08/09/2020
Chất lượng môi trường không khí (CLMTKK) luôn có sự biến động khi có những ảnh hưởng bởi các nguồn phát thải hoặc một số yếu tố khách quan như điều kiện thời tiết, khí hậu, địa hình… Trong những năm gần đây, tình hình ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn ở khu vực miền Nam đang có chiều hướng gia tăng, kết hợp với các biến đổi của thời tiết ngày càng phức tạp làm cho chất lượng không khí khó dự đoán, gây khó khăn cho công tác quản lý và đánh giá về tình hình chất lượng không khí tại khu vực.
Chất lượng không khí 6 tháng đầu năm 2020 tại khu vực miền Nam
Theo Trung tâm Quan trắc môi trường miền Nam, việc đánh giá CLMTKK khu vực phía Nam 6 tháng đầu năm 2020 được Trung tâm xây dựng trên cơ sở kết quả 3 đợt quan trắc (đợt 1 - tháng 4/2020, đợt 2 - tháng 5/2020 và đợt 3 - tháng 6/2020), tại 30 điểm thuộc vùng KTTĐ phía Nam và vùng KTTĐ vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). CLMTKK và tiếng ồn được đánh giá trên cơ sở so sánh, đối chiếu với QCVN 05:2013/BTNMT (Trung bình 1 giờ) và QCVN 26:2010/BTNMT (từ 6 - 21 giờ). Thời gian quan trắc diễn ra từ đầu tháng 4 - 6/2020, thời tiết trong vùng có sự biến động chuyển từ mùa khô sang đầu mùa mưa: Nhiệt độ dao động trong khoảng từ 28 - 400C, độ ẩm tương đối trong không khí dao động từ 40 - 92% và áp suất dao động từ 1.003 - 1.016 Mbar.
Kết quả quan trắc 3 đợt đầu năm 2020 cho thấy, môi trường không khí xung quanh tiếp tục bị ô nhiễm cục bộ bởi bụi lơ lửng tổng số (TSP) và tiếng ồn tại một số khu vực tại các KCN, tỷ lệ % giá trị TSP vượt QCVN 05:2013/BTNMT (Trung bình 1 giờ) dao động từ 15,6 - 30,5% và tỷ lệ % giá trị LAeq vượt QCVN 26:2010/BTNMT (từ 6 - 21 giờ) dao động từ 56,7 - 68,5 % (Biểu đồ 1).
Đối với các thông số khác (SO2, NO2), kết quả quan trắc tại các KCN và nút giao thông 6 tháng đầu năm 2020 cho thấy, không có biến động so với cùng kỳ 2019, tất cả các giá trị của các thông số đều nằm trong ngưỡng cho phép theo QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h). Các điểm quan trắc có giá trị vượt quy chuẩn tập trung chủ yếu tại các trục đường giao thông, khu vực có hoạt động xây dựng, sản xuất công nghiệp và vật liệu xây dựng.
Biểu đồ 1. Tỷ lệ vượt QCVN khu vực miền Nam 6 tháng đầu năm 2020
Tại các KCN, giá trị bụi TSP trung bình dao động trong khoảng 72 - 903 µg/m3. Tại một số KCN, giá trị TSP trung bình có sự gia tăng và vượt ngưỡng QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h) như: KCN Sóng Thần II (đợt 2 và 3), Khu kinh tế Cửa khẩu Mộc Bài (đợt 3, do thời điểm quan trắc mặt đường nhiều cát đá, xe container chạy qua cuốn theo gây ra ô nhiễm bụi cục bộ). So với cùng kỳ năm 2019, mức độ ô nhiễm TSP tại bãi KT đá Hòn Sóc giảm đáng kể (giá trị TSP trung bình 3 đợt đầu năm 2019 đều vượt quy chuẩn). Hầu hết, các điểm quan trắc còn lại trong khu vực đều có giá trị TSP trung bình nằm trong ngưỡng cho phép theo QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h).
Biểu đồ 2. Giá trị TSP tại các KCN khu vực miền Nam 6 tháng đầu năm 2020
Trên các trục đường và nút giao thông, giá trị TSP trung bình cũng khá cao và có sự biến động theo vùng miền. Giá trị TSP tại các điểm trên trục đường giao thông các tỉnh vùng KTTĐ phía Nam cao hơn vùng KTTĐ vùng ĐBSCL và dao động từ 25 - 687 µg/m3. Các vị trí có giá trị TSP trung bình cao và vượt ngưỡng QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h) là: Ngã ba Vũng Tàu, Thị trấn Tân Phước Khánh và Thị trấn Đức Hòa; đây là các vị trí có mật độ phương tiện giao thông cao và cơ sở hạ tầng đang trong quá trình nâng cấp, cải tạo. So với cùng kỳ năm 2019, giá trị TSP trung bình 6 tháng đầu 2020 có xu hướng giảm nhẹ tại điểm ngã tư Bình Phước và ngã 3 Dầu Giây. Các điểm quan trắc trên trục đường giao thông tại vùng KTTĐ và vùng ĐBSCL đều có giá trị TSP trung bình nằm trong ngưỡng cho phép theo QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h).
