27/11/2025
Bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề thủ công truyền thống là một trong những nội dung quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn, đóng góp cho chương trình xây dựng nông thôn mới và nâng cao chất lượng sống của người dân nông thôn. Nhằm tạo điều kiện phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ. Có thể kể đến các chính sách tác động trực tiếp như Nghị định số 52/2018/NĐ-CP ngày 12/4/2018 về phát triển ngành nghề nông thôn và Quyết định số 801/QĐ-TTg ngày 7/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình bảo tồn và phát triển làng nghề Việt Nam giai đoạn 2021-2030; Quyết định số 282/QĐ-UBND ngày 15/1/2025 của UBND thành phố Hà Nội về việc phê duyệt “Đề án tổng thể phát triển làng nghề trên địa bàn TP. Hà Nội giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2050”. Trong đó, đã đưa nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ và định hướng bảo tồn, phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn như tập huấn, chế độ đãi ngộ đối với nghệ nhân, mặt bằng sản xuất, hỗ trợ tín dụng, xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu… Từ đó, các địa phương đặt ra nhiều phương án phát triển, bảo tồn làng nghề, trong đó việc phát triển làng nghề gắn với du lịch đang được nhiều tỉnh, thành đẩy mạnh. Nổi bật là TP. Hà Nội đã có những bước cải tiến đột phá phù hợp xu thế hiện đại hội nhập, khẳng định vị thế của sản phẩm làng nghề Hà Nội "Hội tụ - kết tinh - lan tỏa" với cả nước và trên thị trường quốc tế.
Nỗ lực của TP. Hà Nội trong công tác bảo tồn và phát triển làng nghề
Chia sẻ tại Hội thảo các giải pháp bảo tồn, phát triển làng nghề gắn với du lịch, giữ gìn các giá trị văn hóa, tạo ra giá trị cho làng nghề do Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp với Cục Kinh tế hợp tác - Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức, ngày 15/11/2025, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Đình Hoa cho biết, toàn Thành phố hiện có 1.350 làng nghề và làng có nghề, trong đó có 337 làng nghề, nghề truyền thống và làng nghề truyền thống được UBND Thành phố công nhận, gồm: 269 làng nghề, 61 Làng nghề truyền thống và 7 Nghề truyền thống. Sản phẩm của làng nghề đa dạng nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế. Các làng nghề đã và đang góp phần tích cực chuyển dịch cơ cấu, phát triển kinh tế nông thôn, tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho lao động tại các địa phương, tạo tiền đề thực hiện thành công chương trình mỗi xã, một sản phẩm (OCOP) và xây dựng nông thôn mới trên địa bàn Thành phố. Mỗi làng nghề đều mang một bản sắc riêng, tạo ra những sản phẩm độc đáo, tinh xảo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc, đem lại hiệu quả kinh tế ngày càng cao cho lao động nông thôn. Các sản phẩm của làng nghề đa dạng nhiều chủng loại, mẫu mã đẹp, chất lượng tốt, một số có thế mạnh cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, bao gồm: sản phẩm may mặc; sản phẩm gốm sứ; sản phẩm dệt và thêu ren truyền thống; mây tre đan; đồ gỗ phục vụ tiêu dùng và xây dựng; sản phẩm cơ khí; chế biến nông sản thực phẩm (bánh, bún, giò chả, bánh chưng, chè…). Tổng doanh thu của 337 làng nghề, nghề truyền thống, làng nghề truyền thống đã được công nhận trên địa bàn thành phố, đạt trên 24.000 tỷ đồng. Thu nhập bình quân của lao động tại các làng nghề nhìn chung được nâng cao, cải thiện qua các