05/11/2015
ASEAN là khu vực có hệ sinh thái phong phú và nguồn tài nguyên đa dạng, hợp tác về môi trường được ASEAN quan tâm và thúc đẩy từ sớm. Từ năm 1977, ASEAN đã soạn thảo Chương trình môi trường tiểu khu vực ASEAN I (ASEP I), đánh dấu mở đầu quá trình hợp tác BVMT trong khu vực. Năm 1989, hợp tác ASEAN trong lĩnh vực môi trường phát triển mạnh và hình thành cơ chế hợp tác mới: Hội nghị Quan chức Cao cấp ASEAN về môi trường (ASOEN) và Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN (AMME). Trong đó, Hội nghị AMME là hoạt động định kỳ 3 năm/lần, được tổ chức luân phiên tại các quốc gia thành viên để hoạch định chiến lược và chính sách hợp tác ASEAN trong lĩnh vực môi trường, nhằm cụ thể hóa các Quyết định của các cấp lãnh đạo ASEAN.
Hội nghị AMME lần đầu tiên đã thông qua Chương trình Môi trường I (ASEP I) và Tuyên bố đầu tiên của ASEAN về môi trường (Tuyên bố Manila 1981), trong đó đề cập đến các mục tiêu và định hướng hợp tác của khu vực. Sau đó, nhiều văn kiện khác đã được thiết lập như: Kế hoạch hành động chiến lược về môi trường (SPAE) (1994 - 2010); Chương trình hành động Viên Chăn (2004 - 2010); Kế hoạch hành động Hà Nội (1999 - 2004); Tuyên bố ASEAN về môi trường bền vững (2007); Tuyên bố EAS về biến đổi khí hậu (BĐKH), năng lượng và môi trường…
Trọng tâm thực hiện trong giai đoạn 2008 - 2015
Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng văn hóa xã hội ASEAN khẳng định mục tiêu ASEAN hướng tới phát triển bền vững cũng như đảm bảo môi trường xanh và trong lành bằng cách bảo vệ nguồn tài nguyên thiên nhiên, cơ sở phát triển kinh tế - xã hội bao gồm quản lý và bảo tồn bền vững dầu mỏ, nguồn nước, khoáng sản, năng lượng đa dạng sinh học (ĐDSH), rừng, các tài nguyên biển và ven bờ cũng như thúc đẩy việc đảm bảo chất lượng nguồn nước, không khí cho khu vực ASEAN. ASEAN sẽ tích cực tham gia vào các nỗ lực nhằm giải quyết những thách thức môi trường toàn cầu trong đó có BĐKH, bảo vệ tầng ôzôn cũng như phát triển và ứng dụng công nghệ thân thiện với môi trường.
ASEAN cũng đề ra các hành động cụ thể, xác định biện pháp thực hiện trong kế hoạch tổng thể nhằm hiện thực hóa mục tiêu: Giải quyết các vấn đề môi trường toàn cầu; Quản lý và ngăn ngừa ô nhiễm môi trường xuyên biên giới; Thúc đẩy phát triển bền vững thông qua giáo dục môi trường và sự tham gia của cộng đồng; Phát triển công nghệ an toàn môi trường (EST); Nâng cao chất lượng cuộc sống tại các TP/khu vực đô thị của ASEAN; Hài hòa các chính sách và cơ sở dữ liệu về môi trường; Thúc đẩy quản lý bền vững các nguồn tài nguyên thiên nhiên và ĐDSH; Phát triển bền vững nguồn nước ngọt; Đối phó với BĐKH và giải quyết các tác động của BĐKH; Thúc đẩy quản lý rừng bền vững.
