04/06/2024
Trước thực trạng ô nhiễm không khí toàn cầu, WHO cho rằng, các quốc gia phải có cam kết mạnh mẽ hơn trong cải thiện chất lượng không khí. Theo đó, cần tăng cường năng lực hệ thống theo dõi, giám sát chất lượng không khí và chia sẻ thông tin, số liệu với công chúng, nhằm tăng cường các biện pháp khẩn cấp để giảm thiểu phát thải khí trong giai đoạn ô nhiễm không khí đã vượt quá ngưỡng khuyến cáo này. Đồng thời, nguồn gây ô nhiễm cần được xác định thấu đáo trong xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch dài hạn nhằm đảm bảo không khí sạch.
Chính sách giảm ô nhiễm không khí được WHO đưa ra bao gồm cả những công nghệ sạch nhằm giảm phát thải khí công nghiệp; cải thiện quản lý chất thải đô thị và nông nghiệp; thu hồi khí mê tan từ các bãi thải để thay thế cho thiêu đốt rác; đảm bảo tiếp cận năng lượng sạch tại hộ gia đình dùng vào đun nấu, sưởi ấm và chiếu sáng.
Một giải pháp cần ưu tiên là sử dụng phương tiện vận chuyển đô thị với tốc độ cao, các mạng lưới đi bộ và đi xe đạp trong thành phố; vận chuyển hàng hóa, hành khách bằng đường sắt giữa các đô thị. Cùng với thay đổi phương tiện di chuyển, cần tăng cường thực hiện chuyển đổi nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng sạch, ít phát khí thải (nhiên liệu có hàm lượng lưu huỳnh thấp), năng lượng có thể tái tạo được như năng lượng mặt trời, năng lượng gió và thủy điện; cải thiện hiệu quả sử dụng năng lượng của các tòa nhà, giúp thành phố xanh hơn…
Tại Việt Nam, theo nhận định của Bộ TN&MT, trong thời gian tới, nước ta sẽ phải đối mặt với những thách thức rất lớn từ sự phục hồi, phát triển của các ngành công nghiệp, xây dựng, giao thông vận tải, nhất là sau đại dịch Covid-19, do đó sẽ gây áp lực rất lớn đối với môi trường không khí. Cùng với đó, biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, làm phát sinh nhiều hiện tượng khí hậu cực đoan, ảnh hưởng lớn đến các hoạt động kinh tế, gia tăng bệnh dịch và rủi ro về sức khỏe cộng đồng… Trong khi đó, công tác quản lý và kiểm soát các nguồn ô nhiễm không khí của Việt Nam còn nhiều bất cập như: Văn bản pháp luật về quản lý môi trường không khí chưa hoàn thiện; chưa có Luật không khí sạch; công nghệ sản xuất của nhiều ngành công nghiệp lạc hậu; nguồn lực đầu tư cho BVMT không khí hạn chế; công tác quản lý nguồn thải ô nhiễm không khí chưa đáp ứng yêu cầu; ý thức BVMT không khí của người dân chưa cao.
Để giải quyết tình trạng ô nhiễm không khí ở Việt Nam hiện nay, cần hoàn thiện hệ thống chính sách và các quy định pháp luật để quản lý chất lượng môi trường không khí; nâng cao hiệu quả làm việc của bộ máy quản lý môi trường không khí ở Trung ương và các địa phương; tăng cường kiểm soát, kiểm tra nguồn thải từ các phương tiện giao thông cơ giới. Tập trung kiểm soát, kiểm tra, xử lý nghiêm ngặt các nguồn thải ô nhiễm bụi phát sinh từ các hoạt động xây dựng mới và sửa chữa công trình nhà cửa, hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị; phổ biến áp dụng các công nghệ xây dựng ít ô nhiễm; tăng cường kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ các nguồn thải bụi phát sinh từ vận chuyển nguyên vật liệu rời, đặc biệt là vận chuyển về ban đêm. Thực hiện thu gom, vận chuyển và xử lý đúng kỹ thuật vệ sinh 100% rác thải của đô thị; Giáo dục nhân dân giữ gìn vệ sinh đường phố, không xả rác ra đường, cống, rãnh. Kiểm soát nguồn thải công nghiệp chặt chẽ, áp dụng các biện pháp kỹ thuật xử lý bụi phát sinh từ sản xuất công nghiệp, thủ công nghiệp ở bên trong cũng như xung quanh các khu vực đô thị. Vận động nhân dân và áp dụng các chính sách ưu đãi để đạt được mục tiêu đến năm 2030 không còn bếp đun than ở các đô thị; đối với người dân ngoại thành áp dụng các công nghệ xử lý rơm rạ hợp lý, chấm dứt việc đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch nông nghiệp.
Trước thực trạng các chỉ số chất lượng không khí đang ở mức báo động như hiện nay, TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam đã đưa ra một số giải pháp. Trong đó có giải pháp kiểm soát phát thải khí thải từ ô tô, xe máy, tăng cường các phương tiện giao thông xanh như xe chạy bằng nhiên liệu sạch, ô tô điện, xe máy điện hiện đã xuất hiện trên thị trường, đây cũng là một giải pháp lâu dài cho việc giảm thiểu ô nhiễm không khí. Đồng thời, cần khuyến khích sử dụng nhiều hơn phương tiện công cộng như xe bus, xe điện trên cao; kiểm soát tốt việc đốt rác trong tự nhiên, che chắn kín những công trình xây dựng và kiểm soát thật chặt quá trình sản xuất công nghiệp. Đối với những ngày có chỉ số AQI cao, người dân cần hạn chế ra đường nếu không có việc thật sự cần thiết. Những khung giờ cao điểm, lưu lượng xe đi lại tăng, người dân cũng cần tránh lưu thông để giảm thiểu lượng bụi hít phải trong không khí. Khi cần đi ra ngoài, nên đi tranh thủ để hạn chế thời gian di chuyển, lưu lại trên đường", TS. Hoàng Dương Tùng khuyến cáo.
Sau khi Luật BVMT 2020 có hiệu lực, nhiều Nghị định, Thông tư đã được ban hành, tạo hành lang pháp lý trong thực hiện BVMT không khí. Đặc biệt, theo Nghị định số 08/2022/NĐ-CP ngày 10/1/2022 của Chính phủ, trường hợp ô nhiễm không khí ở mức nghiêm trọng, tùy vào quy mô và mức độ, cơ quan quản lý có thể đưa ra các biện pháp khẩn cấp để bảo vệ người dân và cải thiện chất lượng không khí.
Trong những hoàn cảnh đặc biệt, nếu không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng trong khoảng thời gian dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân, theo cấp độ Chính phủ ban bố tình trạng khẩn cấp trên phạm vi quốc gia, UBND tỉnh thành phố sẽ ban bố tình trạng khẩn cấp, chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện các biện pháp khẩn cấp trên địa bàn quản lý. Trường hợp chất lượng môi trường không khí bị ô nhiễm nghiêm trọng trên phạm vi nội tỉnh, UBND cấp tỉnh, thành phố tổ chức thực hiện biện pháp khẩn cấp như hạn chế, tạm dừng hoặc điều chỉnh thời gian hoạt động của cơ sở sản xuất có lưu lượng xả bụi, khí thải lưu lượng lớn ra môi trường và thuộc loại hình sản xuất có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Hạn chế, phân luồng hoạt động của các phương tiện giao thông vận tải đường bộ, thậm chí được phép đưa ra các quy định cấm hay hạn chế phương tiện đi vào tỉnh, thành phố.
Hương Đỗ - Bào Bình