năm, bình quân trên 7 triệu đồng/lao động/tháng. Thu nhập của lao động tại làng nghề xôi Phú Thượng đạt bình quân 18,5 triệu đồng/người/tháng; làng nghề truyền thống nhiếp ảnh thôn Lai Xá cho thu nhập bình quân 10,5 triệu đồng/lao động/tháng; làng nghề mây tre đan thôn Thái Hòa cho thu nhập bình quân 11,2 triệu đồng/người/tháng. Nhìn chung thu nhập của lao động làm việc tại các làng nghề cao hơn so với thu nhập thuần nông. Tuy nhiên, mức thu nhập hiện nay còn thấp so với chi phí vật giá tăng cao trong bối cảnh hiện nay. Thu nhập chưa tương xứng với trình độ và tay nghề đối với đội ngũ thợ giỏi tại các làng nghề.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Đình Hoa chia sẻ tại Hội thảo
Những năm gần đây, các làng nghề của TP. Hà Nội có sức hấp dẫn du khách trong và ngoài nước bởi những giá trị văn hóa lâu đời và sự sáng tạo của những nghệ nhân, thợ lành nghề qua từng sản phẩm đặc trưng như: sản phẩm mây tre đan Phú Vinh; nón Chuông; sơn mài Hạ Thái; thêu Quất Động; lụa Vạn Phúc; gốm sứ Bát Tràng; tò he Xuân La; đúc đồng Ngũ Xã; đậu bạc Định Công... Thành phố rất quan tâm đến chính sách phát triển làng nghề trong đó đặc biệt chú trọng một số chính sách về đào tạo nghề, truyền nghề, dự án hỗ trợ phát triển ngành nghề nhằm chuyển giao, đổi mới công nghệ sản xuất, các chính sách hỗ trợ hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật các làng nghề, giảm thiểu ô nhiễm môi trường đã và đang giúp các làng nghề thành những điểm du lịch hấp dẫn. Việc bảo tồn, phát triển làng nghề gắn du lịch trải nghiệm, du lịch sinh thái, du lịch nông nghiệp là hướng đi quan trọng của Thành phố hiện tại và tương lai.
Công tác xúc tiến thương mại và hợp tác quốc tế cũng được các cấp, ngành, địa phương của Thành phố quan tâm thực hiện và đạt được nhiều kết quả tích cực, góp phần hỗ trợ quảng bá, tiêu thụ sản phẩm, đẩy mạnh xuất khẩu cho các làng nghề. Thành phố phân công giao cho các Sở, ngành (Công Thương, Du lịch, Nông nghiệp và Môi trường...) tổ chức, phối hợp với các địa phương, doanh nghiệp trong công tác xúc tiến thương mại. Các hoạt động hỗ trợ xúc tiến thương mại tiêu thụ sản phẩm của làng nghề tập trung vào đa dạng và nâng cao hiệu quả công tác thông tin, truyền thông; tổ chức các hội nghị, hội chợ kết nối vùng nguyên liệu đầu vào sản xuất, đáp ứng nhu cầu của các làng nghề; hỗ trợ thiết kế mẫu mã, bao bì, xây dựng và đăng ký nhãn hiệu, tổ chức đánh giá phân hạng sản phẩm OCOP của các làng nghề; tổ chức Chương trình bình chọn sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu và công nhận các sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu Thành phố hàng năm; xây dựng và phát triển Trung tâm thiết kế sáng tạo, giới thiệu, quảng bá và bán sản phẩm OCOP, làng nghề gắn với du lịch tại các xã, phường trên địa bàn Thành phố; đàm phán ký thỏa thuận hợp tác với các tổ chức, hiệp hội, doanh nghiệp thủ công mỹ nghệ một số nước và thế giới nhằm quảng bá, phát triển thị trường; tổ chức hội chợ quốc tế quà tặng hàng thủ công mỹ nghệ Hà Nội. Thị trường chính tiêu thụ sản phẩm các làng nghề của Thành phố hiện là thị trường trong nước (chiếm trên 80%), thị trường xuất khẩu còn hạn chế, chủ yếu là nhóm sản phẩm hàng thủ công mỹ nghệ. Kênh thương mại tiêu thụ sản phẩm tại thị trường trong nước chủ yếu gồm: Hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại, cửa hàng, chợ truyền thống, hội chợ triển lãm, kênh thương mại