21/05/2019
Bảo vệ Môi trường (BVMT) luôn là nhiệm vụ chính trị quan trọng, ảnh hưởng nhiều đến sự phát triển bền vững của đất nước. Những năm qua, môi trường nước ta chịu nhiều áp lực từ các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội, sức ép của quá trình hội nhập quốc tế cùng các tác động xuyên biên giới. Trong công tác bảo vệ môi trường đã có rất nhiều các sản phẩm nhiệm vụ, đề tài, dự án được hoàn thành. Trước thực trạng trên, công tác thu nhận, lưu trữ, quản lý dữ liệu môi trường (DLMT) luôn được chú trọng, khối lượng sản phẩm các DLMT lớn, đa dạng, để thống kê, công bố, chia sẻ và khai thác thông tin. Trong 10 năm qua (2009 - 2019), Trung tâm Thông tin và Dữ liệu Môi trường (Trung tâm), Tổng cục Môi trường, Bộ TN&MT đã triển khai và thực hiện hiệu quả công tác thu nhận, lưu trữ, quản lý tập trung và khai thác nguồn Dữ liệu Môi trường (DLMT), góp phần quan trọng công tác quản lý Nhà nước về BVMT gắn với phát triển bền vững.
Với những nỗ lực cố gắng của Lãnh đạo và toàn thể cán bộ Trung tâm, trong thời gian qua, công tác thu thập DLMT đạt được nhiều kết quả; quản lý DLMT được chuẩn hóa, đồng thời, việc ứng dụng công nghệ thông tin giúp cho việc tra cứu, tìm kiếm và cung cấp tư liệu được nhanh chóng, hiệu quả. Hiện nay, các sản phẩm dự án, nhiệm vụ do các đơn vị trong Tổng cục Môi trường thực hiện, sau khi nghiệm thu hoàn thành đã giao nộp về Trung tâm kiểm tra, lưu trữ, quản lý và cung cấp sử dụng. Sau nhiều năm thực hiện, công tác thu nhận, lưu trữ, quản lý DLMT đã đi vào quy trình; các sản phẩm nhiệm vụ, đề tài, dự án tại các đơn vị quản lý đã bàn giao lại cho Trung tâm. Tuy nhiên, các DLMT phần lớn ở dạng số chưa được chuẩn hóa, một số bắt buộc phải lưu ở dạng giấy như báo cáo tổng kết, báo cáo tóm tắt. Các DLMT được lưu ở dạng số song định dạng không thống nhất, sắp xếp chưa theo quy định, vì vậy Trung tâm đã dành nhiều thời gian và nguồn lực để xử lý, chỉnh lý, sắp xếp, lưu trữ, quản lý và cập nhật số dữ liệu này. Cách thức kiểm tra, bổ sung những sản phẩm đã được đơn giản hóa nhưng vẫn đảm bảo tính đầy đủ chính thống của dữ liệu thu nhận về, dữ liệu có thể gửi qua thư điện tử (Email) trước, rồi bổ sung ghi đĩa CD. Công tác bảo quản kho lưu trữ, quản lý DLMT luôn được chú trọng, đảm bảo các điều kiện tiêu chuẩn về kho lưu trữ, như nhiệt độ, độ ẩm, thông gió, chống cháy, nổ, cũng như các điều kiện chuẩn kho lưu trữ. Công tác thư viện môi trường cũng được thường xuyên duy trì, phục vụ bạn đọc, đáp ứng nhu cầu khai thác sử dụng thông tin môi trường. Quy mô của các kho dữ liệu được mở rộng cả về số lượng và chất lượng, đã áp dụng công nghệ thông tin vào trong hoạt động quản lý dữ liệu môi trường, làm thay đổi diện mạo các kho DLMT từ truyền thống sang kho dữ liệu hiện đại.
Cán bộ Trung tâm Thông tin DLMT sắp xếp lưu trữ và quản lý Dữ liệu môi trường
Nhằm đáp ứng nhiệm vụ công tác thông tin dữ liệu về môi trường hoạt động hiệu quả, khoa học, Trung tâm đã xây dựng được các quy định và khung cho công tác quản lý, lưu trữ tư liệu môi trường. Đến nay, đã có 2.617 sản phẩm từ các nhiệm vụ, đề tài, dự án đã hoàn thành trong và ngoài Bộ TN&MT được lưu trữ và quản lý tại Trung tâm. Trước đây, các sản phẩm này chủ yếu nằm rải rác ở các cơ quan, đơn vị, chưa có sự quản lý thống nhất và lưu trữ đúng quy cách, không phục vụ được công tác quản lý Nhà nước về môi trường. Hiện nay, các sản phẩm nhiệm vụ, đề tài, dự án đều được công bố để các cá nhân, tổ chức tra cứu và sử dụng, gồm: 1 thư viện môi trường giấy với hơn 4600 tài liệu giấy, 1 kho dữ liệu số với 28.327 tài liệu, Hệ thống lưu trữ gần 20 T và 2300 đĩa CD, DVD và 4 kho dữ liệu, diện tích mỗi kho là 25m2 với 5 tủ bảo quản tài liệu và 1 tủ bảo quản đĩa CD. Tổng số lượng tài liệu giấy lưu trữ lên tới hơn 16,5 m3 tài liệu và tiếp tục tăng lên, do tài liệu được thu nhận về thường xuyên hàng năm. Đối với kho số (các dữ liệu môi trường đã được số hóa để lưu trữ, tra cứu) mà hiện nay đang được quản lý bằng phần mềm nội bộ. Danh mục các dữ liệu môi trường được tích hợp trên phần mềm tích hợp CSDL dữ liệu môi trường, giúp cho người dùng có thể tra cứu dữ liệu một cách dễ dàng. Ngoài ra, để phù hợp với tình hình mới và thuận tiện trong quá trình giao nộp và thu nhận sản phẩm, Trung tâm áp dụng phần mềm giao nộp và thu nhận trực tuyến (online). Các kết quả trên đã góp phần hình thành một mạng lưới thông tin và DLMT phong phú, đa dạng với nhiều hệ thống công cụ quản lý dữ liệu.
