Sản lượng, năng suất tăng, đời sống bà con khởi sắc

Mường Ảng từ lâu được ví như “vựa cà phê lớn nhất Tây Bắc”, với khí hậu mát mẻ, độ cao từ 700–1.700m so với mực nước biển – điều kiện lý tưởng cho giống Arabica phát triển. Nhờ tận dụng lợi thế thổ nhưỡng, cấp ủy, chính quyền địa phương đã xác định cà phê Arabica là cây trồng chủ lực, gắn với mục tiêu xóa đói, giảm nghèo và phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Cà phê Mường Ảng từng bước nâng cao cuộc sống người dân địa phương

Đến nay, diện tích cà phê ở địa phương đạt khoảng trên 3.000ha, trong đó gần 2.200ha đã cho thu hoạch, tập trung chủ yếu ở xã Mường Ảng và Búng Lao. Năng suất bình quân nhiều nơi đạt 15–22 tấn quả tươi/ha, đưa sản lượng đến nay lên khoảng hơn 40.000 tấn quả tươi mỗi năm, doanh thu ước tính trên 500 tỷ đồng. Đó là con số không hề nhỏ đối với các xã miền núi còn nhiều khó khăn.

Đi cùng sản lượng và năng suất là thu nhập của người trồng cà phê. So với nhiều loại cây trồng khác, cà phê mang lại hiệu quả kinh tế vượt trội, với lợi nhuận bình quân 80–100 triệu đồng/ha/năm cho các hộ canh tác bài bản, biết áp dụng giống mới, kỹ thuật chăm sóc, thu hái đúng quy trình. Nhiều gia đình từ chỗ chỉ có vài sào nương ngô, nương sắn, nay sở hữu 5–7ha, thậm chí 15–20ha cà phê, thu về hàng trăm triệu đồng mỗi năm, có điều kiện xây nhà kiên cố, mua sắm máy móc, lo cho con cái học hành đến nơi đến chốn.

Không chỉ là “cây tiền” của hộ trồng, mỗi ha cà phê còn tạo thêm việc làm cho nhiều lao động trong và ngoài địa phương. Vào vụ thu hoạch, hàng nghìn lao động thời vụ tham gia hái quả, tỉa cành, bón phân… với thu nhập 7,5–9 triệu đồng/người/tháng hoặc 300.000–400.000 đồng/ngày công – mức thu khá ổn định ở khu vực vùng cao. Nhờ đó, cà phê không chỉ giúp chủ vườn thoát nghèo mà còn tạo “vành đai sinh kế” cho nhiều hộ không có đất sản xuất rộng.

Từng có giai đoạn cà phê Mường Ảng “chết đi, sống lại”: năm 2017 diện tích đạt gần 4.000ha nhưng do giá cả bấp bênh, đầu ra thiếu ổn định, đến năm 2021 chỉ còn hơn 2.000ha khi nhiều hộ chặt bỏ cà phê để trồng cây khác. Tuy nhiên, vài năm gần đây, giá cà phê tăng, chất lượng hạt Arabica Mường Ảng được thị trường ghi nhận, diện tích đã được khôi phục và mở rộng trở lại, tâm lý bà con cũng vững tin hơn.

Thành quả đó góp phần trực tiếp vào bức tranh giảm nghèo địa phương. Thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, Mường Ảng ưu tiên thu hút đầu tư vào sản xuất nông nghiệp – trong đó cà phê là mũi nhọn – gắn với quy hoạch vùng nguyên liệu. Nhờ vậy, tính đến nay, tỷ lệ hộ nghèo của các xã Mường Ảng, Búng Lao đã giảm rõ rệt; thu nhập bình quân đầu người tăng lên từng năm. Có thể nói, mỗi hạt cà phê Arabica đã “góp vốn” vào hành trình nâng chuẩn sống của người dân nơi đây, theo hướng bền vững chứ không phải thoát nghèo trong chốc lát rồi tái nghèo.

Chính sách đồng bộ, doanh nghiệp đồng hành, bà con làm chủ tương lai cà phê

Để cà phê thực sự là “cây xóa nghèo bền vững”, không chỉ cần những mùa quả đỏ mà còn phải có những chính sách bài bản, tầm nhìn dài hạn. Những năm qua, Mường Ảng đã biết cách “gài” cây cà phê vào trung tâm các chương trình lớn của Đảng và Nhà nước.

Giai đoạn 2021–2025, địa phương triển khai đồng thời 3 Chương trình mục tiêu quốc gia: xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Từ nguồn vốn ngân sách Trung ương và địa phương phân bổ cho nhiều dự án hạ tầng, sinh kế, đào tạo nghề, trong đó có các dự án sản xuất nông nghiệp theo chuỗi giá trị, gắn với cây cà phê Arabica.

