14/03/2025
Ngày 14/3/2025, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp xử lý các vấn đề cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường Thủ đô Hà Nội”. Hội thảo được diễn ra trong bối cảnh ô nhiễm môi trường không khí của Hà Nội đang gia tăng và luôn ở mức báo động. Mục đích của Hội thảo nhằm cụ thể hoá các nội dung hợp tác giữa UBND Thành phố Hà Nội với Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Đồng thời, làm rõ thực trạng, nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường của Hà Nội; kinh nghiệm trong quản lý, xử lý ô nhiễm, bảo vệ môi trường; các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, cấp bách cần triển khai để nâng cao chất lượng môi trường, năng lực quản lý môi trường nhằm thực hiện các khâu đột phá, nhiệm vụ trọng tâm trong Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, góp phần xây dựng Thủ đô “Văn hiến - Văn minh - Hiện đại”. Hội thảo cũng góp phần tuyên truyền, nâng cao nhận thức, ý thức và hành động trong công tác quản lý và bảo vệ môi trường của các cấp, các ngành và nhân dân Thủ đô.
Hội thảo tập trung vào 3 nhóm vấn đề trọng tâm: (i) Nhận diện các vấn đề môi trường cấp bách của Thủ đô Hà Nội, trong đó trọng tâm xác định các vấn đề về ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí; xác định cụ thể nguồn gây ô nhiễm; (ii) Kinh nghiệm quốc tế trong xử lý ô nhiễm môi trường, nâng cao hiệu quả quản lý môi trường phù hợp với TP. Hà Nội; (iii) Nhiệm vụ, giải pháp, lộ trình cụ thể xử lý mọi vấn đề về ô nhiễm môi trường Thủ đô nhằm đạt được các mục tiêu về bảo vệ môi trường đã đặt ra trong Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, trong đó tập trung vào nhóm giải pháp về công nghệ, quản lý.
Hà Nội luôn phải đối mặt với rất nhiều vấn đề về môi trường
Phát biểu tại Hội thảo, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, Thủ đô Hà Nội là đô thị đặc biệt, giữ vai trò trung tâm kinh tế, văn hóa, khoa học, an ninh quốc phòng, cũng là đô thị có diện tích và dân số lớn hàng đầu cả nước. Đồng thời Hà Nội là trung tâm khu vực vùng đồng bằng sông Hồng, nơi có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhất cả nước. Với đặc thù này, Hà Nội luôn đối mặt với rất nhiều vấn đề môi trường như ô nhiễm không khí, quá tải trong xử lý chất thải rắn, nước thải...
Chủ tịch Thành phố cho biết, Thành phố Hà Nội đang quyết liệt thực hiện nhiều hoạt động nhằm cải thiện môi trường như xử lý ô nhiễm không khí (đang thực hiện các giải pháp giảm phương tiện xe cá nhân, tăng cường đầu tư, đưa vào sử dụng các phương tiện vận tải hành khách công cộng, chuyển đổi giao thông xanh, xóa bỏ tình trạng đốt than tổ ong, tăng cường rửa đường, giám sát vệ sinh môi trường các công trình xây dựng…; Xử lý nước thải, làm sạch các dòng sông (khẩn trương thực hiện các giải pháp bổ cập nước sông Tô Lịch, làm sống lại dòng sông theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm (quyết tâm tháng 9/2025 sẽ hoàn thành nhiệm vụ bổ cập nước sông Tô Lịch); Hiện đại hóa công tác thu gom rác thải, thí điểm phân loại rác tại nguồn tại 5 quận nội thành… Tuy nhiên, hiện tại chất lượng môi trường tại Hà Nội chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt là chất lượng môi trường không khí. Để giải quyết “bài toán” này, Thành phố Hà Nội rất mong muốn có sự chung tay, đồng hành, chia sẻ của các chuyên gia, nhà khoa học, các tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư trên địa bàn Thành phố.
Ô nhiễm môi trường không khí ngày càng gia tăng
Thời gian qua, Hà Nội cũng triển khai nhiều biện pháp nhằm giảm thiểu ô nhiễm không khí như: Ban hành một số chính sách, kế hoạch hành động giảm thiểu ô nhiễm không khí để kiểm soát tốt hơn các nguồn thải. Cùng với đó, xây dựng hệ thống quan trắc không khí tự động, thông báo định kỳ chất lượng không khí trên trang web; ban hành Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí Thành phố đến năm 2030, định hướng đến năm 2035; quyết tâm thực hiện nhiều việc cụ thể như cấm xe 16 chỗ hoạt động ở phố cổ, có lộ trình hoàn thành các công trình giao thông trọng điểm…
Toàn cảnh Hội thảo
Đối với giao thông, Hà Nội đã triển khai lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 4,5; cải thiện hệ thống xe buýt, chuyển đổi một số tuyến xe buýt sang chạy điện; xây dựng 2 tuyến đường sắt đô thị; hỗ trợ phát triển xe điện; thí điểm kiểm tra khí thải xe máy; chuẩn bị triển khai thí điểm vùng phát thải thấp (LEZ). Đối với các cơ sở sản xuất, thành phố đã đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường, thanh kiểm tra, quan trắc định kỳ, tự động truyền dữ liệu online từ 4 cơ sở phát thải lớn…
Tuy nhiên, theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch mạng lưới không khí sạch Việt Nam, mức độ ô nhiễm không khí Hà Nội có xu hướng càng ngày càng tăng cao, là một vấn đề cấp thiết của Hà Nội, đặc biệt trong những tháng cuối năm 2024, đầu năm 2025 đã chứng kiến những đợt ô nhiễm kéo dài. Nếu vẫn theo cách tiếp cận như hiện nay, với các chính sách/biện pháp như đã và đang làm mà không có sự thay đổi trong cách tiếp cận, đột phá trong giải pháp thì không thể kìm hãm xu thế ô nhiễm, ngược lai ô nhiễm không khí còn tiếp tục gia tăng ở Hà Nội và vùng Thủ đô.