điện tử. Các sản phẩm xuất khẩu chủ lực hiện vẫn tập trung chủ yếu vào hàng thủ công mỹ nghệ như mây tre giang đan, đồ gỗ mỹ nghệ, gốm sứ, sơn mài, dệt may. Năm 2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội đã tổ chức thành công đoàn công tác tham gia Hội chợ Home &Gift 2025 tại Vương quốc Anh từ ngày 16-23/7/2025. Hội chợ đã góp phần tạo dựng mối quan hệ giữa Hà Nội và thành phố Stoke-on-Trent, một thành phố ở Staffordshire, nổi tiếng với biệt danh "Thủ đô gốm sứ" của Anh, đồng thời tạo cơ hội cho các doanh nghiệp Hà Nội tham gia Hội chợ tìm kiếm cơ hội xuất khẩu tại thị trường châu Âu. Sở cũng tổ chức Hội thi sản phẩm làng nghề Hà Nội năm 2025, thu hút hơn 328 tác phẩm, bộ tác phẩm của 175 cá nhân, nghệ nhân, thợ giỏi gồm 33 nghệ nhân và nghệ nhân ưu tú và 148 cá nhân, thợ giỏi tham gia dự thi gồm các nhóm: mây, tre, lá, cói; sơn mài, khảm trai, ốc, gỗ mỹ nghệ; gốm sứ và thuỷ tinh; dệt và thêu; Nhóm khác: Điêu khắc đá, kim khí, hoa nghệ thuật, tranh… Kết quả, Ban Tổ chức đã trao 125 giải thưởng của 5 nhóm sản phẩm bao gồm: 5 giải nhất, 15 giải nhì, 25 giải ba, 30 giải khuyến khích và 50 giải phụ.
Đặc biệt, với thông điệp “Văn hóa và sáng tạo - kết nối để lan tỏa, hội nhập để phát triển”, Sở Nông nghiệp và Môi trường không ngừng lan tỏa tầm vóc sáng tạo của Hà Nội trên trường quốc tế. Thành phố có 2 làng nghề gốm sứ Bát Tràng và dệt lụa Vạn Phúc đã chính thức được Hội đồng thủ công Thế giới công nhận trở thành thành viên thứ 67 và 68 của mạng lưới các Thành phố thủ công sáng tạo trên toàn thế giới. Đây là 2 làng nghề đầu tiên của Việt Nam vinh dự được công nhận. Năm 2025, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tiếp tục đề nghị Hội đồng thủ công thế giới xem xét, công nhận các làng nghề điêu khắc sơn mỹ nghệ Sơn Đồng, làng nghề khảm trai, sơn mài Chuyên Mỹ và phấn đấu Hà Nội có thêm 2 làng nghề là thành viên của mạng lưới các Thành phố thủ công sáng tạo Thế giới.
Quang cảnh Hội thảo
Bên cạnh các kết quả đã đạt được, công tác bảo tồn, phát triển làng nghề gắn với du lịch, giữ gìn các giá trị văn hóa, tạo ra giá trị cho làng nghề trên địa bàn TP. Hà Nội vẫn còn tồn tại một số khó khăn, vướng mắc. Quy mô sản xuất trong làng nghề hiện nay mang tính nhỏ lẻ, manh mún, tự phát, không tập trung, thiết bị sản xuất chủ yếu thủ công, lạc hậu, năng lực trình độ tổ chức quản lý các cơ sở sản xuất kinh doanh còn hạn chế, nguồn lực về vốn, mặt bằng và cơ sở vật chất hạn chế nên không thể đầu tư chiều sâu cho việc thiết kế mẫu mã mới sản phẩm và bao bì mới dẫn đến tính cạnh tranh của một số sản phẩm làng nghề chưa cao, tăng trưởng chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế của Thủ đô. Mặt khác, ở các làng nghề hiện nay, số lượng nghệ nhân, thợ giỏi tài hoa, hiểu sâu về bí kíp, kỹ xảo nghề truyền thống không còn nhiều hoặc họ đã cao tuổi, sức yếu không kịp truyền bí kíp tổ truyền của nghề cho đời sau dẫn đến nhiều làng nghề truyền thống bị mai một. Mặc dù các làng nghề đã cố gắng thay đổi mẫu mã sản phẩm, tuy nhiên, còn thiếu những nhà thiết kế chuyên nghiệp tâm huyết với nghề truyền thống, chưa có đội ngũ thiết kế chuyên nghiệp nghiên cứu chuyên sâu cho từng sản phẩm làng nghề. Cùng với đó, việc xây dựng đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ của làng nghề hạn chế do một số nguyên nhân do quản lý vùng sản xuất được bảo hộ còn nhiều bất cập; quy mô sản xuất nhỏ lẻ, nên việc phát triển mô hình quản lý nhãn hiệu tập thể dưới hình thức hợp tác xã gặp khó khăn, thiếu mô hình quản lý, khai thác hiệu quả nhãn hiệu tập thể; nguồn lực để tổ chức đánh giá, kiểm soát và thực hiện các hoạt động quảng bá, nâng cao danh tiếng, giá trị thương hiệu gắn với sản phẩm còn hạn chế…
