17/01/2019
Là một phần của cao nguyên M’Nông nên thơ, hùng vĩ, Công viên địa chất núi lửa (CVĐCNL) Krông Nô - Đắk Nông là nơi hội tụ các giá trị tiêu biểu về địa chất địa mạo, khảo cổ, văn hóa và đa dạng sinh học (ĐDSH) đặc trưng của khu vực.
Điểm đặc biệt nhất trong khu vực CVĐCNL Krông Nô là hệ thống hang động trong đá bazan, phân bố ở khu vực Đray Sáp - Chư R’Luh, được phát hiện từ năm 2007. Hệ thống hang động núi lửa này đã được Hiệp hội Hang động Núi lửa Nhật Bản xác lập kỷ lục Đông Nam Á về cả quy mô, độ dài và tính độc đáo. Trong các hang động còn ẩn chứa nhiều điều bí mật về cơ chế thành tạo, các tổ hợp khoáng vật, ĐDSH và di chỉ khảo cổ…
Một trong những cảnh quan địa chất tiêu biểu trong khu vực CVĐCNL Krông Nô (Đắk Nông). Ảnh: Võ Anh Tú
Trong khu vực Công viên địa chất còn có các di sản địa kiểu cổ sinh như: Hóa thạch cúc đá, khuôn cây trong đá bazan; dãy núi cao phân bậc địa hình, hồ nước tự nhiên đầy thơ mộng như hồ Ea Snô, hồ Trúc, hồ Tây..., các miệng núi lửa độc đáo và đặc trưng như Chư R’luh, Nâm Kar, Ea Tling.... và hệ thống các thác nước đẹp, hùng vĩ như thác Gia Long, Trinh Nữ, Dray Sáp...
Bên cạnh đó, CVĐCNL còn sở hữu đa dạng, phong phú các mỏ và điểm quặng khoáng sản bauxit, antimon, thiếc sa khoáng, puzơlan, đá quý và đặc biệt là đá bán quý opal - chalcedon kích thước lớn.
Các phát hiện về di chỉ khảo cổ người tiền sử sinh sống trong khu vực hang động núi lửa của CVĐCNL Krông Nô đã thu hút sự chú ý của rất nhiều nhà nghiên cứu, du khách trong và ngoài nước. Kết quả nghiên cứu bước đầu cùng với việc thu thập các di vật khảo cổ có mật độ khá dày đặc, như dấu tích văn hóa của cư dân hậu kỳ Đá mới và sơ kỳ Kim khí, có niên đại từ 6.000 đến 3.000 năm cách ngày nay. Các di vật khảo cổ được phát hiện, bao gồm đồ đá, đá nguyên liệu và các công cụ đá hình đĩa, rìu ngắn, công cụ mảnh tước, phiến tước, hòn ghè, hòn kê, hòn mài...
Về đồ gốm thì có rất nhiều loại vật dụng, với độ dày, mỏng khác nhau được làm từ đất sét pha cát, hạt nhỏ, nặn bằng tay. Hoa văn trên các mảnh gốm khá sắc nét và đa dạng như chấm gạch, gạch vải, văn thừng… Ngoài ra, còn có xương động vật, các mảnh xương ống của động vật, không loại trừ có cả xương của người tiền sử.
Mẫu vật được trưng bày tại Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam. Ảnh: PGS. Nguyễn Trung Minh
Ngoài những nét đặc trưng nêu trên, CVĐCNL Krông Nô còn là khu vực có bề dày văn hóa, lịch sử, với những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể sẵn có như: Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên được UNESCO công nhận Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại; Di tích cấp quốc gia đặc biệt Đường mòn Hồ Chí Minh và 5 di tích cấp quốc gia khác như: Di tích lịch sử địa điểm ngục Đắk Mil, Di tích lịch sử Căn cứ kháng chiến B4 - Liên tỉnh IV, Di tích lịch sử lưu niệm N’Trang Gưh, Di tích lịch sử Địa điểm Chiến thắng Đồi 722 - Đắk Sắk, Địa điểm bắt liên lạc khai thông đường Hồ Chí Minh đoạn Nam Tây Nguyên đến Đông Nam bộ.
CVĐCNL Krông Nô còn là nơi để du khách trải nghiệm đời sống tinh thần đa dạng, phong phú của phần lớn các dân tộc trên địa bàn tỉnh, thể hiện rõ nét qua tín ngưỡng dân gian, các nghi lễ, lễ hội, ngữ văn dân gian, nghệ thuật diễn xướng, trò chơi dân gian... Tiêu biểu trong số đó là Sử thi (Ot N’drông) của người M’Nông - Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia cần được gìn giữ, bảo tồn và phát huy.
Khu bảo tồn thiên nhiên (KBTTN) Nâm Nung, KBTTN Tà Đùng, rừng đặc dụng - cảnh quan Đray Sáp và một phần phía Nam của Vườn quốc gia Yok Đôn (xã Ea Pô huyện Cư Jút) là những nơi lưu giữ các giá trị đặc trưng về ĐDSH của khu vực CVĐCNL Krông Nô.
Hệ thống động, thực vật trong Công viên địa chất rất phong phú, với nhiều giống, loài quý, hiếm, trong đó nhiều loài có tên trong Sách Đỏ Việt Nam và thế giới như: voi, hổ, bò rừng và nhiều loài linh trưởng, động vật khác (voọc đen má trắng, chà vá chân đen, bò sát, chim hồng hoàng, gà tiền mặt đỏ)...; Về thực vật, có sồi ba cạnh, đỉnh tùng, sao, trắc, giáng hương, căm xe... Đây là tiềm năng to lớn để công viên địa chất phát triển các mô hình du lịch sinh thái, thám hiểm, nghiên cứu về ĐDSH... thu hút nhiều nhà khoa học, cũng như du khách trong và ngoài nước đến tham quan, nghiên cứu.
Hồng Hoàng (bên trái) và Chim Lam (bên phải) tại Khu Bảo tồn thiên nhiên Nâm Nung
Ảnh: Lê Mạnh Hùng - Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật
Với các giá trị tiêu biểu, có thể nhận thấy, CVĐCNL Krông Nô là tài sản quý giá, không chỉ của cộng đồng các dân tộc tỉnh Đắk Nông, mà còn của Việt Nam và nhân loại. Việc xây dựng thành công danh hiệu Công viên địa chất toàn cầu cho khu vực núi lửa Krông Nô là hướng đi đúng đắn của địa phương để gìn giữ và phát huy các giá trị di sản; đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội một cách bền vững. Để làm được điều đó, đòi hỏi phải có sự đồng thuận của toàn dân, sự quyết tâm lớn của cả hệ thống chính trị và sự phối hợp chặt chẽ của các cấp/ngành trong việc hoàn thiện hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận thành công danh hiệu cao quý này.
ThS. Trần Nhị Bạch Vân
Nguyễn Văn Thắng
Tổng cục Du lịch
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 12/2019)
|
CVĐCNL Krông Nô nằm trên địa bàn tỉnh Đắk Nông, ở phía Tây Nam của vùng Tây Nguyên, đoạn cuối dãy Trường Sơn với ranh giới trải dài trên 5 huyện và 1 thị xã gồm huyện Krông Nô, Cư Jút, Đắk Mil, Đắk Song, Đắk GLong và thị xã Gia Nghĩa. |
