25/11/2025
Từ việc tận dụng tốt Chương trình mục tiêu quốc gia (MTQG) giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, cùng với những mô hình sinh kế phù hợp điều kiện địa phương, Điện Biên đang tạo ra bước đột phá trở thành “điểm sáng” là một hành trình đầy nỗ lực, sáng tạo và dám đổi mới.
Những mô hình sinh kế hiệu quả: Từ dứa Pu Lau, bí xanh Điện Biên đến cà phê Arabica
Để lý giải vì sao Điện Biên đã có được bước bứt phá trong giảm nghèo, trước hết phải nhìn vào những thay đổi từ chính sinh kế của người dân. Nếu như trước đây, đồng bào chủ yếu dựa vào cây ngô, cây lúa trên nương, sản xuất manh mún, tự cung tự cấp, thì nay nhiều vùng đã chuyển mạnh sang các loại cây trồng hàng hóa có giá trị kinh tế cao, gắn với thị trường.
Tại bản Pu Lau, xã Mường Nhà – vùng biên viễn của tỉnh, người dân từng quen với cảnh thiếu trước hụt sau, đất dốc chủ yếu trồng ngô, sắn nhưng hiệu quả thấp. Từ khi chính quyền địa phương phối hợp các chương trình, dự án vận động bà con chuyển sang trồng dứa mật – loại cây phù hợp khí hậu, thổ nhưỡng, bộ mặt nông thôn đã thay đổi rõ rệt. Những nương dứa xanh trải dài thay thế nương ngô, nương sắn bạc màu; dứa cho thu nhập gấp nhiều lần so với cây trồng cũ, giúp đời sống người dân được cải thiện, nhiều hộ có điều kiện sửa nhà, mua sắm công cụ sản xuất, cho con cái học hành đầy đủ hơn.
Dứa mật Pu Lau giúp người dân có cuộc sống tốt hơn. Ảnh: INT
Không chỉ dừng lại ở sản xuất nhỏ lẻ, việc hình thành các tổ hợp tác, hợp tác xã trồng dứa, từng bước xây dựng thương hiệu dứa Pu Lau và kết nối tiêu thụ với doanh nghiệp đã giúp đầu ra ổn định hơn. Khi có hợp đồng bao tiêu, người dân yên tâm đầu tư, mở rộng diện tích, áp dụng quy trình kỹ thuật bài bản thay vì canh tác theo kinh nghiệm truyền thống. Một số hộ mạnh dạn tích tụ ruộng đất, trồng từ vài sào lên vài héc-ta, trở thành những điển hình thoát nghèo, làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.
Song song với cây dứa, mô hình trồng bí xanh tại các huyện vùng cao cũng đang trở thành điểm tựa thoát nghèo cho nhiều hộ dân. Ở Mường Chà, Mường Mươn hay Tìa Dình, những cánh đồng bí xanh trước kia vốn là đất bỏ hoang hoặc trồng ngô kém hiệu quả, nay được quy hoạch lại, đưa giống mới năng suất cao vào canh tác. Nhà nước hỗ trợ giống, phân bón, tập huấn kỹ thuật và kết nối tiêu thụ, còn người dân đối ứng ngày công, vốn liếng và cam kết tuân thủ quy trình. Nhờ vậy, mỗi vụ bí cho nguồn thu ổn định, giúp hộ nghèo trả nợ, tích lũy, có điều kiện tái đầu tư và dần thoát khỏi diện hộ nghèo.
Nếu dứa Pu Lau hay bí xanh ở một số xã, huyện là mô hình sinh kế quy mô vừa thì cà phê Arabica Mường Ảng lại được xem là “cây chiến lược” của cả vùng. Hiện nay, diện tích cà phê Arabica của Điện Biên đã đạt hàng nghìn héc-ta, trong đó phần lớn đã cho thu hoạch ổn định. Năng suất bình quân nhiều nơi đạt từ 15 đến trên 20 tấn quả tươi mỗi héc-ta, cho sản lượng hàng chục nghìn tấn quả mỗi năm, mang lại nguồn thu lớn cho ngân sách địa phương và thu nhập bền vững cho người trồng.
Cà phê không chỉ mang lại thu nhập cho chủ vườn mà còn tạo việc làm thường xuyên và thời vụ cho nhiều lao động địa phương, nhất là phụ nữ và thanh niên ở vùng cao. Vào vụ thu hoạch, người dân có thể tham gia thu hái, sơ chế, vận chuyển, với mức thu nhập cao hơn hẳn so với lao động phổ thông trước đây. Địa phương đang từng bước xây dựng vùng nguyên liệu tập trung, khuyến khích chế biến sâu, phát triển các sản phẩm cà phê rang xay, hòa tan, gắn cà phê Mường Ảng với du lịch trải nghiệm, qua đó gia tăng giá trị và lan tỏa thương hiệu.
Nhìn rộng hơn, trên địa bàn tỉnh đã và đang hình thành hàng trăm mô hình sản xuất gắn với giảm nghèo như trồng chanh leo, quế, mắc ca, khoai tây, nuôi gia súc, gia cầm bản địa, phát triển du lịch cộng đồng… Điểm chung của các mô hình này là đều dựa trên thế mạnh về điều kiện tự nhiên, văn hóa của từng địa phương, có sự tham gia đồng hành của chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Chính sự đa dạng hóa sinh kế, chuyển từ sản xuất manh mún sang liên kết theo chuỗi giá trị đã tạo nền tảng vững chắc để nhiều hộ dân Điện Biên vượt qua ngưỡng nghèo, tiến tới làm ăn khá giả.
