộc đã và đang dần được loại bỏ; các doanh nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường đều được di dời vào các khu, cụm công nghiệp và làng nghề. Bộ mặt nông thôn đã có những thay đổi đáng kể, đặc biệt cảnh quan môi trường được cải tạo xanh, sạch, đẹp, hài hòa với thiên nhiên, thân thiện với môi trường; gắn kết giữa văn hoá với du lịch, giữa bảo tồn và phát triển; các hộ dân đã tích cực cải tạo, nâng cấp đường làng, ngõ xóm, cải tạo vườn, hàng rào, trồng cây xanh nơi công cộng.
Đặc biệt, đến nay, hầu hết các xã trên địa bàn tỉnh Quảng Nam đã xây dựng Đề án thu gom, xử lý rác thải và thành lập các tổ hoặc Hợp tác xã thu gom rác, xử lý rác hoạt động hiệu quả; nhiều xã đã chọn tiêu chí môi trường làm khâu đột phá, với mục tiêu xây dựng “Làng không rác” để tạo cảnh quan phục vụ phát triển du lịch cộng đồng; người dân địa phương đã linh hoạt trong cách thức thực hiện, trước mỗi ngôi nhà của người dân nơi đây đều có những chậu hoa đa dạng sắc màu, tô điểm thêm cho những bức bích họa sinh động trên các bức tường đầy màu sắc. Điển hình như ở làng cổ Lộc Yên, làng Bích họa Tam Thanh, thôn Bến Đền Tây... Ngoài ra, tỉnh Quảng Nam cũng đẩy mạnh triển khai xây dựng khu dân cư NTM kiểu mẫu, qua đó bộ mặt các khu dân cư ngày càng sáng - xanh - sạch - đẹp.
Ngày 15/12/2023, UBND tỉnh Quảng Nam đã ban hành Quyết định số 2690/QĐ-UBND sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại Quyết định số 2105/QĐ-UBND ngày 11/8/2022 của UBND tỉnh ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2021-2025. Theo đó, đối với cấp xã, Quảng Nam phấn đấu đến cuối năm 2025 có thêm ít nhất 42 xã đạt chuẩn nông thôn mới; đồng thời duy trì, nâng chuẩn 112 xã đã đạt chuẩn NTM giai đoạn 2016-2020(1) theo Bộ tiêu chí mới giai đoạn 2021-2025, nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM lên ít nhất 154 xã/193 xã, chiếm tỷ lệ 80%; có thêm ít nhất 58 xã đạt chuẩn NTM nâng cao; đồng thời duy trì 6 xã đã đạt chuẩn NTM nâng cao để nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021-2025 lên ít nhất 64 xã, chiếm tỷ lệ ít nhất 41%; có thêm ít nhất 15 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; đồng thời duy trì 1 xã đã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu, nâng tổng số xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025 lên ít nhất 16 xã, chiếm tỷ lệ ít nhất 10,3%. Đối với cấp huyện, phấn đấu đến cuối năm 2025 có thêm ít nhất từ 3-4 huyện đạt chuẩn NTM, nâng tổng số đơn vị cấp huyện đạt chuẩn NTM và hoàn thành nhiệm vụ NTM lên ít nhất 8-9 đơn vị cấp huyện. Đối với tiêu chí môi trường, Quảng Nam cũng đặt ra mục tiêu, đến năm 2025, phát triển ít nhất 200 km đường hoa (mỗi xã bình quân ít nhất 1km) và ít nhất 1.000km đường cây xanh bóng mát. Để đạt được mục tiêu trên, trong thời gian tới, tỉnh Quảng Nam cần tập trung thực hiện đồng bộ một số giải pháp:
Một là, đẩy mạnh công tác truyền thông, thông tin tuyên truyền, vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn hóa, tự giác chấp hành các quy định của pháp luật về BVMT nói chung và BVMT trong xây dựng NTM nói riêng, như: Truyền thông trên các kênh thông tin (báo, đài, cổng Thông tin điện tử,…), mở các lớp tập huấn, tuyên truyền phổ biến về pháp luật; phát động tổ chức các hoạt động hưởng ứng các ngày lễ lớn (như: Ngày đa dạng sinh học, Ngày Môi trường thế giới, Chiến dịch Làm cho thế giới sạch hơn, Tuần lễ quốc gia nước sạch và vệ vinh môi trường nông thôn...); treo băng rôn, pa nô, áp phích tuyên truyền về chủ đề môi trường trên các tuyến đường, các khu dân cư để vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn hóa và tự giác bảo vệ môi trường; triển khai nội dung tuyên truyền phổ biến pháp luật về BVMT đến từng người dân. Tiếp tục thực hiện các mô hình quản lý BVMT như: “Khu dân cư thực hiện hài hòa xóa đói giảm nghèo và BVMT”, các mô hình phụ nữ với công tác BVMT, mô hình xây dựng gia đình “5 không 3 sạch”; mô hình Cựu Chiến binh tự quản BVMT ở thôn, khối phố; mô hình tự quản bảo vệ cây xanh đường phố, đường làng; mô hình thu gom rác thải tập trung, mô hình Hội Cựu chiến binh tự quản trên đồng ruộng, mô hình giảm thiểu túi ni lông… nhằm gắn tuyên truyền trách nhiệm BVMT với xây dựng NTM trên địa bàn để cán bộ, đảng viên và nhân dân cùng chung tay BVMT, hoàn thành tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM.
Hai là, thực hiện hiệu quả Đề án quản lý chất thải rắn tại các vùng nông thôn trên địa bàn tỉnh; quy hoạch khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt tập trung trên cơ sở Công văn số 3659/BTNMT-TCMT hướng dẫn một số nội dung thành phần Chương trình MTQG xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025 thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ TN&MT. Tăng cường quản lý, kiểm soát các hoạt động sản xuất, kinh doanh có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường; chỉ đạo làm tốt công tác thu gom, xử lý rác thải, tổ chức dọn vệ sinh định kỳ hằng tháng trong khu dân cư; khuyến khích và vận động từng hộ gia đình khôi phục lại việc trồng hàng rào xanh, bằng các loại cây, như: Chè tàu, dâm bụt, phi lao... tạo cảnh quan “sáng, xanh, sạch, đẹp” ở từng khu dân cư; chỉ đạo phát triển và nhân rộng các mô hình đường hoa - cây xanh, từ việc nhân rộng các khu dân cư NTM kiểu mẫu đã được công nhận.
Ba là, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về BVMT, từng bước kiện toàn lại hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước về BVMT cấp tỉnh, huyện và xã theo hướng chuyên trách, chuyên nghiệp, nhất là ở cấp huyện, xã. Vận động người sản xuất và người tiêu dùng nâng cao nhận thức trách nhiệm về BVMT; thực hiện nghiêm các quy định của pháp luật về BVMT.
Bốn là, đẩy mạnh triển khai thực hiện Đề án thí điểm hoàn thiện và nhân rộng mô hình BVMT trong xây dựng NTM tại các xã khó khăn, biên giới, hải đảo theo hướng xã hội hóa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 712/QĐ-TTg ngày 26/5/2017 đến cuối năm 2020, trên cơ sở đó tổng kết để đề xuất các mục tiêu, giải pháp cho giai đoạn 2021-2025…
Nhật Minh
(Trang thông tin này có sự phối hợp của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương)
