14/11/2025
Sáng 14/11 tại Hà Nội, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường tổ chức Hội thảo “Nông dân chuyên nghiệp: nội hàm, tiêu chí và đề xuất chính sách”, với sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học và đại biểu địa phương nhằm làm rõ yêu cầu mới đặt ra đối với người nông dân trong bối cảnh chuyển đổi số, biến đổi khí hậu và hội nhập sâu rộng.
Trong thư gửi Hội thảo, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh muốn có nền nông nghiệp hiện đại thì phải bắt đầu từ một lực lượng nông dân có tư duy chuyên nghiệp. Người nông dân hiện nay không chỉ “trông đất, trông mưa” mà phải biết “trông thị trường, trông dữ liệu, trông tiêu chuẩn”. Ông cho rằng sự thay đổi chỉ bền vững khi người nông dân coi làm nông là một nghề có tri thức và liên tục học hỏi.
TS. Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, phát biểu khai mạc Hội thảo. Ảnh: Quyết Thắng
Phát biểu khai mạc, TS. Trần Công Thắng – Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường – khái quát bức tranh chuyển dịch của nông thôn và nông nghiệp Việt Nam: số lượng lao động nông nghiệp giảm; nhiều hộ có thêm nguồn thu phi nông nghiệp; xu hướng già hóa gia tăng; sản xuất chuyển sang hàng hóa và ứng dụng công nghệ cao; hợp tác xã kiểu mới và các vùng chuyên môn hóa hình thành rõ nét. Tuy vậy, trình độ học vấn của lao động nông thôn còn thấp, chênh lệch đáng kể so với thành thị, trong khi biến đổi khí hậu và các cú sốc thị trường tiếp tục làm gia tăng rủi ro đối với sinh kế nông dân.
TS. Trần Công Thắng nhấn mạnh lực lượng nông dân trong giai đoạn mới phải có tri thức, có trách nhiệm và có khả năng thích ứng, đồng thời cảnh báo rằng thu nhập từ nông nghiệp đang giảm dần, đòi hỏi việc đào tạo, hỗ trợ và hoàn thiện chính sách phải đi trước một bước để nâng cao năng lực chống chịu cho nông hộ.
Những góc nhìn chuyên gia
Tham gia trực tuyến, TS. Đặng Kim Sơn – nguyên Viện trưởng Viện chính sách và chiến lược PTNNNT cho rằng nông nghiệp Việt Nam đang chuyển đổi rất nhanh dưới sức kéo mạnh của thị trường trong nước và quốc tế. Thu nhập người dân tăng, tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm ngày càng cao khiến nông dân buộc phải chuyên nghiệp hóa. Tuy nhiên, nội lực của nông dân còn yếu: tỷ lệ đào tạo nghề chỉ 2,4–4,5%, năng suất lao động nông nghiệp chỉ bằng một nửa mức trung bình cả nước, 74% lao động nông thôn làm việc phi chính thức, khả năng tích lũy thấp.
Ông cho rằng để xây dựng nông dân chuyên nghiệp, cần phân rõ ba cấp độ: nông dân nhỏ dựa vào tự nhiên; nông dân sản xuất hàng hóa gắn thị trường; và nông dân chuyên nghiệp có khả năng đáp ứng tiêu chuẩn, ứng dụng công nghệ, liên kết chuỗi và tối ưu hiệu quả kinh tế. Muốn vậy, phải bảo đảm điều kiện nền tảng như đất đai, vốn, thông tin thị trường, dịch vụ hỗ trợ, số hóa và cơ chế chính sách đủ mạnh để thu hút người trẻ vào nông nghiệp.
Đại biểu đến từ tỉnh Khánh Hòa chia sẻ ý kiến về khó khăn khi triển khai chính sách tại địa phương. Ảnh: Quyết Thắng
Trong phần thảo luận, đại biểu đến từ tỉnh Khánh Hòa chia sẻ rằng nhiều chính sách về nông nghiệp và nông dân chuyên nghiệp đã tương đối đầy đủ nhưng triển khai thực tế vẫn còn vướng mắc. Mô hình bảo hiểm nông nghiệp được chỉ đạo thí điểm nhưng hiệu quả còn hạn chế do khó áp dụng vào điều kiện sản xuất và mức độ sẵn sàng của nông dân. Đại biểu đề nghị khi xây dựng các đề án mới, cần làm rõ nội hàm “nông dân chuyên nghiệp”, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu liên kết doanh nghiệp và thúc đẩy ứng dụng công nghệ trong sản xuất.