Hướng đi đúng đắn tạo bước đột phá
Đằng sau thành công của những mô hình sinh kế là cả một chiến lược tổng thể được tỉnh Điện Biên xây dựng và triển khai một cách bài bản, bám sát tinh thần của Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025. Trước hết, tỉnh chuyển mạnh sang tiếp cận giảm nghèo đa chiều, không chỉ nhìn vào thu nhập mà còn chú trọng giảm thiếu hụt trong các lĩnh vực giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, thông tin, việc làm… Điều này đặc biệt phù hợp với đặc thù một tỉnh miền núi, biên giới, tỷ lệ đồng bào dân tộc thiểu số cao, nơi người nghèo thường chịu thiệt thòi trên nhiều phương diện cùng lúc.
Nhiều bản làng Điện Biên có diện mạo mới từ chính sách giảm nghèo. Ảnh: DTPT
Trên cơ sở các mục tiêu, chỉ tiêu giảm nghèo mà Trung ương giao, Điện Biên đã ưu tiên nguồn lực cho những địa bàn khó khăn nhất, tập trung vào các xã, bản có tỷ lệ hộ nghèo cao, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới. Hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, điện lưới, trường học, trạm y tế, công trình cấp nước sinh hoạt được từng bước đầu tư đồng bộ, tạo điều kiện để người dân vươn lên phát triển kinh tế, tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản. Giảm nghèo vì thế không còn là những hỗ trợ lẻ tẻ, manh mún mà gắn chặt với quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội của từng vùng, từng địa phương.
Cùng với đầu tư hạ tầng, Điện Biên chú trọng đổi mới cách thức hỗ trợ sinh kế cho hộ nghèo. Thay vì cấp phát đơn thuần, tỉnh triển khai các dự án đa dạng hóa sinh kế theo hướng Nhà nước hỗ trợ một phần vốn, giống, kỹ thuật; doanh nghiệp và hợp tác xã tham gia liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm; người dân đóng góp đối ứng và chịu trách nhiệm trực tiếp với mô hình của mình. Cách làm này giúp nâng cao tính chủ động, tinh thần trách nhiệm và ý thức làm ăn của người dân, hạn chế tâm lý trông chờ, ỷ lại.
Nguồn tín dụng ưu đãi thông qua Ngân hàng Chính sách xã hội và các tổ chức tín dụng khác cũng được đẩy mạnh, mở rộng đối tượng vay, đơn giản hóa thủ tục, gắn cho vay với các phương án sản xuất, chăn nuôi cụ thể. Hàng chục nghìn hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách khác có cơ hội tiếp cận nguồn vốn lãi suất thấp để đầu tư chăn nuôi, trồng trọt, phát triển ngành nghề, dịch vụ. Đây là yếu tố quan trọng giúp người dân có điều kiện thực hiện các mô hình sinh kế mới, không bị rơi vào vòng xoáy tín dụng đen ở vùng sâu, vùng xa.
Song song với đó, tỉnh tăng cường đào tạo nghề, chuyển dịch cơ cấu lao động, nhất là lao động nông thôn, thanh niên dân tộc thiểu số. Mỗi năm, hàng nghìn lao động được đào tạo các nghề phù hợp với nhu cầu thị trường và thế mạnh của địa phương như trồng trọt, chăn nuôi, chế biến nông sản, du lịch cộng đồng, dịch vụ thương mại… Nhiều lao động sau đào tạo đã mạnh dạn khởi nghiệp, tham gia các hợp tác xã, tổ hợp tác, trở thành hạt nhân lan tỏa tinh thần làm kinh tế mới trong cộng đồng.
Kết quả là, các chỉ tiêu giảm nghèo của Điện Biên liên tục chuyển biến theo chiều hướng tích cực. Tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều giảm đều qua các năm; số hộ thoát nghèo bền vững ngày càng tăng; đời sống vật chất, tinh thần của người dân được cải thiện rõ rệt. Ước tính đến tháng 9/2025, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh giảm còn 19,30%, giảm 1,99 điểm phần trăm so với năm 2024, đạt 54,48% so với chỉ tiêu giảm nghèo cả năm đề ra. Những con số ấy không chỉ là thành tích trên giấy tờ mà phản ánh sự thay đổi thực sự trong từng bản làng, nếp sống, nếp nghĩ của đồng bào.
Quan trọng hơn, hành trình đó đã góp phần thay đổi nhận thức: từ chỗ coi nghèo là số phận, nhiều người dân Điện Biên hôm nay đã tin rằng nghèo có thể được đẩy lùi nếu có chính sách đúng, cách làm đúng và sự đồng lòng, quyết tâm vươn lên. Tỉnh Điện Biên vì vậy đang dần khẳng định vị thế là một trong những điểm sáng của vùng Tây Bắc trong thực hiện Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021–2025, tạo tiền đề quan trọng để bước sang giai đoạn phát triển mới sau năm 2025.
Theo Minh Anh (https://suckhoeviet.org.vn/)