Để hiện thực hóa Tầm nhìn ASEAN về một cộng đồng ASEAN xanh và sạch thông qua việc giáo dục môi trường và tạo điều kiện cho người dân tham gia, các Bộ trưởng Môi trường ASEAN đã thông qua Kế hoạch hành động giáo dục môi trường ASEAN 2008 - 2012 với chủ đề “Giáo dục môi trường vì sự phát triển bền vững”. Nhằm triển khai Kế hoạch, các Bộ trưởng thành lập nhóm làm việc về giáo dục môi trường, tập trung vào 5 hành động ưu tiên: Đẩy mạnh nhà trường xanh ASEAN; Đào tạo lãnh đạo phát triển bền vững trong giáo dục môi trường; Tăng cường xây dựng cơ sở dữ liệu đánh giá giáo dục môi trường; Lập mạng lưới môi trường bền vững trong thanh niên ASEAN và Tổ chức liên hoan phim ASEAN.
Một số kết quả của các kỳ Hội nghị AMME
Trải qua 12 kỳ Hội nghị, AMME đã tăng cường mối quan hệ, liên kết hợp tác giữa các nước trong khu vực về lĩnh vực BVMT.
Năm 1997, ASEAN phối hợp với Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc đã xây dựng Báo cáo hiện trạng môi trường ASEAN lần thứ nhất nhằm đánh giá các điều kiện môi trường ở 7 nước trong khu vực (Brunây, Inđônêxia, Malaixia, Philíppin, Singapo, Thái Lan và Việt Nam). Báo cáo nêu rõ tác động và mối quan hệ trong các lĩnh vực chuyên ngành của ASEAN, đồng thời nêu bật những nỗ lực của ASEAN trong BVMT và thúc đẩy phát triển bền vững.Trong các năm 2000, 2006 và 2009, ASEAN tiếp tục xây dựng Báo cáo hiện trạng môi trường ASEAN lần thứ 2, 3 và 4. Báo cáo là tài liệu quan trọng cần thiết giúp ASEAN và các đối tác đối thoại của ASEAN nhìn nhận và đánh giá vấn đề để đề ra biện pháp giải quyết các vấn đề môi trường khu vực và toàn cầu.
Đánh giá tính cấp thiết của việc bảo tồn ĐDSH khu vực, ASEAN đã thành lập Trung tâm Bảo tồn ĐDSH khu vực ASEAN (ARCBC) với sự hỗ trợ tài chính của Liên minh châu Âu. Mục tiêu của Trung tâm là tăng cường hợp tác khu vực trong bảo tồn ĐDSH, đồng thời đóng vai trò là đầu mối trong việc thiết lập mạng lưới và liên kết giữa cơ quan của các nước thành viên ASEAN và giữa ASEAN với các cơ quan đối tác của Liên minh châu Âu. Trong nỗ lực bảo tồn các khu vực có tầm quan trọng về ĐDSH và khu vực ngoại hạng của các quốc gia ASEAN, các Bộ trưởng Môi trường ASEAN cũng đã thông qua Tuyên bố ASEAN về Vườn di sản năm 2003, nhằm mục đích thiết lập một mạng lưới các khu vực quốc gia được bảo vệ hướng tới bảo tồn hệ sinh thái đại diện quan trọng trong khu vực ASEAN.
Các hoạt động hợp tác về môi trường đạt được nhiều kết quả tích cực. Từ năm 2008, Giải thưởng các TP môi trường bền vững ASEAN đã được tổ chức với mục đích công nhận các nỗ lực quốc gia điển hình, thúc đẩy nỗ lực bảo đảm môi trường bền vững ở các TP ASEAN trong vấn đề như y tế, hệ thống xử lý rác thải, quản lý, nâng cao nhận thức của người dân về BVMT…Trong năm 2008, ASEAN cũng hoàn thiện Bản hướng dẫn giám sát chất lượng nước biển và hướng dẫn về quản lý, chính sách chất lượng nguồn nước nhằm nâng cao năng lực của các quốc gia ASEAN trong việc thực hiện Tiêu chuẩn quản lý nguồn nước ASEAN.
