29/06/2021
Từng sinh sống trên khắp Đông Nam Á, từ dãy Himalaya ở Bhutan và Ấn Độ đến miền Nam Trung Quốc và cả bán đảo Mã Lai nhưng hiện Inđônêxia là ngôi nhà duy nhất của tê giác Sumatra, loài đang bị đe dọa bởi một loạt các yếu tố từ săn trộm đến mất môi trường sống và gần đây là tỷ lệ sinh sản kém. Do đó, việc xây dựng thêm khu bảo tồn (KBT) mới ở tỉnh Aceh của Inđônêxia đang được gấp rút tiến hành, được xem như một phần của các nỗ lực nhằm ngăn chặn quần thể tê giác Sumatra bị tuyệt chủng trong tự nhiên.
Đây là cơ sở thứ ba trong mạng lưới KBT tê giác Sumatra (SRS), hướng tới bảo vệ nhóm quần thể tê giác Sumatra còn lại trong hệ sinh thái Leuser ở phía Bắc đảo Sumatra. SRS đầu tiên nằm ở Vườn quốc gia Way Kambas, thuộc miền Nam Sumatra và SRS thứ hai ở rừng Kelian thuộc tỉnh Đông Kalimantan của Bornean. Hai cơ sở SRS hiện tại là nơi sinh sống của 8 cá thể tê giác Sumatra, trong đó cơ sở ở Way Kambas nuôi 7 cá thể và đã có 2 cá thể mới được sinh ra; cơ sở trong rừng Kelian, Bornean nuôi một cá thể tê giác cái.
Từ vài năm qua, các quan chức và chuyên gia thuộc Bộ Môi trường, chính quyền địa phương, viện nghiên cứu, tổ chức phi chính phủ đã làm việc về giấy phép, tính khả thi và nghiên cứu môi trường tại Aceh, đồng thời phát triển các thiết kế, bao gồm thiết kế chi tiết về cơ sở vật chất KBT.
Một cá thể tê giác Sumatra cái ở Way Kambas, Sumatra, Inđônêxia (Ảnh: Rhett A. Butler/Mongabay)
KBT được đề xuất rộng khoảng 100 ha, nằm trọn trong hệ sinh thái duy nhất trên Trái đất có cả tê giác, hổ, đười ươi, voi cùng sinh sống. Theo cơ quan bảo tồn tỉnh Aceh, khu vực được đề cập là một vùng rừng khai thác, nhượng quyền trồng cọ dầu và đất không phải rừng, do đó cơ quan này đang làm việc với các bên để mua lại nhằm phục vụ việc xây dựng SRS.
Các nhà bảo tồn có kế hoạch sử dụng khu vực này như một cơ sở nuôi nhốt tê giác Sumatra, tương tự cách họ làm tại Way Kambas. Sinh sản nuôi nhốt được thừa nhận là nỗ lực tốt nhất để cứu loài với số lượng còn chưa đầy 80 cá thể ở cả đảo Sumatra và đảo Borneo.
Ít nhất sẽ có 5 cá thể tê giác bị bắt từ tự nhiên ở Leuser rồi chuyển đến KBT để khởi động chương trình nuôi nhốt ở đó. Hệ sinh thái Leuser được các chuyên gia kỳ vọng là môi trường sống hứa hẹn nhất cho tê giác hoang dã vì nơi đây có số lượng lớn nhất của loài với khoảng 12 cá thể. Tuy nhiên, điểm hạn chế là các nhà bảo tồn là vẫn thiếu nhiều thông tin về khu vực miền núi và tỷ lệ săn trộm tại đây được cho là cao hơn những nơi khác.
Được biết, kế hoạch mở KBT Leuser cũng đã được mô tả trong một nghị định được ban hành từ tháng 12/2018, trong đó bao gồm cả các đề xuất tăng gấp đôi sức chứa của KBT Way Kambas; hợp tác với Malaixia (quốc gia có trữ lượng trứng tê giác Sumatra) để thụ tinh cho loài và nỗ lực bắt nhiều tê giác hơn từ Borneo để đưa chúng vào KBT Kelian.
Phương Linh