Thí điểm bổ sung hình phạt các cơ sở gây ô nhiễm tăng lũy tiến theo ngày
Trong những giải pháp cấp bách giảm thiểu ô nhiễm không khí tại Hà Nội, TS. Hoàng Dương Tùng đề xuất tăng cường biện pháp cưỡng chế đối với các cơ sở gây ô nhiễm: Thí điểm bổ sung hình phạt các cơ sở gây ô nhiễm tăng lũy tiến theo ngày để tăng tính răn đe.
Hiện nay Việt Nam đã có những chế tài mạnh để xử lý hành vi vi phạm với những cơ sở gây ô nhiễm và khi cơ quan chức năng đến thanh tra, kiểm tra, phát hiện ô nhiễm môi trường đã có chế tài xử lý cụ thể (Các mức xử phạt vi phạm thực hiện theo quy định tại Nghị định số 45/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường). Tuy nhiên, thực tế vẫn có tình trạng cơ sở chây ỳ, không khẩn trương xử lý khắc phục ngay, dẫn đến tình trạng ô nhiễm kéo dài.
Cũng theo TS. Hoàng Dương Tùng, kinh nghiệm thực tế một số quốc gia trên thế giới đã áp dụng các hình phạt, xử lý theo hành vi vi phạm. Tuy nhiên, việc xử phạt theo hành vi không đủ sức răn đe, mức phạt quá thấp so với chi phí bỏ ra đầu tư các công trình xử lý nên nhiều đơn vị vi phạm đã chấp nhận nộp phạt. Điều này khiến mức độ ô nhiễm tiếp tục kéo dài, do đó, nhiều nước đã áp dụng hình thức phạt lũy tiến theo ngày. Cụ thể, nếu trong ngày cơ quan chức năng phát hiện hành vi vi phạm của doanh nghiệp sẽ tiến hành xử phạt theo mức quy định nhưng ngày hôm sau doanh nghiệp chưa xử lý, chấm dứt ô nhiễm thì thì số tiền phạt sẽ tăng lên. Nếu doanh nghiệp không xử lý ô nhiễm, không được các cơ quan chức năng xác nhận đã khắc phục thì mức tiền phạt sẽ tăng lên gấp nhiều lần. Biện pháp này đã chứng minh được tính hiệu lực, hiệu quả cao, vì vậy Việt Nam nên nghiên cứu kinh nghiệm từ các nước để thí điểm bổ sung hình phạt này, áp dụng cho tất cả mọi cơ sở gây ô nhiễm môi trường từ không khí, nước thải, chất thải rắn…”.
Ngoài ra, Hà Nội đã có nhiều biện pháp để giảm thiểu ô nhiễm không khí nhưng chưa thực sự thực hiện nghiêm túc và phát huy hiệu quả. Ví dụ, khi đã xác định hoạt động giao thông là một nguồn gây ô nhiễm không khí chủ yếu trong các quận nội thành thì Hà Nội cần phải có giải pháp, hành động mạnh mẽ để giảm thiểu phát thải từ các phương tiện xe máy, ô tô. Việc ra kế hoạch phát triển giao thông xanh, chuyển đổi các phương tiện công cộng xe bus sang chạy điện vào năm 2035 cũng cần quyết liệt đẩy nhanh tiến độ sớm hơn (vào năm 2030); đồng thời có giải pháp hạn chế lượng phát thải của các phương tiện ô tô, xe máy… Hơn nữa, Hà Nội cần thực hiện kiểm tra khí thải xe máy lưu thông trong khu vực nội thành; hạn chế đăng ký xe ô tô xe máy mới chạy xăng/dầu thông qua quota.
Mặc khác, Hà Nội cần có biện pháp, cơ chế kinh tế khuyến khích người dân chuyển từ phương tiện ô tô, xe máy chạy nhiên liệu hóa thạch sang phương tiện dùng điện; có chính sách ưu tiên đối với xe ô tô điện, taxi/xe công nghệ (ô tô, xe máy) chạy điện; các xe thực hiện dịch vụ công ích chạy điện; triển khai xây dựng thêm nhiều trạm xạc điện, hướng tới giai đoạn loại bỏ dần và hoàn toàn xe động cơ đốt trong lưu thông trong nội đô.
Bùi Hằng
