01/06/2023
Hưởng ứng kỷ niệm 45 năm ngày Môi trường thế giới năm 2023 với chủ đề “Giải pháp cho ô nhiễm nhựa”, ngày 31/5/2023, tại Hà Nội, Bộ NN&PTNT phối hợp với Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP), Chương trình đối tác hành động quốc gia về Nhựa (NPAP) và Mạng lưới Kinh tế tuần hoàn Việt Nam tổ chức Hội thảo “Quản lý chất thải nhựa ngành nông nghiệp: Thực trạng và giải pháp”.
Quang cảnh Hội thảo
Theo Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia năm 2021, tổng lượng chất thải rắn phát sinh trong hoạt động trồng trọt xấp xỉ 661,5 nghìn tấn, trong đó: 550 nghìn tấn rác thải ni lông; 77,49 nghìn tấn rác thải bao bì, phân bón; 33,98 nghìn tấn rác thải thuốc bảo vệ thực vật. Chất thải rắn phát sinh từ hoạt động chăn nuôi, trâu bò, gia cầm, gia cầm khoảng 6,93 triệu tấn và 77 nghìn tấn chất thải nhựa của bao thức ăn. Hoạt động nuôi trồng thủy sản phát sinh 880 nghìn tấn chất thải, 273 nghìn tấn chất thải từ bao bì thức ăn và chất thải khác.
Báo cáo kết quả nghiên cứu chất thải nhựa do Viện Kinh tế và Quy hoạch Thủy sản thực hiện cũng cho thấy, trong các loại rác thải nhựa thải bỏ ra môi trường từ các tàu cá, rác thải nhựa sinh hoạt chiếm tỷ lệ hơn 87,7%, tương đương 7,6 tấn/năm.
Nhận thức rõ được sự cấp thiết của vấn đề ô nhiễm nhựa, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra định hướng và các chính sách cụ thể để giải quyết tình trạng này, như Kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương, đặt mục tiêu giảm 75% lượng nhựa thải ra đại dương vào năm 2030. Kế hoạch hành động đề cập đến việc nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi, tăng cường thu gom và xử lý rác thải nhựa và kiểm soát nguồn rò rỉ nhựa cũng như nhu cầu hợp tác quốc tế, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ liên quan đến vấn đề chất thải nhựa. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã đưa ra các quy định về kinh tế tuần hoàn. Tại khoản 11 Điều 5 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, chính sách của Nhà nước về bảo vệ môi trường khẳng định “Lồng ghép, thúc đẩy các mô hình kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh trong xây dựng và thực hiện chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án, dự án phát triển kinh tế - xã hội”. Tiếp đó, tại Điều 142 của Luật có quy định riêng về kinh tế tuần hoàn. Theo đó, kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam được xác định là “là mô hình kinh tế trong đó các hoạt động thiết kế, sản xuất, tiêu dùng và dịch vụ nhằm giảm khai thác nguyên liệu, vật liệu, kéo dài vòng đời sản phẩm, hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường”. Ngoài khái niệm về kinh tế tuần hoàn thì Luật đưa ra trách nhiệm cho các Bộ, cơ quan ngang Bộ, UBND cấp tỉnh trong việc thực hiện lồng ghép kinh tế tuần hoàn ngay từ giai đoạn xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án phát triển; quản lý, tái chế, tái sử dụng chất thải”; “cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có trách nhiệm thiết lập hệ thống quản lý và thực hiện các biện pháp để giảm khai thác tài nguyên, giảm chất thải, nâng cao mức độ tái sử dụng và tái chế chất thải ngay từ giai đoạn xây dựng dự án, thiết kế sản phẩm, hàng hóa đến giai đoạn sản xuất, phân phối. Đặc biệt, Luật giao Chính phủ quy định tiêu chí, lộ trình, cơ chế khuyến khích thực hiện kinh tế tuần hoàn phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước. Trên cơ sở khái niệm được nêu trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, Nghị định hướng dẫn thi hành Luật cũng đưa ra những quy định chi tiết hơn về tiêu chí, lộ trình và cơ chế khuyến khích thực hiện kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam. Theo đó, xác định 3 trụ cột đại diện cho 3 nhóm tiêu chí chung về KTTH, bao gồm: Nhóm thứ nhất: Giảm khai thác, sử dụng tài nguyên không tái tạo, tài nguyên nước; tăng hiệu quả sử dụng tài nguyên, nguyên liệu thô, vật liệu; tiết kiệm năng lượng; Nhóm thứ hai: Kéo dài thời gian sử dụng vật liệu, thiết bị, sản phẩm, hàng hóa, các linh kiện, cấu kiện; Nhóm thứ ba: Hạn chế chất thải phát sinh và giảm thiểu tác động xấu đến môi trường, bao gồm: giảm chất thải rắn, nước thải, khí thải; giảm sử dụng hóa chất độc hại; tái chế chất thải, thu hồi năng lượng; giảm sản phẩm sử dụng một lần; mua sắm xanh.
