Thế giới chung tay bảo vệ loài hoang dã
15/09/2015
Năm 2014, Ngày Thế giới Bảo vệ loài hoang dã (WWD) lần đầu tiên đã diễn ra trên thế giới, trong đó tập trung vào Chiến dịch truy quét hoạt động buôn lậu loài hoang dã (LHD). Hoạt động buôn lậu LHD trên toàn cầu mang về khoản lợi bất chính khoảng 19 tỷ USD mỗi năm, đứng thứ tư sau buôn lậu ma túy, buôn hàng giả và buôn người.
Hưởng ứng WWD, các nước trên thế giới đã bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đối với công tác bảo vệ LHD. Thông điệp: "Hãy chung tay bảo vệ LHD” đã được lan truyền trên khắp các mạng xã hội và các phương tiện truyền thông đại chúng.
Theo Tổng Thư ký Liên hợp quốc (LHQ) Ban Ki Moon, WWD là dịp để cộng đồng quốc tế hành động bảo vệ các LHD, cũng như phản ánh mối quan hệ giữa con người và động, thực vật, hướng đến một tương lai phát triển bền vững, nơi con người và LHD có thể cùng sống hòa hợp. Ông kêu gọi cộng đồng thế giới chấm dứt nạn buôn bán LHD bất hợp pháp và cam kết kinh doanh, sử dụng các loài động thực vật một cách hợp lý và bền vững.
Ông Achim Steiner, Phó Tổng thư ký LHQ kiêm Giám đốc điều hành Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) nhấn mạnh, bên cạnh những nỗ lực của Chính phủ, của các cơ quan chức năng thì mỗi người dân cũng đóng vai trò không nhỏ trong việc đóng cửa các thị trường buôn bán LHD bất hợp pháp, ngăn chặn những hành động đe dọa sự sống còn của các loài động, thực vật quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng như voi, tê giác, hổ và một số loài đang bị đe dọa khác.
Theo ông Achim Steiner, trong bốn thập kỷ qua, UNEP đã hỗ trợ các nước xây dựng chính sách pháp luật ở cấp độ quốc gia và toàn cầu nhằm chống lại nạn săn bắn, buôn bán trái phép LHD. Tuy nhiên, nạn buôn lậu các LHD và các bộ phận cơ thể của LHD trên thị trường “chợ đen” vẫn không ngừng tăng lên. Số tiền thu được từ săn bắt, buôn bán, tiêu thụ LHD và các sản phẩm từ chúng là món lợi khổng lồ khiến cho những kẻ săn bắt và buôn bán trái phép sẵn sàng phạm tội. Hàng năm, có hàng triệu động vật bị săn bắt, tiêu diệt để làm thực phẩm, vật nuôi, đồ mỹ nghệ, dược phẩm… dẫn đến số lượng hàng nghìn loài trên thế giới đang suy giảm nhanh chóng. Các nhà khoa học ước tính rằng, xu hướng tuyệt chủng của nhiều loài hiện nay cao hơn từ 100 - 1.000 lần so với xu hướng tuyệt chủng tự nhiên.
Trong năm 2011, đã có 17.000 con voi bị giết, trong đó số lượng voi châu Phi chiếm 40%
Trao đổi về điều này, ông John Scanlon, Tổng thư ký Công ước về buôn bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã nguy cấp (CITES) cảnh báo, việc săn bắn trái phép LHD là một hoạt động tội phạm lan rộng và có tổ chức, liên quan đến các mạng lưới xuyên quốc gia. Số tiền thu được trong một số trường hợp được sử dụng để hỗ trợ các hoạt động phi pháp khác và có liên quan đến các nhóm vũ trang tham gia vào các cuộc xung đột trong nước và xuyên biên giới. Ngoài ra, hoạt động săn bắn trái phép LHD cũng làm ảnh hưởng đến sinh kế của các cộng đồng phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên, gây tổn hại hệ sinh thái, phá hoại sự phát triển bền vững của đất nước.
Trước tình hình tội phạm săn bắt trái phép LHD ngày càng gia tăng, những năm qua, LHQ đã đưa ra nhiều biện pháp nhằm ngăn chặn nạn buôn bán bất hợp pháp động vật hoang dã và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên. Cụ thể, vào năm 2010, Ban Thư ký CITES, Cảnh sát quốc tế, Văn phòng LHQ về Ma túy và Tội phạm, Ngân hàng Thế giới và Tổ chức Hải quan thế giới đã cùng nhau thành lập Hiệp hội Quốc tế về chống tội phạm loài hoang dã (ICCWC).
Trong năm 2012, Chương trình Cảnh sát quốc tế về tội phạm môi trường và Trung tâm Hợp tác của UNEP tại Na Uy đã triển khai Dự án thực thi Luật Hỗ trợ ngành Lâm nghiệp, nhằm mục đích chống khai thác gỗ bất hợp pháp và tội phạm phá rừng có tổ chức. Sau đó, tại Hội nghị các nước thành viên Công ước CITES lần thứ 16 diễn ra ở Băng Cốc (Thái Lan) vào tháng 3/2013, 170 quốc gia đã nhất trí tăng cường công tác bảo vệ hàng trăm loài gỗ, rùa và các loài động, thực vật khác.