Biểu đồ 3. Giá trị TSP tại trục đường giao thông khu vực miền Nam 6 tháng đầu năm 2020
Kết quả quan trắc tiếng ồn 6 tháng đầu năm 2020 cho thấy, giá trị tiếng ồn LAeq trung bình tại các điểm quan trắc phần lớn vượt giới hạn cho phép theo QCVN 26:2010/BTNMT (70 dBA, áp dụng với khung thời gian từ 6-21h), với tỷ lệ vượt chuẩn dao động từ 56,7% - 68,5%, trong đó tập trung chủ yếu tại ở các trục đường giao thông và các khu vực có hoạt động sản xuất công nghiệp.
Biểu đồ 4. Diễn biến tiếng ồn tại các KCN khu vực miền Nam 6 tháng đầu năm 2020
Biểu đồ 5. Diễn biến tiếng ồn tại trục đường giao thông khu vực miền Nam 6 tháng đầu năm 2020
Môi trường không khí tại khu vực miền Nam 6 tháng đầu năm 2020 đã bị tác động do bụi lơ lửng tổng số và tiếng ồn, gây ra bởi hoạt động sản xuất và giao thông trong vùng. Một số điểm bị ô nhiễm cục bộ, giá trị TSP trung bình và giá trị LAeq trung bình vượt ngưỡng theo QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h) và QCVN 26:2010/BTNMT (khung thời gian từ 6 - 21h) tại một số thời điểm quan trắc. Các thông số NO2 và SO2 đều cho giá trị nằm trong ngưỡng giới hạn cho phép của QCVN 05:2013/BTNMT (TB 1h).
Một số nhận định sơ bộ về chất lượng không khí trong những tháng tới tại khu vực miền Nam
Hiện tượng sương mù quang hóa diễn ra có tính chu kỳ hàng năm vào khoảng tháng 10, tháng 11 tại khu vực miền Nam nói chung, đặc biệt là các thành phố lớn như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai,... Điều này xảy ra khi gió mùa Tây Nam suy yếu và khối không khí lạnh từ phía Bắc được khuếch tán xuống phía Nam tạo nên dãi hội tụ nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh gây hiện tượng nghịch nhiệt làm gia tăng sự đảo nhiệt trong phạm vi khu vực đô thị dẫn đến sự hình thành các hiện tượng mù quang hóa. Chính điều này kết hợp với các thông số ô nhiễm không khí phát sinh cao, khiến chất lượng không khí các tháng cuối năm 2020 khi có hiện tượng sương mù quang hóa xảy ra dự kiến có chiều hướng xấu đi và mang tính cục bộ thời điểm đó (mỗi đợt diễn ra từ 5 - 7 ngày).
Để thực hiện công tác đánh giá CLMTKK, trong 6 tháng cuối năm Trung tâm Quan trắc môi trường miền Nam tiếp tục thực hiện quan trắc 5 đợt quan trắc tại 30 điểm thuộc vùng KTTĐ phía Nam và vùng KTTĐ vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Với dữ liệu thu thập được, tình hình ô nhiễm không khí, đặc biệt là ô nhiễm bụi TSP và các thông số khí thải khác (SO2, NO2) sẽ được nhận xét và đánh giá một cách chi tiết.
Bên cạnh đó, với dữ liệu các chương trình quan trắc môi trường của các địa phương có hoạt động kinh tế, công nghiệp phát triển mạnh như TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai,… được hoàn thành, chất lượng và tình hình ô nhiễm không khí tại khu vực miền Nam 6 tháng cuối năm và cả năm 2020 sẽ được mô tả, đánh giá rõ nét hơn.
Như vậy, chất lượng không khí 6 tháng cuối năm và cả năm 2020 sẽ phụ thuộc rất lớn vào yếu tố thời tiết, lượng phát thải của các hoạt động giao thông, công nghiệp tại khu vực.
Lê Hoài Nam
Trung tâm Quan trắc môi trường miền Nam
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 8/2020)
