17/10/2023
Từ ngày 1/10/2023, Liên minh châu Âu (EU) bắt đầu thí điểm Cơ chế điều chỉnh các-bon xuyên biên giới (CBAM).
CBAM là một phần rất quan trọng trong gói Thỏa thuận Xanh châu Âu do Ủy ban châu Âu ban hành, với mục tiêu giúp EU đạt trung hòa các-bon vào năm 2050 mà vẫn đảm bảo phát triển kinh tế. CBAM có thể xem như một loại thuế các-bon đối với tất cả hàng hóa được nhập khẩu vào thị trường này, dựa trên cường độ phát thải khí nhà kính (KNK) trong quy trình sản xuất bên ngoài EU. Trong giai đoạn từ 31/10/2023 - 31/12/2025, CBAM áp dụng cho 6 nhóm hàng hóa nhập khẩu có nguy cơ ô nhiễm cao gồm sắt thép, xi măng, phân bón, nhôm, điện và hydro (hiện chiếm 94% lượng khí thải công nghiệp của châu Âu). Nhà nhập khẩu sẽ chỉ phải khai báo mức độ phát thải của hàng hóa nhập khẩu mà không phải nộp bất kỳ khoản phí nào. Từ năm 2026, cùng với nghĩa vụ khai báo, nhà nhập khẩu sẽ phải mua chứng chỉ CBAM tương ứng với lượng phát thải cho hàng hóa nhập khẩu theo các quy định cụ thể của EU. Giá mua chứng chỉ CBAM tương ứng với giá tín chỉ các-bon của EU tại thời điểm đó. Nếu họ có thể cung cấp thông tin đã được xác minh từ các nhà sản xuất bên ngoài EU rằng giá các-bon đã được thanh toán trong quá trình sản xuất, thì giá này có thể được khấu trừ vào hóa đơn cuối cùng.
Hiện, EU đang tiến hành soạn thảo quy định hướng dẫn cách thức tính toán cụ thể để áp dụng cơ chế mua bán và giá chứng chỉ CBAM. EU sẽ tiến hành đánh giá kết quả thực thi CBAM giai đoạn đầu để cân nhắc khả năng mở rộng phạm vi áp dụng sang một số sản phẩm có nguy cơ cao khác, hoặc cho tất cả các sản phẩm từ năm 2030.
Việt Nam có 4 mặt hàng nằm trong diện áp dụng CBAM là nhôm, thép, xi măng và phân bón. Xét về tổng thể, tác động tới toàn bộ nền kinh tế không lớn, nhưng đối với từng ngành hàng, từng doanh nghiệp, giá trị xuất khẩu giảm đi là con số không nhỏ, làm gia tăng áp lực với các doanh nghiệp. Trước mắt, vấn đề là phải đáp ứng các yêu cầu về truy xuất lượng phát thải từ các nhà nhập khẩu.
Ngoài ra, một số ngành hàng thế mạnh của Việt Nam dù chưa trong diện áp dụng CBAM nhưng có tác động lớn đến môi trường, như dệt may, da giày vẫn nằm trong nhóm rủi ro có thể đưa vào cơ chế CBAM vào năm 2030. Nhiều mặt hàng nông sản đang và sẽ đứng trước các rào cản từ các cơ chế mới theo gói Thỏa thuận xanh châu Âu.
Giá các-bon trong hệ thống thương mại phát thải của EU tháng 10/2023 đang giao dịch khoảng 87 USD/tấn CO2 tương đương (tCO2tđ). Mức giá cụ thể dao động lên xuống theo thời gian, nhưng đây vẫn là khoản chi phí lớn đối với các nhà nhập khẩu hàng hóa vào EU nếu chiếu theo CBAM. Tại Việt Nam, việc xác định giá các-bon tại Việt Nam còn đang trong quá trình hoàn thiện căn cứ pháp lý. Từ nay đến hết năm 2027, Bộ Tài chính, Bộ TN&MT cùng các Bộ liên quan sẽ xây dựng quy định quản lý tín chỉ các-bon, hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ các-bon. Cụ thể như quy định về quản lý nhà nước đối với tín chỉ các-bon; quy định về đấu giá, chuyển giao, vay mượn, nộp trả và thu hồi hạn ngạch phát thải khí nhà kính, sử dụng tín chỉ các-bon để bù trừ phát thải khí nhà kính; cơ chế quản lý tài chính cho hoạt động của thị trường các-bon; quy trình, quy định kỹ thuật về đo đạc, báo cáo, thẩm định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính đối với các lĩnh vực thuộc danh mục phải kiểm kê khí nhà kính...
Vũ Hồng