Tại Hội nghị BĐKH Liên hợp quốc năm 2010 tại Cancun, Mêxicô, các Bộ trưởng ASEAN phối hợp hướng tới giải pháp toàn cầu trong vấn đề BĐKH, đồng thời hướng đến một Cộng đồng ASEAN vững mạnh với nhiều biện pháp khu vực và quốc gia đủ sức chống lại các thách thức của BĐKH. Cũng tại Hội nghị, các nhà lãnh đạo ASEAN thông qua Tuyên bố về hợp tác ứng phó với BĐKH năm 2010 và Chương trình hành động ASEAN về BĐKH đến năm 2015. Bên cạnh đó, các Bộ trưởng ghi nhận tiến trình triển khai Dự án Phục hồi và sử dụng bền vững rừng đầm lầy than bùn ở Đông Nam Á tại các nước Inđônêxia, Malaixia, Philíppin và Việt Nam. Các Bộ trưởng cũng đã thông qua Bản hướng dẫn ASEAN về trường học sinh thái, đây là văn bản quan trọng nhằm tiến tới xây dựng và phát triển trường học sinh thái ở các nước thành viên…
Năm 2012, Hội nghị AMME 12 cùng với Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN+3 lần thứ 11 (EMM 11) và Hội nghị Bộ trưởng Môi trường các nước Đông Á lần thứ 3 (EAS-EMM 3) được tổ chức tại Băng Cốc, Thái Lan. Các nội dung hợp tác ưu tiên trong ASEAN như ứng phó với BĐKH, bảo tồn ĐDSH, quản lý và sử dụng bền vững nguồn nước, quản lý môi trường đô thị, BVMT biển và đới bờ, giáo dục môi trường đã được tập trung trao đổi, thảo luận. Tại Hội nghị, các Bộ trưởng đã thông qua Nghị quyết Băng cốc về Hợp tác môi trường ASEAN, khẳng định quyết tâm và cam kết của các quốc gia thành viên đẩy mạnh hợp tác môi trường ASEAN, hướng đến Cộng đồng ASEAN xanh và sạch vào năm 2015, cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế với phát triển xã hội và đảm bảo môi trường bền vững, cũng như tiếp tục thúc đẩy hợp tác với các đối tác trong việc ứng phó với các thách thức đang nổi lên đối với môi trường toàn cầu. Hội nghị thống nhất, cần đẩy mạnh hợp tác về ô nhiễm khói mù xuyên biên giới nhằm ngăn ngừa và giảm thiểu cháy đất, rừng ở khu vực, là nguồn gốc gây ra ô nhiễm khói mù; ghi nhận những kết quả đã đạt được trong triển khai Dự án tái tạo và sử dụng bền vững rừng than bùn ở Đông Nam Á (do Chương trình môi trường toàn cầu tài trợ) và dự án SEApeat (do Liên minh châu Âu tài trợ). Việc AMME 12 thông qua Kế hoạch hành động ASEAN ứng phó với BĐKH do Việt Nam đề xuất và chọn Vườn quốc gia U Minh Thượng làm công viên di sản ASEAN đánh dấu vai trò và vị thế của Việt Nam trong cộng đồng ASEAN.
Trong quan hệ với các đối tác đối thoại, hiện nay, ASEAN đang triển khai các dự án và cơ chế hợp tác ASEAN+1 với 12 nước và tổ chức quốc tế, cơ chế ASEAN+3 và Hợp tác Đông Á (EAS) trong vấn đề BVMT bền vững nhằm trao đổi về vấn đề môi trường toàn cầu, thảo luận các hoạt động chung trong ĐDSH, BĐKH, giáo dục môi trường, khoa học công nghệ về môi trường và các TP bền vững về môi trường.
|
Vườn quốc gia U Minh Thượng - Vườn Di sản ASEAN |
Hội nghị AMME 13 - Sự kiện lớn của ngành tài nguyên và môi trường Việt Nam
Năm 2015 là một năm bản lề trong quan hệ hợp tác ASEAN, Việt Nam cũng như các nước thành viên trong khu vực đã và đang chủ động, tích cực triển khai nhiều hoạt động góp phần quan trọng vào sự phát triển và thành công của Hiệp hội các quốc gia ASEAN, hướng tới việc hình thành Cộng đồng ASEAN vào ngày 31/12/2015.
