28/09/2017
Tóm tắt
Khu Bảo tồn thiên nhiên (KBTTT) Phong Điền có nguồn tài nguyên du lịch sinh thái (DLST) phong phú nhưng điều kiện khai thác tiềm năng DLST ở đây còn chưa được phát huy hiệu quả. Trên cơ sở đánh giá hiện trạng khai thác và kết quả đánh giá tiềm năng phát triển DLST của KBT, đề tài đã đề xuất một số định hướng và giải pháp về môi trường, nguồn nhân lực, thu hút vốn đầu tư,... góp phần khai thác hợp lý tiềm năng nơi đây.
Từ khóa: KBTTN, DLST, cộng đồng địa phương, tài nguyên thiên nhiên.
1. Đặt vấn đề
Theo các nhà khoa học KBTTN Phong Điền là 1 trong 233 vùng sinh thái đa dạng sinh học (ĐDSH) cao trên thế giới, là 1 trong 3 vùng chim quan trọng của địa cầu. KBTTN Phong Điền còn là nơi hình thành nên nhiều cảnh quan kỳ thú và hấp dẫn cho du khách thích trải nghiệm và khám phá. Tuy nhiên, du lịch tại KBTTN Phong Điền còn mang tính tự phát, chưa khai thác hợp lý và phát huy hết thế mạnh của vùng. Với mong muốn góp phần khai thác du lịch một cách bền vững và hiệu quả, đề tài nghiên cứu: “Đánh giá tiềm năng DLST của KBTTN Phong Điền, Tỉnh Thừa Thiên - Huế” theo hướng tiếp cận để phát triển du lịch tốt hơn trong thời gian tới.
2. Mục tiêu nghiên cứu
- Góp phần cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để phát triển tốt hơn các tiềm năng DLST của KBTTN Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế.
- Làm rõ hiện trạng phát triển DTST của KBTTN Phong Điền. Phân tích tiềm năng phát triển, cơ hội và thách thức, đưa ra các định hướng và giải pháp hợp lý phát triển DLST của KBTTN.
3. Đối tượng, phương pháp và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Các tiềm năng DLST của KBT và các điều kiện khai thác tài nguyên DLST của KBT.
- Cộng đồng dân cư sống gần KBT có ảnh hưởng đến tiềm năng DLST ở đây.
3.2. Phương pháp nghiên cứu
- Không gian: KBTTN Phong Điền và 3 xã vùng đệm (Phong Mỹ, Phong Xuân và Phong Sơn)
- Phạm vi thời gian: Từ tháng 2 đến tháng 5/2016.
4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận
4.1. Đánh giá hiện trạng phát triển DLST ở Khu BTTN Phong Điền
a. Khách du lịch: Khai thác du lịch ở Khu BTTN Phong Điền mới chỉ dừng lại ở mức độ giáo dục môi trường cho các nhà nghiên cứu, sinh viên và học sinh. Một số chuyến du lịch tự phát của người dân xung quanh vùng đến với các địa điểm vùng đệm của KBT.
Qua điều tra cho thấy, 100% người dân nói rằng, có thể để cho du khách ngủ lại qua đêm ở nhà mình. Nhưng tùy điều kiện không gian của mỗi nhà nên số lượng khách có thể cho ngủ lại của mỗi hộ là khác nhau 26% hộ có thể cho 3-5 khách ngủ lại, 46 % hộ có thể cho 5 - 10 khách ngủ lại và 28 % hộ có thể cho trên 10 khách ngủ lại. Như vậy có thể thấy, mức độ mong muốn phát triển du lịch ở địa phương và tầm quan trọng của CĐĐP trong việc phát triển DLST ở KBT.
Bảng 4.1. Phân tích SWOT về tiềm năng DLST
|
Điểm mạnh |
Điểm yếu |
|
|
|
Cơ hội |
Thách thức |
|
|
Bảng 4.2. Kết quả lựa chọn trọng các tiêu chí tham vấn ý kiến chuyên gia
|
T T |
Tiêu chí |
Rất quan trọng ( trọng số 3) |
Quan trọng (Trọng số 2) |
Bình thường (trọng số 1) |
Trọng số được chọn |
|
1 |
Tính hấp dẫn |
15 |
5 |
0 |
3 |
|
2 |
Sức chứa du lịch |
7 |
13 |
2 |
2 |
|
3 |
Vị trí |
3 |
17 |
0 |
2 |
|
4 |
Tính bền vững |
2 |
10 |
8 |
2 |
|
5 |
Tính thời vụ |
3 |
6 |
11 |
1 |
|
6 |
Tính an toàn |
6 |
3 |
11 |
1 |
Trọng số 3 bao gồm các tiêu chí:
Trọng số 2 bao gồm các tiêu chí:
Trọng số 1 bao gồm các tiêu chí:
Kết quả thu được ở trên phù hợp với hầu hết các nghiên cứu lựa chọn trọng số của các chuyên gia.
