24/02/2020
Hiện nay, thanh niên chiếm 25,2% dân số cả nước, là lực lượng quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, BVMT và xây dựng nông thôn mới (NTM). Từ năm 2011, thực hiện phong trào “Tuổi trẻ chung tay xây dựng NTM” do Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh phát động, với 6 nội dung, trong đó, xây dựng cảnh quan nông thôn là nội dung quan trọng đã được Đoàn thanh niên triển khai đạt nhiều kết quả nổi bật, với nhiều mô hình tiêu biểu, góp phần tích cực trong thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM.
1. Kết quả nổi bật trong thực hiện tiêu chí môi trường trong xây dựng NTM
Công tác BVMT, xây dựng cảnh quan ở nông thôn được tuyên truyền trên hệ thống các cơ quan báo chí, phát thanh, truyền hình, website Đoàn Thanh niên. Bên cạnh đó, Trung ương Đoàn chủ động phối hợp với Đài Truyền hình Việt Nam, Truyền hình kỹ thuật số VTC, Đài Tiếng nói Việt Nam xây dựng và phát sóng nhiều phóng sự tuyên truyền nâng cao ý thức, trách nhiệm trong BVMT của thanh thiếu nhi; đồng thời tuyên truyền nhân rộng mô hình hay, cách làm hiệu quả trong công tác BVMT ở cơ sở... Thông qua các cuộc thi, các sự kiện về môi trường, ý thức của đoàn viên, thanh niên và người dân trong giữ gìn, làm đẹp cảnh quan môi trường, xây dựng NTM có nhiều chuyển biến tích cực. Cuộc thi Hành trình thứ hai của lốp xe; Dấu ấn tuyên truyền viên BVMT; Ngày hội tái chế; cuộc thi Sáng tạo xanh; các hoạt động truyền thông quy mô cấp toàn quốc như: Tết trồng cây, Giờ Trái đất, Ngày Môi trường thế giới, Chiến dịch Làm cho Thế giới sạch hơn, Ngày Chủ nhật xanh được triển khai rộng khắp, thu hút đông đảo đoàn viên, thanh niên và người dân tham gia, góp phần tích cực vào công tác BVMT, xây dựng NTM.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh giáo dục ý thức BVMT cho các em thiếu nhi, Trung ương Đoàn thường xuyên tổ chức liên hoan các đội tuyên truyền măng non các tỉnh, thành đoàn về Nước sạch và vệ sinh môi trường (NS &VSMT); Hội thi vẽ tranh “Môi trường xanh - Chúng em khỏe”; Cuộc thi ảnh về “Tuổi trẻ với NS&VSMT nông thôn góp phần xây dựng NTM”; Hội thi “Thiếu nhi với môi trường”.
Công tác nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Đoàn, cán bộ nòng cốt các đội thanh niên tình nguyện BVMT được các cấp bộ Đoàn chú trọng. Thông qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn, đội ngũ cán bộ Đoàn đã được cung cấp các kiến thức cơ bản về NS&VSMT nông thôn; kỹ thuật xây dựng và bảo quản nhà tiêu hợp vệ sinh, xây dựng chuồng trại chăn nuôi đảm bảo vệ sinh; cách sử dụng phương thức tuyên truyền miệng trong truyền thông bảo vệ NS&VSMT, các kỹ năng cơ bản lập kế hoạch, tổ chức hoạt động truyền thông bảo vệ nước sạch và vệ sinh môi trường; giới thiệu các mô hình tuyên truyền và kinh nghiệm quản lý nước sạch vệ sinh môi trường; cách xử lý nguồn nước bị ô nhiễm…
Đoàn viên thanh niên vẽ bức bích họa làm đẹp thêm các tuyến phố của Thủ đô Hà Nội
Cùng với đó, tổ chức các hoạt động vệ sinh môi trường nông thôn như xử lý rác thải cho từng hộ gia đình; vệ sinh đường làng, ngõ xóm; thu gom, xử lý rác thải tại các điểm tồn đọng; trồng rừng, trồng cây xanh; quét vôi cho cây xanh dọc một số tuyến đường; phát quang bụi rậm; khơi thông lòng kênh, rạch, thực hiện tuyến đường Xanh - Sạch - Đẹp; hướng dẫn và vận động nhân dân bỏ rác đúng nơi quy định; vận động người dân sử dụng túi sinh thái, thân thiện với môi trường; xây dựng bể chứa rác trên đồng ruộng… các hoạt động này đã được duy trì thường xuyên, góp phần BVMT nông thôn.
2. Một số mô hình tiêu biểu trong xây dựng cảnh quan môi trường nông thôn
Con đường bích họa: Mô hình được triển khai rộng khắp trên các tỉnh, thành phố trong cả nước, với những bức tranh được thanh niên vẽ lên các bức tường bao, làm cho cảnh quan nông thôn trở nên đẹp hơn. Để triển khai nội dung này, Đoàn thanh niên đã làm tốt việc phát huy vai trò đội ngũ giáo viên mỹ thuật trong các trường trên địa bàn xã; sử dụng đội ngũ sinh viên trường Mỹ thuật trong các đợt Chiến dịch thanh niên tình nguyện hè làm nòng cốt. Ngoài ra, các cơ sở đoàn còn huy động thanh niên tham gia vẽ các bức tranh, kết quả, đến nay cả nước có hàng nghìn con đường được vẽ và trang trí khang trang, góp phần tích cực trong xây dựng NTM.
