13/11/2018
Kế hoạch Bảo tồn rùa Hoàn Kiếm tại hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh của UBND TP. Hà Nội đặt ra mục tiêu khôi phục quần thể rùa Hoàn Kiếm, loài rùa quý hiếm nhất thế giới đồng thời là biểu tượng tâm linh của thủ đô. Mục tiêu này có thêm hy vọng khi mới đây, Chương trình Bảo tồn rùa châu Á (ATP) ghi nhận, có thể có hơn một cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô.
Hình ảnh mới nhất cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô. Ảnh: ATP
Thêm một cá thể rùa Hoàn Kiếm nặng khoảng 40 kg
Tại hồ Đồng Mô, thị xã Sơn Tây, Hà Nội có một cá thể rùa Hoàn Kiếm được phát hiện vào năm 2007, cứu hộ thành công sau khi thoát ra khỏi hồ Đồng Mô trong trận lũ lịch sử 2008. Thời điểm đó, cá thể này nặng 67 kg, nhưng đến nay, trọng lượng có thể lên tới 120 kg đến 140 kg sau một thập kỷ. Đây là cá thể rùa Hoàn Kiếm duy nhất được công bố chính thức tại đây. Tuy nhiên, cả ATP và ngư dân trong vùng đều tin, có hơn một cá thể rùa Hoàn Kiếm ở đây, nơi từng là vương quốc sinh sống của loài rùa này.
Mới đây nhất, ngày 6/8/2018, khi tiến hành quan sát tại khu vực cấm đánh bắt, gần một bãi đẻ trứng nhân tạo do ATP thiết lập trên hồ Đồng Mô, nhóm quan sát gồm hai cán bộ giàu kinh nghiệm của ATP nhìn được hai cá thể rùa mai mềm cỡ lớn ở cùng một thời điểm. Khi cán bộ của ATP đang chụp ảnh cá thể rùa Hoàn Kiếm vẫn thường quan sát được thì một cá thể khác nhỏ hơn xuất hiện ở khoảng cách khoảng 50 m từ thuyền quan sát. Khi đó, hai cá thể này cách nhau khoảng 100 m. “Chúng tôi thực sự bất ngờ và không kịp chụp được ảnh của cá thể rùa nhỏ. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu đã quan sát và ghi nhận được một số đặc điểm của cá thể này như màu vàng nổi bật trên đầu, mũi ngắn và kích thước tương ứng với ước lượng trọng lượng khoảng 40kg”, đại diện ATP chia sẻ.
Trước đó, ngư dân địa phương cũng nói rằng có nhiều cá thể loài rùa khổng lồ đang sống trong hồ. Nhận định này đến từ những lần quan sát được các cá thể có kích thước khác nhau hoặc kích thước của các vết rách do rùa để lại trên lưới đánh cá của ngư dân địa phương. Các ngư dân cho rằng cá thể rùa Hoàn Kiếm thứ hai có cân nặng nhỏ hơn nhiều, khoảng 40 kg đến 50 kg, nhưng rất nhút nhát và khó quan sát.
Theo ATP, quan sát này chưa đủ để khẳng định có hai cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô, nhưng nó mang lại hy vọng mới cho công tác bảo tồn loài rùa nước ngọt quý, hiếm nhất trên thế giới này. Tổ chức này cho biết, sẽ tiếp tục tổ chức quan sát, nghiên cứu cá thể rùa mai mềm cỡ lớn quan sát được 6/8/2018 đồng thời triển khai phân tích gene môi trường tại hồ Đồng Mô vào tháng 12/2018. Đây là phương pháp đã giúp tìm ra cá thể rùa Hoàn Kiếm tại hồ Xuân Khanh.
Mở rộng vùng tìm kiếm rùa Hoàn Kiếm
Trong Kế hoạch Bảo tồn rùa Hoàn Kiếm tại hồ Đồng Mô và hồ Xuân Khanh, Hà Nội đặt mục tiêu tiến tới khôi phục quần thể rùa Hoàn Kiếm ở Việt Nam bằng một số giải pháp như ghép đôi sinh sản, ương nuôi giống loài rùa Hoàn Kiếm đồng thời mở rộng phạm vi tìm kiếm loài rùa này.
Tính đến nay, trên thế giới chỉ còn 4 cá thể rùa Hoàn Kiếm được ghi nhận chính thức. Trong đó có một cá thể rùa Hoàn Kiếm ở hồ Đồng Mô và một cá thể ở hồ Xuân Khanh. Hai cá thể còn lại ở vườn thú Tô Châu, Trung Quốc. Tuy nhiên, các nhà bảo tồn của ATP cho rằng, còn thêm những cá thể rùa Hoàn Kiếm ngoài tự nhiên.
Rùa Hoàn Kiếm từng có một vùng phân bố rộng lớn ở nước ta. Các điều tra cho thấy loài rùa này có mặt ở 18 tỉnh từ Bắc bộ đến Bắc Trung bộ. Với tập tính bí ẩn, sống dưới nước sâu nên loài này rất khó bị phát hiện. “Với những thông tin thu thập được thời gian gần đây, chúng tôi có hy vọng sẽ tìm thêm được cá thể rùa Hoàn Kiếm ngoài tự nhiên, nhất là khi có sự hỗ trợ của công cụ phân tích gene môi trường”, một cán bộ ATP chia sẻ.
Để tạo môi trường sống, sinh sản cho rùa Hoàn Kiếm, một hòn đảo rộng gần 8 ha tại Đồng Mô được ATP chọn làm địa điểm xây dựng cơ sở nhân nuôi bảo tồn. ATP cho biết, sẽ cải thiện và mở rộng bãi đẻ trứng nhân tạo hiện có. Tuy nhiên, bãi đẻ trứng này thường hay bị ngập do sự thay đổi của mực nước theo mùa trong hồ. Vì thế, ATP đang thảo luận về cách thức để thiết lập một bãi đẻ trứng di động tại đây.
Phương Tâm (Theo Tienphong)