Dựa trên các trọng số cho từng tiêu chí, đề tài đưa ra điểm đánh giá tổng hợp các tiêu chí đánh giá tiềm năng DLST tại các KBT theo Bảng 4.3.
Bảng 4.3. Điểm tổng hợp các tiêu chí đánh giá tiềm năng DLST tại các KBT [5]
|
TT |
Tiêu chí |
Thang bậc |
Hệ số |
|||
|
Rất thuận lợi |
Khá thuận lợi |
Trung Bình |
Kém thuận lợi |
|||
|
1 |
Tính hấp dẫn |
12 |
9 |
6 |
3 |
3 |
|
2 |
Sức chứa |
8 |
6 |
4 |
2 |
2 |
|
3 |
Vị trí |
8 |
6 |
4 |
2 |
2 |
|
4 |
Độ bền vững |
8 |
6 |
4 |
2 |
2 |
|
5 |
Tính thời vụ |
4 |
3 |
2 |
1 |
1 |
|
6 |
Tính an toàn |
4 |
3 |
2 |
1 |
1 |
|
|
Điểm tổng hợp |
92 |
69 |
46 |
23 |
|
Từ điểm tổng hợp của các tiêu chí đưa ra mức độ đánh giá tiềm năng cho các điểm DLST tại Bảng 4.4
Bảng 4.4. Mức độ đánh giá tiềm năng các điểm DLST [5]
|
STT |
Mức độ đánh giá |
Số điểm |
Xếp loại |
|
1 |
Rất thuận lợi/ rất tốt |
70 – 92 |
1 |
|
2 |
Khá thuận lợi/ khá tốt |
47 – 69 |
2 |
|
3 |
Trung bình |
24 – 46 |
3 |
|
4 |
Kém thuận lợi |
≤ 23 |
4 |
Mức độ đánh giá tiềm năng các điểm DLST được xác định dựa trên điểm tổng hợp các tiêu chí, bằng cách xác định số điểm trong khoảng từ điểm nhỏ nhất và lớn nhất của mỗi bậc phân loại của các tiêu chí.
Dựa trên cơ sở hiện trạng của KBTTN Phong Điền về tiềm năng khai thác DLST, thông qua bảng chỉ tiêu đáng giá tiềm năng DLST, các chuyên gia đã cho điểm theo từng tiêu thức đánh giá cụ thể. Sau khi tổng hợp và thống kê các điểm đánh giá của các chuyên gia kết quả được thể hiện cụ thể ở Bảng 4.5.
Bảng 4.5. Kết quả đánh giá của các chuyên gia đối với các tiêu chí
|
STT |
Các tiêu chí |
4 |
3 |
2 |
1 |
Tổng điểm |
TB |
|
1 |
Tính hấp dẫn |
6 |
9 |
4 |
1 |
180 |
9.0 |
|
2 |
Sức chứa du lịch |
5 |
3 |
10 |
2 |
102 |
5.1 |
|
3 |
Vị trí |
11 |
4 |
5 |
0 |
132 |
6.6 |
|
4 |
Tính bền vững |
10 |
10 |
0 |
0 |
140 |
7.0 |
|
5 |
Tính thời vụ |
1 |
1 |
16 |
2 |
41 |
2.05 |
|
6 |
Tính an toàn |
19 |
1 |
0 |
0 |
77 |
3.85 |
Dựa trên kết quả của bảng 4.3 và 4.5 đề tài đã tổng hợp kết quả đánh giá giá trị tài nguyên của điểm DLST KBTTN Phong Điền tại Bảng 4.6
Bảng 4.6. Tổng hợp kết quả đánh giá giá trị tài nguyên của điểm DLST KBTTN Phong Điền
|
Đánh giá giá trị tài nguyên của điểm DLST KBTTB Phong Điền |
|||||||
|
Tính hấp dẫn |
Sức chứa du lịch |
Vị trí |
Tính bền vững |
Tính thời vụ |
Tính an toàn |
Tổng điểm |
Mức độ |
|
9.0 |
5.1 |
6.6 |
7.0 |
2.05 |
3.85 |
70.3 |
1 |
Kết quả đánh giá giá trị tài nguyên của điểm DLST KBTTN Phong Điền được tính theo công thức:
Tổng điểm = 3× tính hấp dẫn + 2 × (sức chức + vị trí + tính bền vững) + (tính an toàn + tính thời vụ)
Kết quả đánh giá đạt mức 70.3 điểm. Đối chiếu với mức độ đánh giá các điểm DLST, với tổng điểm này cho thấy tài nguyên của điểm DLST KBTTN Phong Điền thuộc loại 1 là tài nguyên DLST rất tốt và rất thuận lợi cho việc phát triển DLST.