Riêng trong lĩnh vực cà phê, Mường Ảng đã tận dụng nguồn vốn hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững để tập trung vào cây cà phê Arabica như cây chủ lực. Hàng loạt mô hình liên kết chuỗi giá trị trong cung ứng vật tư, tổ chức sản xuất và tiêu thụ cà phê được triển khai, thu hút đông đảo hộ dân tham gia, trong đó phần lớn là hộ nghèo, cận nghèo. Nhà nước hỗ trợ một phần giống, phân bón, kỹ thuật; phần còn lại người dân đối ứng bằng công lao động và diện tích đất canh tác.

Cùng với hỗ trợ tài chính, công tác chuyển giao kỹ thuật được đẩy mạnh. Cán bộ nông nghiệp, khuyến nông xuống tận bản, tận nương hướng dẫn bà con cưa đốn, ghép cải tạo giống, phòng trừ sâu bệnh, áp dụng thâm canh, tái canh vườn già cỗi. Nhiều hộ vốn chỉ quen với cách trồng “phó mặc cho trời” nay đã biết tính toán mật độ, bón phân hữu cơ, thu hái quả chín đồng loạt, nâng chất lượng hạt. Việc này không chỉ tăng năng suất mà còn giảm rủi ro khi thời tiết cực đoan ngày càng xuất hiện nhiều.

Một điểm nhấn khác là vai trò của doanh nghiệp và hợp tác xã. Đến nay, Mường Ảng đã thu hút nhiều doanh nghiệp đầu tư nhà máy, dây chuyền chế biến cà phê, ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm. Các doanh nghiệp cam kết thu mua cà phê tươi với mức giá ổn định, giúp bà con yên tâm đầu tư vườn cây. Một số doanh nghiệp còn hỗ trợ giống mới, phân bón, hướng dẫn quy trình chăm sóc và thu hái để bảo đảm chất lượng nguyên liệu đầu vào.

Các hợp tác xã không chỉ thu mua mà còn đứng ra tổ chức tập huấn, xây dựng vùng nguyên liệu đạt tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ, kết nối với doanh nghiệp rang xay và hệ thống phân phối trong nước. Một số đơn vị đã hợp tác với các hãng cà phê đặc sản để xây dựng vườn ươm, vườn thực nghiệm giống mới, góp phần định vị rõ hơn giá trị “cà phê đặc sản Mường Ảng” trên bản đồ cà phê Việt Nam.

Đoàn công tác khảo sát vườn cà phê Arabica, đánh giá năng suất và tình hình chăm sóc vụ mới

Trên nền tảng đó, Mường Ảng lựa chọn hướng đi bền vững: phát triển thương hiệu cà phê Arabica hữu cơ. Chính quyền và người dân thống nhất quan điểm “làm sạch để đi đường dài”: hạn chế tối đa phân bón hóa học, thuốc trừ sâu; ưu tiên phân vi sinh và các biện pháp canh tác thân thiện môi trường. Việc tuân thủ quy trình nghiêm ngặt không chỉ giúp hạt cà phê có hương vị đặc trưng, giàu chất chống oxy hóa mà còn là “giấy thông hành” để chinh phục những thị trường cao cấp vốn rất khắt khe về tiêu chuẩn an toàn.

Cùng với sản xuất, công tác xây dựng và quảng bá thương hiệu cũng được chú trọng. Cà phê Arabica Mường Ảng đã nhiều lần xuất hiện tại các lễ hội cà phê, hội chợ nông sản, sự kiện xúc tiến thương mại, được người tiêu dùng đánh giá cao về hương vị và chất lượng. Việc tham gia các sân chơi đó vừa giúp mở rộng đầu ra, vừa tạo sức ép tích cực để địa phương hoàn thiện chỉ dẫn địa lý, truy xuất nguồn gốc, quản lý chất lượng chặt chẽ hơn.

Trong thời gian tới, để cà phê tiếp tục là trụ cột giảm nghèo bền vững, Mường Ảng cần tiếp tục: đẩy nhanh tái canh diện tích cà phê đã già cỗi; hỗ trợ dồn điền đổi thửa để hình thành vùng nguyên liệu tập trung; tăng cường đào tạo kỹ thuật cho thế hệ trẻ; khuyến khích ứng dụng công nghệ số trong truy xuất, bán hàng; gắn phát triển cà phê với du lịch trải nghiệm nông nghiệp, văn hóa cộng đồng. Những giải pháp này sẽ phát huy hiệu quả hơn khi được lồng ghép trong các chương trình mục tiêu quốc gia, các nghị quyết của Đảng về phát triển nông nghiệp hàng hóa và giảm nghèo bền vững.

Từ những quả cà phê đỏ mọng trên sườn đồi tới những tách Arabica thơm nồng nơi phố thị, là cả một hành trình nỗ lực của người dân Mường Ảng, sự đồng hành của doanh nghiệp và sự vào cuộc chủ động của hệ thống chính trị. Với hướng đi đúng đắn và sự kiên trì, cây cà phê Arabica Mường Ảng không chỉ giúp bà con thoát nghèo mà còn mở ra cánh cửa làm giàu chính đáng, bền vững trên mảnh đất quê hương.

Theo Trương Hưng (https://suckhoeviet.org.vn)