Tái sử dụng lốp xe cũ làm bồn hoa, sân chơi cho thiếu nhi “Hành trình thứ 2 của lốp xe”: Mô hình được triển khai qua Cuộc thi “Hành trình thứ 2 của lốp xe”. Mục đích của Cuộc thi nhằm nâng cao nhận thức, trách nhiệm và phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của cán bộ đoàn, đoàn viên, thanh thiếu nhi và cộng đồng trong tham gia BVMT, ứng phó biến đổi khí hậu, phát triển bền vững. Cách thức triển khai: Phối hợp với Công ty Toyota Việt Nam và các điểm sửa chữa ô tô để huy động các lốp cũ. Các lốp cũ sẽ được thanh niên tái chế thành các sân chơi cho thiếu nhi và các bồn hoa ven đường. Kết quả qua 2 năm triển khai thực hiện, đoàn thanh niên các địa phương đã triển khai 625 sân chơi cho trẻ em; triển khai hơn 100 tuyến đường có chậu hoa được thanh niên làm từ lốp xe cũ và các vật liệu tái chế.
Hỗ trợ hộ nghèo xây dựng chuồng trại chăn nuôi, nhà tiêu hợp vệ sinh: Xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh, chuồng trại chăn nuôi đảm bảo vệ sinh môi trường được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong triển khai thực hiện tiêu chí số 17 về môi trường và an toàn thực phẩm trong xây dựng NTM. Nội dung này được các tỉnh miền núi phía Bắc, Tây nguyên triển khai thường xuyên, hiệu quả. Các cấp bộ Đoàn đã tranh thủ nguồn lực từ các ngành như: ngành nông nghiệp, tài nguyên và môi trường để tuyên truyền và huy động ngày công trong giúp người dân xây dựng công trình vệ sinh. Tính đến nay, các cấp bộ Đoàn đã triển khai xây dựng được 111.801 nhà tiêu hợp vệ sinh, 45.132 chuồng trại chăn nuôi đúng quy cách.
Giữ sạch đồng quê: Trước tình trạng vỏ chai lọ, vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) bị vứt tràn lan, trên trên các cánh đồng, làm sức khỏe của con người và môi trường do dư lượng thuốc BVTV tồn đọng sau khi sử dụng đã ngấm vào đất, nước gây ô nhiễm ruộng đồng, nhiều cơ sở Đoàn đã chỉ đạo tổ chức xây dựng mô hình “Giữ sạch đồng quê” với tiêu chí “Cánh đồng không vỏ bao bì thuốc BVTV”.
Để triển khai mô hình, các cán bộ Đoàn đã vận động người dân và đoàn viên thanh niên xây dựng các bể chứa trên các cánh đồng. Đồng thời, đưa nội dung thực hiện phong trào vào các buổi sinh hoạt chi đoàn khu dân cư; cử cán bộ đoàn cùng nói chuyện, trao đổi với bà con nông dân tại các buổi họp thôn, họp xóm và đến trực tiếp các hộ gia đình để tuyên truyền vận động các hộ thực hiện. Phối hợp với Trạm TT&BVTV, Trạm Khuyến nông, các công ty cung ứng thuốc BVTV tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo nhằm tuyên truyền nâng cao ý thức cho người nông dân trong việc quản lý bao bì rác thải BVTV.
Các thôn đã thành lập Đội thanh niên tình nguyện tham gia xung kích BVMT (trong đó có ít nhất 15 đoàn viên, thanh niên trở lên làm nòng cốt). Trên cơ sở đó xây dựng quy chế hoạt động phân công nhiệm vụ cho các thành viên; tổ chức thu gom vỏ bao bì thuốc BVTV tại cánh đồng ít nhất 1 lần/tháng và tùy thuộc vào các đợt phun thuốc cao điểm của bà con nông dân. Đặc biệt chú trọng đến việc phát động đoàn viên thanh niên tổ chức thu gom vỏ bao bì thuốc BVTV trên cánh đồng tại thời điểm người nông dân đang phun thuốc.
Ngoài ra, tổ chức Đoàn cấp cơ sở tham mưu với lãnh đạo Đảng, chính quyền dành một phần quỹ đất trong khu vực bãi rác thải tập trung của xã để tiến hành tập kết và thu gom rác thải…
3. Đề xuất một số giải pháp BVMT trong thời gian tới
Để tiếp tục phát huy vai trò xung kích của thanh niên trong công tác BVMT, Đoàn Thanh niên sẽ triển khai một số giải pháp như:
Một là, đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền về nước sạch, BVMT cho đoàn viên, thanh niên, nâng cao nhận thức của thanh thiếu nhi về sản xuất, tiêu thụ và sử dụng thực phẩm an toàn. Đổi mới nội dung và hình thức tuyên truyền, phù hợp với xu thế của giới trẻ; tăng cường tuyên truyền thông qua mạng xã hội.
Hai là, nhân rộng các mô hình BVMT hiệu quả đang triển khai. Triển khai các mô hình phát triển kinh tế gắn với BVMT; các mô hình BVMT gắn với sinh kế của thanh niên; triển khai các mô hình sản xuất nông nghiệp hữu cơ để giảm thiểu thuốc BVTV.
Ba là, triển khai hiệu quả Đề án 712 của Thủ tướng Chính phủ về thí điểm xây dựng Đội tuyên truyền viên BVMT tại những địa bàn khó khăn, biên giới, hải đảo.
Bốn là, tập trung triển khai Đề án “Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh tham gia BVMT, ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2019 - 2022” và Đề án Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tham gia xây dựng NTM do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
Năm là, tổ chức các cuộc thi để tạo không khí thi đua sôi nổi giữa các địa phương, đồng thời, phát huy tính sáng tạo của thanh niên trong BVMT trong xây dựng NTM.
Đặng Đức Chiến - Phó Trưởng ban
Ban Thanh niên nông thôn, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số Chuyên đề Tiếng việt 4/2019)