Bảng 4.7. Kết quả đánh giá về điều kiện khai thác tiềm năng phát triển DLST hiện tại của KBTTN Phong Điền
|
Nội dung |
Rất tốt (5 đ) |
Tốt (4 đ) |
Khá (3 đ) |
Trung bình (2 đ) |
Yếu (1 đ) |
Tổng điểm |
TB |
|
Thị trường |
0 |
3 |
12 |
4 |
1 |
57 |
2.85 |
|
Nguồn nhân lực |
0 |
6 |
8 |
6 |
0 |
60 |
3.00 |
|
Kết cấu hạ tầng xã hội |
0 |
3 |
8 |
8 |
1 |
53 |
2.65 |
|
Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch |
0 |
1 |
6 |
10 |
3 |
45 |
2.25 |
|
Văn hóa, xã hội,... |
2 |
9 |
5 |
4 |
0 |
69 |
3.45 |
Hiện nay thị trường khách du lịch đang mở rộng, nguồn nhân lực với đội ngũ cán bộ trẻ và nhiệt tình nhưng vẫn chưa trang bị các kiến thức và kỹ năng trong lĩnh vực hoạt động DLST. Trong khi đó, cơ sở hạ tầng đang còn kém, chỉ mới được đầu tư xây dựng một số hạng mục trong thời gian gần đây.
Bảng 4.8. Kết quả đánh giá triển vọng về điều kiện khai thác tiềm năng phát triển DLST của KBTTN Phong Điền
|
Nội dung |
Rất tốt (5 đ) |
Tốt (4 đ) |
Khá (3 đ) |
Trung bình (2 đ) |
Yếu (1 đ) |
Tổng điểm |
TB |
|
Thị trường |
4 |
10 |
6 |
0 |
0 |
78 |
3.9 |
|
Nguồn nhân lực |
2 |
12 |
5 |
1 |
0 |
75 |
3.75 |
|
Kết cấu hạ tầng xã hội |
5 |
7 |
6 |
2 |
0 |
75 |
3.75 |
|
Cơ sở vật chất kỹ thuật du lịch |
2 |
11 |
5 |
2 |
0 |
73 |
3.65 |
|
Văn hóa, xã hội |
6 |
8 |
6 |
0 |
0 |
80 |
4 |
Bảng 4.8 cho thấy, triển vọng về điều kiện khai thác tiềm năng DLST của KBTTN Phong Điền, các điều kiện khai thác nhìn chung đã chuyển từ mức độ trung bình lên mức độ khá. Kết quả đó nói lên các điều kiện khai thác sẽ tăng lên với các kế hoạch hoạt động và quy hoạch của KBT trong tương lai.
Sau khi tổng hợp kết quả đánh giá về điều kiện khai thác tiềm năng DLST của KBTTN Phong Điền ở hiện tại và trong tương lai, đề tài đã đưa ra kết quả ở Hình 4.1
Hình 4.1. Biểu đồ tổng hợp kết quả đánh giá của các chuyên gia về điều kiện khai thác tiềm năng DLST của KBTTN Phong Điền
So sánh điều kiện khai thác tiềm năng hiện tại và triển vọng trong tương lai, cho thấy có sự chênh lệch giữa điều kiện khai thác hiện tại và tương lai. Kết quả trong Hình 4.2 đã thể hiện điểm bình quân tổng hợp của điều kiện khai thác hiện tại và tương lai. Điểm bình quân của các điều kiện khai thác đang ở mức trung bình và khá, kết quả tại Bảng 4.9 như sau:
Bảng 4.9. Bảng xếp loại các điều kiện khai thác tiềm năng DLST KBTTN Phong Điền
|
Tiêu chí |
Thị trường |
Nguồn nhân lực |
Kết cấu hạ tầng xã hội |
Cơ sở vật chất kỹ thuật DLST |
Văn hóa, xã hội |
|
Xếp loại |
Khá |
khá |
Trung bình |
Trung bình |
Khá |
Theo kết quả đánh giá để phát triển DLST, cần kêu gọi thêm các nguồn vốn đầu tư để xây dựng cơ sở vật chất và cơ sở hạ tầng phục vụ cho du khách. Làm sống lại các tập tục văn hóa dân tộc đã từng tồn tại trong cộng đồng địa phương để phục vụ du lịch và đồng thời lưu giữ những nét văn hóa đang dần mai một trong cộng đồng địa phương.