Vào tháng 1/2014, Nghị viện châu Âu đã thông qua Nghị quyết về tội phạm có liên quan tới LHD. Nghị quyết này đã đưa ra một số biện pháp và kế hoạch hành động nhằm đẩy lùi hoạt động buôn bán trái phép LHD. Tại Mỹ, trong tháng 2/2014, Chính phủ đã ban hành Lệnh cấm xuất nhập khẩu, hoặc buôn bán các loại động vật có sừng như voi, tê giác.
Mới đây, tại Hội nghị London về buôn bán LHD bất hợp pháp diễn ra ở London (Anh) vào ngày 13/2/2014, Tuyên bố London về Buôn bán trái phép các loài hoang dã đã được 46 nước chính thức thông qua, nhằm thể hiện quyết tâm chấm dứt tình trạng này bằng nhiều giải pháp và hành động cụ thể như xóa bỏ thị trường tiêu thụ các sản phẩm từ LHD, tăng cường hiệu quả của hệ thống pháp luật ở các quốc gia, nâng cao vai trò của cộng đồng dân cư, thúc đẩy sự phát triển bền vững. Đồng thời, kêu gọi sự cam kết, hợp tác, hỗ trợ của tất cả các quốc gia, các tổ chức quốc tế có liên quan để sớm ngăn chặn và loại trừ nạn buôn bán trái phép loài hoang dã xuyên biên giới đang xảy ra trên toàn cầu.
Nói không với buôn lậu Loài hoang dã và khai thác gỗ trái phép
Loài voi bị đe dọa nghiêm trọng
Theo Báo cáo mới đây của UNEP, chỉ trong một thập kỷ qua, ở châu Phi, số lượng voi bị giết bất hợp pháp đã tăng lên gấp đôi và lượng ngà voi bị bán tăng gấp ba.
Mức độ săn bắn cũng như tình trạng mất đi môi trường sống ngày càng gia tăng đang đe dọa sự tồn tại của quần thể voi châu Phi ở Trung Phi cũng như quần thể voi ở khu vực Tây, Nam và Đông châu Phi trước đây. Nhu cầu cao về ngà voi ở “các nền kinh tế đang lên” khu vực châu Á - đặc biệt, Trung Quốc là nguyên nhân dẫn đến tình trạng gia tăng số lượng voi bị săn bắt bất hợp pháp. Chỉ trong giai đoạn 2009 - 2013, lượng ngà voi cho thị trường châu Á đã tăng gấp đôi. Theo thống kê, trong năm 2011, đã có 17.000 con voi bị giết, trong đó số lượng voi châu Phi chiếm khoảng 40%. Đến năm 2012, số voi bị giết đã tăng lên 22.000 con. Bên cạnh việc bị giết, môi trường sống của voi cũng bị thu hẹp đáng kể - mất đi khoảng 29% diện tích do sự mở rộng phát triển nông nghiệp, gia tăng dân số. Dự đoán, con số này có thể tăng lên 63% vào năm 2050.
Tê giác phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng
Công ước CITES ước tính, số lượng tê giác bị săn bắn tại Nam Phi đã tăng từ 13 lên 447 con tính trong thời gian từ năm 2007 đến năm 2011, do nhu cầu mua sừng tê giác để làm “thuốc chữa bệnh” tại các nước châu Á ngày càng tăng. Thế giới hiện có 5 loài tê giác là Javan, Sumatra, Ấn Độ và tê giác đen, tê giác trắng. Trong đó, 3 loài tê giác - Sumatra, Java và loài tê giác đen đang ở tình thế cực kỳ nguy cấp.
Buôn bán vượn trái phép
Theo Báo cáo của UNEP, mỗi năm có tới gần 3.000 cá thể khỉ đột, đười ươi, tinh tinh bị săn bắt trộm ở châu Phi và Đông Nam Á. Tính từ năm 2005, tối thiểu có 22.218 cá thể thuộc loài này biến mất khỏi thế giới tự nhiên do bị bán, giết hại trong lúc săn đuổi hoặc giam giữ, trong đó tinh tinh chiếm 64%.
Báo cáo cho biết, trong 7 năm qua, ít nhất 691 cá thể tinh tinh, 98 khỉ đột và 1.019 đười ươi bị bắt từ tự nhiên cho các hoạt động mua bán bất hợp pháp.
Khai thác gỗ trái phép
Nghiên cứu của UNEP và Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (INTERPOL) ước tính, từ 50% - 90% hoạt động khai thác gỗ trái phép tập trung ở các nước nhiệt đới, trong đó tập trung ở lưu vực sông Amazôn, Trung Phi và Đông Nam châu Phi. Hoạt động khai thác gỗ trái phép mỗi năm trên phạm vi toàn cầu ước đạt 30 - 100 tỷ USD Mỹ, chiếm khoảng 15 - 30% tổng thương mại toàn cầu.
Nguyễn Anh (Theo UNEP)
Nguồn: Tạp chí Môi trường, số 5/2014