PGS.TS. Chu Tiến Quang trao đổi về việc làm rõ nội hàm ‘nông dân chuyên nghiệp’ theo từng ngành sản xuất. Ảnh: Quyết Thắng
PGS.TS. Chu Tiến Quang cho rằng khái niệm “nông dân chuyên nghiệp” vẫn còn nhiều điểm chưa rõ. Tính “chuyên” phải được lượng hóa theo từng ngành – như lúa, cà phê, chăn nuôi – để làm cơ sở thiết kế chương trình đào tạo, đánh giá và cấp chứng chỉ. Ông cũng nhấn mạnh vai trò lớn của hệ thống thu mua và thương lái đối với nông hộ nhỏ, cho rằng cần có cơ chế quản lý minh bạch hơn để tránh tình trạng nông dân bị ép giá. Ngoài ra, Việt Nam có thể tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia trong khu vực về tổ chức sản xuất và phát triển lực lượng nông dân.
Đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn chia sẻ định hướng đào tạo nông dân chuyên nghiệp. Ảnh: Quyết Thắng
Đại diện Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho biết trong bối cảnh ngành nông nghiệp chuyển đổi mạnh mẽ, đào tạo nông dân chuyên nghiệp là nhiệm vụ trọng tâm và xuyên suốt. Chương trình đào tạo tập trung vào ba nhóm nội dung chính: kiến thức và kỹ năng nghề nghiệp (quản lý mùa vụ, dinh dưỡng cây trồng, công nghệ sản xuất, nhật ký điện tử, cảm biến, chế biến sau thu hoạch); tư duy kinh tế thị trường; và kỹ năng số.
Đào tạo sẽ được triển khai theo ba tầng: đào tạo đại trà cho nông dân nói chung; đào tạo cho nhóm nông dân nòng cốt và tổ nhóm; và đào tạo cho nhóm nông dân dẫn dắt, thủ lĩnh cộng đồng với các kỹ năng về quản trị, đổi mới sáng tạo. Việc đào tạo gắn với mô hình thực tiễn, kết hợp trực tuyến và hướng tới hình thành “trường đào tạo nông dân” theo ngành hàng.
PGS.TS. Đào Thế Anh – Chủ tịch Hội Khoa học Phát triển Nông thôn Việt Nam – cho rằng hộ nông dân vẫn là đơn vị sản xuất nền tảng của nông thôn Việt Nam, tương tự mô hình tại Nhật Bản. Vì vậy, khi xây dựng tiêu chí hay chương trình đào tạo, cần coi hộ là trung tâm; chỉ nên khuyến khích, không bắt buộc tham gia hội hay hợp tác xã.
PGS.TS. Đào Thế Anh trao đổi về vai trò của hộ nông dân trong phát triển nông dân chuyên nghiệp. Ảnh: Quyết Thắng
Ông lưu ý sự khác biệt lớn về quy mô giữa các vùng miền, nếu đưa ra tiêu chí quá cứng sẽ khó khả thi. Các nội dung về trách nhiệm môi trường, sản xuất bền vững cần được đưa mạnh vào chương trình đào tạo, trong khi nông thôn phải tạo môi trường đủ tốt để thu hút thanh niên quay lại làm nông nghiệp. Ông đề nghị Trung ương sớm xây dựng một chương trình riêng về phát triển nông dân – điều mà nhiều nước trong khu vực đã thực hiện.
Tri thức hóa nông dân – yêu cầu không thể trì hoãn
Kết luận Hội thảo, TS. Trần Công Thắng ghi nhận các ý kiến đóng góp và nhấn mạnh vai trò then chốt của tri thức và kỹ năng trong quá trình phát triển lực lượng nông dân. Ông khẳng định: “Bối cảnh mới yêu cầu người nông dân phải thay đổi, nâng cao trình độ và trách nhiệm; cần tri thức hoá nông dân để hình thành lực lượng nông dân chuyên nghiệp.”
TS. Trần Công Thắng phát biểu kết luận Hội thảo. Ảnh: Quyết Thắng
TS. Trần Công Thắng cho rằng con đường còn dài nhưng không thể chậm trễ, bởi “chúng ta không bắt đầu, sẽ không bao giờ có.” Các ý kiến tại Hội thảo sẽ được Viện tổng hợp thành kiến nghị chính sách nhằm xây dựng lực lượng nông dân đủ năng lực đồng hành cùng nông nghiệp Việt Nam trong giai đoạn phát triển mới.
Theo Quyết Thắng (https://suckhoeviet.org.vn/hoi-thao-nong-dan-chuyen-nghiep-goi-mo-tu-duy-moi-cho-phat-trien-nong-nghiep-hien-dai-23421.html)