- Cần thực hiện quy hoạch chi tiết về DLST của KBT để nêu bật lên các thế mạnh mà hoạt động DLST có thể mang lại, giúp các nhà đầu tư thấy được lợi nhuận khi đầu tư vào KBT.
- UBND huyện có chính sách miễn giảm thuế nhằm khuyến khích doanh nghiệp tổ chức, cá nhân tham gia.
- Huy động nguồn vốn từ ngân sách địa phương, tỉnh, Trung ương, ngành du lịch thông qua các chương trình mục tiêu quốc qua và nguồn vốn nông thôn mới.
5. Kết luận và kiến nghị
KBTTN Phong Điền có giá trị ĐDSH cao với các loài chim và thú đặc hữu, có nhiều loại địa hình để phục vụ cho du lịch và đa dạng về văn hóa của các dân tộc vùng đệm. Kết quả đánh giá giá trị tài nguyên và tiềm năng DLST của KBTTN Phong Điền cho thấy, đây là nơi rất thuận lợi cho việc phát triển DLST. Tuy nhiên các điều kiện để khai thác tiềm năng DLST trong vùng vẫn còn hạn chế, thị trường khách du lịch, nguồn nhân lực phục vụ du lịch, kết cấu hạ tầng xã hội và cơ sở vật chất kỹ thuật chưa được đầu tư nên hoạt động DLST ở đây chưa phát triển. Một vấn đề là KBTTN Phong Điền vừa mới thành lập nên cần có những biện pháp quảng bá nhằm thu hút sự chú ý của giới truyền thông, các khách du lịch, các nhà quản lý và các nhà thiết kế tour để hình thành nên các tour, tuyến du lịch đến KBT.
Đề tài cũng đã nêu ra một số định hướng cho sự phát triển DLST của KBT thông qua đề xuất một số biện pháp về nguồn vốn, cơ sở hạ tầng, môi trường và cách thức quản lý phù hợp với thực trạng khai thác DLST của KBT trong tương lai.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2005). Luật Du lịch, Số 44/2005/QH11, Hà Nội.
2. Lê Huy Bá (2006). DLST, NXB Khoa học và Kỹ thuật, Hà Nội.
3. Phạm Trung Lương (2002). Du lịch và những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam, NXB Giáo Dục.
4. Nguyễn Hữu Dũng, Nguyễn Thị Yến (9/2008) . Hướng dẫn quản lý KBT thiên nhiên một số kinh nghiệm và bài học quốc tế (IUCN), Hà Nội.
5. Phùng Thị Hằng, Phạm Hồng Chương (12/2012). Xây dựng tiêu chí đánh giá điểm DLST tại các VQG ở Việt Nam - nghiên cứu trường hợp tại VQG Cúc Phương. Kinh tế và phát triển, số 186 (II), trang 107 – 116.
6. Đinh Thị Thi (2012), Khai thác tiềm năng DLST vùng Du lịch Bắc Trung bộ Việt Nam, Luận án TS, ngành Kinh tế Công nghiệp, Đào tạo sau đại học, Đại học Đà Nẵng.
7. Chi cục Kiểm lâm Thừa Thiên - Huế (2006). Kết quả và tiến trình thực hiện dự án Hợp tác cộng đồng địa phương xây dựng các mô hình quản lý KBTTN Phong Điền (2003 – 2006). Chi cục Kiểm lâm Thừa Thiên - Huế MacArthur The John D and Catherine T.Mac Arthur Foundation.
Assess the potential for eco-tourism Phong Dien Nature Reserve, Thua Thien-Hue province
Ms. Le Thi Phuong Chi
Faculty of Environment, Hue University of Science
Summary
Phong Dien Nature Reserve has abundant ecotourism resources, but the conditions for exploiting the ecotourism potential here have not been effectively promoted. Based on the assessment of the current status of exploitation and the results of assessing the potential for ecotourism development of the nature reserve, the project has proposed a number of orientations and measures on human resources, attracting investment capital, Contributing to rational exploitation of potential here.
Key words: Nature reserve, ecotourism, local community, natural resources.
ThS. Lê Thị Phương Chi
Khoa Môi trường, Trường Đại học Khoa học - Huế
(Tạp chí Môi trường số chuyên đề II năm 2017)