Tuy nhiên, việc thu thập DLMT vẫn còn nhiều tồn tại như: Cơ sở vật chất, kỹ thuật được đầu tư từ năm 2009, chưa đáp ứng đủ nhu cầu thực tế hiện nay, các kho dữ liệu giấy còn có diện tích nhỏ không còn phù hợp vì DLMT ngày càng nhiều và được thu nhận hàng năm. Bên cạnh đó, hệ thống thông tin DLMT từ Trung ương đến địa phương không đồng đều, bị phân tán, cắt đoạn giữa các hệ thống với nhau; chưa có sự phối kết hợp tốt giữa các hệ thống thông tin; sự phát triển công tác thông tin DLMT còn có sự chênh lệch lớn giữa các địa phương; tỷ lệ người dân sử dụng tài liệu, các dịch vụ DLMT và thư viện môi trường còn thấp. Nguồn lực công tác thông tin DLMT còn hạn chế, công tác thu nhận và quản lý dữ liệu lại rất tỷ mỷ, phức tạp, nhưng đơn giá cho công tác kiểm tra, chỉnh lý, nhập dữ liệu lại thấp. Cán bộ thông tin dữ liệu và thư viện môi trường còn thiếu và hạn chế về chuyên môn, nghiệp vụ, ngoại ngữ, tin học, hiệu quả phục vụ xã hội của thông tin dữ liệu và thư viện môi trường chưa thật cao.
Để tăng cường công tác DLMT, thời gian tới, Trung tâm triển khai một số giải pháp như:
Thứ nhất, đầu tư nâng cao cơ sở vật chất, kỹ thuật (nâng cấp phần mềm giao nộp và khai thác trực tuyến (online) để phục vụ tốt cho công tác thu nhận, quản lý và khai thác DLMT);
Thứ hai, đề xuất chuẩn hóa lại toàn bộ dữ liệu môi trường đã thu nhận để phục vụ cho tra cứu, khai thác online nhanh, thuận lợi, đảm bảo an toàn thông tin. Đồng thời, nâng cấp và mở rộng kho lưu trữ các sản phẩm giấy; Nâng cao đơn giá cho công tác thu nhận và quản lý DLMT.
Thứ ba, nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ thu nhận và quản lý DLMT qua các lớp bồi dưỡng, tập huấn ngắn hạn hàng năm về công tác lưu trữ và cập nhật ứng dụng công nghệ thông tin chuyên ngành. Tiến tới, toàn bộ DLMT thu nhận được sẽ được cập nhật thường xuyên và liên tục thành cơ sở dữ liệu hệ thống thông tin môi trường quốc gia phục vụ tốt công tác quản lý Nhà nước về BVMT. Ngoài ra, khuyến khích các tổ chức, cá nhân giao nộp các sản phẩm nhiệm vụ, đề tài, dự án về môi trường cho hệ thống thông tin môi trường, xây dựng hệ thống DLMT phong phú, đa dạng xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương.
Trung tâm đã từng bước nâng cao hiệu quả công tác thu nhận, lưu trữ và quản lý dữ liệu môi trường, sẵn sàng đáp ứng các nhu cầu cung cấp, chia sẻ và khai thác các dữ liệu môi trường, thư viện môi trường thuận tiện, mọi lúc, mọi nơi cho người dùng trên môi trường mạng internet, tại website của Trung tâm Thông tin và Dữ liệu Môi trường: http://ceid.gov.vn.
Ngoài ra, các cá nhân và tổ chức có nhu cầu đến trực tiếp tại Trung tâm Thông tin và Dữ liệu Môi trường, địa chỉ: số 83 Nguyễn Chí Thanh, Phường Láng Hạ, Quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội; Điện thoại: 024.35527919; Fax: 024.38728294 để tìm kiếm, thu thập các thông tin, dữ liệu, thư viện ngành Môi trường thông qua các báo cáo dự án, nhiệm vụ nhằm phục vụ các hoạt động quản lý Nhà nước về Bảo vệ Môi trường, cũng như phục vụ hoạt động nghiên cứu, học tập và các nhu cầu khác./.
ThS. Hà Thị Minh Chúc