Tìm giải pháp bảo tồn và phát triển làng nghề trong thời kỳ hội nhập
Yêu cầu của cuộc sống hiện đại và hội nhập kinh tế thế giới đang đòi hỏi sản phẩm của làng nghề phải phong phú, đa dạng vừa kế thừa được các đặc điểm truyền thống, vừa có điểm độc đáo pha lẫn hiện đại nhằm đáp ứng thị hiếu thẩm mỹ của khách hàng trong và ngoài nước. Để giải quyết các vấn đề khó khăn, vướng mắc trên, đồng thời nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề phát triển làng nghề, trong thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội tập trung triển khai một số giải pháp:
Một là, rà soát xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ bảo tồn và phát triển làng nghề, ngành nghề nông thôn trên địa bàn TP. Hà Nội.
Hai là, ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến vào sản xuất, nâng cao giá trị sản phẩm tại các làng nghề. Đây là một trong những giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng và sức cạnh tranh của sản phẩm, giảm thiểu chi phí sản xuất, tăng năng suất lao động, cải thiện môi trường làng nghề; mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người sản xuất nhằm giữ gìn và phát triển nghề, làng nghề truyền thống; tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn, xúc tiến chuyển giao khoa học kỹ thuật của các ngành, địa phương
Ba là, xây dựng trung tâm thiết kế sáng tạo tại các làng nghề, cụm làng nghề, để tạo ra mẫu mã, thiết kế sản phẩm chuyên nghiệp, nghiên cứu chuyên sâu cho từng sản phẩm làng nghề. Hỗ trợ đầu tư cho việc nghiên cứu thị trường, nhất là thị trường dành cho tạo mẫu và thiết kế.
Bốn là, tổ chức nhiều cuộc thi thiết kế mẫu mã, bao bì và giải thưởng lớn nhỏ khác nhau nhằm kích thích sự sáng tạo, tạo ra những sản phẩm mới tinh tế, có giá trị kinh tế cao của các nghệ nhân, thợ thủ công làng nghề hoặc cũng có thể là của các nhà thiết kế trẻ tuổi tài ba; tạo diễn đàn để kết nối các chuyên gia, nhà thiết kế với doanh nghiệp, hợp tác xã, cơ sở sản xuất tại các làng nghề. Đẩy mạnh việc cải tiến, thiết kế mẫu mã, bao bì, nhãn mác, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm làng nghề.
Năm là, tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ về ngành nghề nông thôn, có chính sách thu hút các nghệ nhân, thợ giỏi tham gia các hoạt động đào tạo, truyền nghề cho thế hệ kế cận nhằm bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống, đặc biệt là các nghề, làng nghề có nguy cơ bị mai một.
Sáu là, trên cơ sở quy hoạch được phê duyệt đẩy nhanh tiến độ triển khai hạ tầng cơ sở vật chất đáp ứng nhu cầu sản xuất kinh doanh, đáp ứng nhu cầu về du lịch với những nghề gắn với làng và các nghề ô nhiễm môi trường ra các khu, cụm, điểm công nghiệp để các làng nghề của Hà Nội đủ điều kiện là thành viên của hiệp hội các Thành phố thủ công mỹ nghệ trên thế giới.
Bảy là, đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền rộng rãi các chính sách khuyến khích phát triển ngành nghề, làng nghề đến các tổ chức, cá nhân; Huy động hệ thống chính trị vào cuộc và xác định đây là một nhiệm vụ trọng tâm của các địa phương.
Theo Đình Anh - Quyết Thắng (https://suckhoeviet.org.vn/)