Từ ngày 26 - 30/10/2015, tại Hà Nội, Bộ TN&MT là cơ quan đầu mối của Việt Nam chủ trì tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN lần thứ 13, Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN +3 lần thứ 14 và chuỗi các hội nghị liên quan.
Hội nghị có sự tham dự của Bộ trưởng Môi trường của các nước ASEAN, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, Ban thư ký ASEAN; về phía Việt Nam có lãnh đạo Chính phủ, Văn phòng Chính phủ, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Thông tin Truyền thông, Bộ NN&PTNT, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, UBND TP. Hà Nội...
Hội nghị sẽ đánh giá tình hình thực hiện các thỏa thuận hợp tác về môi trường trong khu vực kể từ Hội nghị AMME 12; thảo luận về nội dung hợp tác mới, đồng thời kiến nghị, đề xuất giải pháp thúc đẩy các hoạt động hợp tác ASEAN về môi trường trong thời gian tới, đặc biệt cho giai đoạn sau năm 2015, khi Cộng đồng ASEAN được hình thành; thảo luận và thông qua Tuyên bố ASEAN về BĐKH chuẩn bị cho Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về BĐKH (COP21); Sáng kiến về Tuyên bố chương trình nghị sự bền vững môi trường và BĐKH sau năm 2015 và Thông cáo chung về kết quả của Hội nghị Bộ trưởng. Trong khuôn khổ Hội nghị, chuỗi các Hội nghị liên quan cũng được tổ chức gồm: Hội nghị quan chức cao cấp chuẩn bị cho Hội nghị AMME 13; Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN+3 lần thứ 14; Hội nghị Ủy ban thực hiện Hiệp định ASEAN về ô nhiễm khói mù xuyên biên giới lần thứ 11 (COM 11); Hội nghị các bên tham gia Hiệp định ASEAN về ô nhiễm khói mù xuyên biên giới lần thứ 11 (COP 11).
Việc tổ chức thành công chuỗi Hội nghị quan trọng này khẳng định và nâng cao vai trò, vị thế của Việt Nam trong khu vực cũng như quốc tế, đồng thời góp phần củng cố khối ASEAN trong giai đoạn hiện nay.
Chương trình Hội nghị Bộ trưởng môi trường ASEAN lần thứ 13 và các sự kiện liên quan
|
Thời gian |
Nội dung |
|
Ngày 26/10 |
09: 00 - 17: 00: Hội nghị quan chức cao cấp chuẩn bị cho Hội nghị Bộ trưởng môi trường ASEAN lần thứ 13 |
|
Ngày 27/10 |
08: 00 - 11: 00: Hội nghị lần thứ 6 Nhóm đặc nhiệm kỹ thuật Tiểu vùng sông Mê Công về ô nhiễm khói mù xuyên biên giới 11: 00 - 18: 00: Hội nghị Ủy ban thực hiện Hiệp định ASEAN về ô nhiễm Khói mù xuyên biên giới (COM 11) |
|
Ngày 28/10 |
13: 30 - 14: 30: Phiên khai mạc chính thức Hội nghị 14: 30 - 17: 30: Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN lần thứ 13 |
|
Ngày 29/10 |
09: 00 - 12: 00: Hội nghị các nước thành viên Hiệp định ASEAN về ô nhiễm khói mù xuyên biên giới (COP 11) 14: 00 - 17: 00: Hội nghị Bộ trưởng Môi trường ASEAN+3 lần thứ 14 17: 00 -18: 00: Họp báo về kết quả các Hội nghị |
|
Ngày 30/10 |
08: 30 - 17: 00: Các Bộ trưởng và Trưởng đoàn các nước tham quan tại sân Golf Legend Hill Sóc Sơn (Hà Nội) 08: 30 - 17: 00: Các đại biểu tham quan Khu Du lịch Sinh thái Tràng An (Ninh Bình) |
Hồng Nhung
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 10 - 2015)