Tại Hội thảo, các chuyên gia đã giới thiệu một số các giải pháp thiết thực và hiệu quả đã và đang triển khai tại nhiều địa phương, giúp giảm thiểu, thu gom, phân loại, tái sử dụng và tái chế chất thải trong các hoạt động sản xuất nông nghiệp. Cụ thể, mô hình thu gom rác thải nhựa trên tàu cá, kết nối với cơ sở thu hồi vật liệu tại Quy Nhơn (Bình Định), thuộc Pha 2 Dự án “Nhân rộng mô hình cộng đồng quản lý chất thải sinh hoạt và nhựa tại 5 thành phố” tài trợ bởi UNDP Việt Nam và Đại sứ quán Nauy tại Việt Nam, có thể giúp tận dụng lực lượng ngư dân thành thành viên trong tổ thu gom rác trên biển, giảm thiểu lượng chất thải nhựa trôi nổi, đem lại thu nhập cũng như gia tăng giá trị kinh tế cho nguồn chất thải có thể tái chế; Mô hình chuyển đổi phao xốp trong nuôi trồng thủy sản sang vật liệu nổi theo quy chuẩn QCĐP 08:2020/QN đang triển khai tại Quảng Ninh sẽ giúp thay thế dần vật liệu nhựa dùng một lần, khó thu gom và tái sử dụng bằng vật liệu đã tái chế, thân thiện với môi trường...
Đồng thời, các cơ quan quản lý Trung ương và địa phương, các tổ chức, cá nhân đã cùng nhau thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm nhằm thúc đẩy các giải pháp hành động giảm thiểu chất thải nhựa ngành nông nghiệp một cách có hệ thống. Đồng thời, huy động nguồn lực của tất cả các bên nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong hoạt động sản xuất, hướng tới phát triển nền sản xuất nông nghiệp có trách nhiệm, hiện đại, hiệu quả và bền vững; nền kinh tế nông nghiệp tuần hoàn, thân thiện với môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu.
Báo động tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa
Theo Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ và Môi trường TS. Nguyễn Giang Thu, thời gian qua, ngành nông nghiệp đã bước đầu triển khai kế hoạch giảm thiểu, thu gom, phân loại và tái sử dụng chất thải nhựa. Cụ thể, các đơn vị thuộc Bộ NN&PTNT đã tiến hành điều tra, đánh giá tác động của chất thải nhựa trong hoạt động sản xuất nông nghiệp đến môi trường, cụ thể các lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản và đề xuất giải pháp kiểm soát ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa; xây dựng Bộ dữ liệu chất thải nhựa trong sản xuất nông nghiệp; đề xuất các giải pháp quản lý, thu gom, phân loại và tái sử dụng chất thải nhựa; xây dựng các mô hình thí điểm quản lý thu gom phân loại chất thải nhựa trong sản xuất nông nghiệp; tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi về chất thải nhựa tới các cơ quan quản lý, các tổ chức, cá nhân và người dân về giảm thiểu, thu gom, sử dụng chất thải nhựa...
Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Thái Bình Mai Thanh Giang cho biết, bình quân mỗi ha trồng lúa hiện nay nông dân xả thải ra môi trường khoảng 1 kg vỏ bao bì thuốc bảo vệ thực vật/vụ, còn đối với rau màu, cây công nghiệp thì việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cao hơn, gấp 2-3 lần trồng lúa; với diện tích khoảng 150.000 ha/năm trồng lúa và gần 75.000 ha/năm rau màu, ước tính lượng bao gói thuốc bảo vệ thực vật đã qua sử dụng tại Thái Bình lên tới con số hàng trăm tấn. Để giảm thiểu chất thải nhựa ra ngoài môi trường, tỉnh đã thực hiện và nhân rộng Mô hình “Cánh đồng sạch - thu gom bao bì thuốc bảo vệ thực vật” ở hầu hết các xã, thị trấn với tổng số hơn 4.500 bể chứa bao bì thuốc bảo vệ thực vật được xây dựng và đưa vào hoạt động trên các cánh đồng nhằm phân loại rác thải nhựa tại nguồn và thu gom, xử lý theo quy định. Bên cạnh đó, tỉnh cũng thí điểm Mô hình quản lý chất thải nhựa phát sinh trong sản xuất nông nghiệp trên diện tích 10,25 ha trồng lúa, khoai lang, ớt... tại xã Phú Lương, huyện Đông Hưng.
Kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến khẳng định, cần bắt tay ngay thực hiện các giải pháp ngăn chặn rác thải nhựa trong ngành nông nghiệp nếu muốn xây dựng một nền nông nghiệp sinh thái. Trong đó, trước tiên phải nâng cao nhật thức của người sản xuất về nguy hại của rác thải nhựa, từ đó góp phần thay đổi thói quen sử dụng và vứt bỏ rác thải nhựa. Thứ hai, cần xây dựng lộ trình, kế hoạch hành động cụ thể, giao trách nhiệm cho các đơn vị, có sơ kết, tổng kết để rút kinh nghiệm. Ngay trước mắt, Thứ trưởng đề nghị Cục Thủy sản tổ chức hội nghị về mô hình sản xuất nông nghiệp tuần hoàn nằm trong đề án “Bảo vệ môi trường trong hoạt động thủy sản giai đoạn 2021 - 2030” để làm cơ sở nhân rộng góp phần thúc đẩy giảm thiểu rác thải nhựa.
Hương Đỗ
