12/02/2025
Theo TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, trung bình một người hít vào và thở ra khoảng 22.000 lần/ngày, mỗi lần hít khoảng 500 ml lượng khí, như vậy hàng ngày cần 10.000 lít không khí để thở. Bụi mịn PM2.5 với các chất độc hại luôn hiện hữu trong không khí, khi hít thở làm tăng nguy cơ đau tim và tỷ lệ đột quỵ. Ô nhiễm không khí có tác động tiêu cực đến sức khỏe tim mạch, làm tăng nguy cơ đau tim và tỷ lệ đột quỵ. Phụ nữ sống ở khu vực ô nhiễm không khí có nguy cơ sinh con tự kỉ cao gấp 2 lần so với bình thường. Ô nhiễm không khí cũng được cho là liên quan đến sự giảm chất lượng tinh trùng, gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nam giới. Dẫn chứng các số liệu đáng lo ngại, TS. Hoàng Dương Tùng khẳng định: Vấn đề ô nhiễm không khí cần phải được giải quyết một cách quyết liệt. Các bài học trên thế giới đã chứng minh, càng để chậm thì vấn đề càng trầm trọng, giá phải trả càng cao, không chỉ là tài chính, mà còn là sức khỏe, thậm chí là tính mạng và tương lai của thế hệ sau. “Mỗi phút chần chừ hôm nay đều đang góp phần làm nặng thêm gánh nặng môi trường mà con cháu chúng ta phải gánh chịu ngày mai. Bầu không khí không phải là của riêng ai. Tôi mong tất cả chúng ta, mỗi người dân, doanh nghiệp chung tay cùng chính quyền bằng những hành động của mình góp phần giảm thiểu ô nhiễm không khí" - TS. Hoàng Dương Tùng kêu gọi.
Để cải thiện chất lượng môi trường không khí, người dân cần tích cực tham gia, thực hiện nghiêm các biện pháp trong chương trình, kế hoạch mà Chính phủ đã ban hành, bằng những hoạt động nhỏ hằng ngày như ưu tiên lựa chọn phương tiện di chuyển xanh (xe buýt điện, xe máy điện, ô tô điện). Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý cũng cần xem xét những chính sách khuyến khích người dân chuyển đổi sang xe điện đã được các nước áp dụng thành công như hỗ trợ tài chính cho người dân chuyển đổi sang xe điện, miễn lệ phí trước bạ cho xe điện, tạo điều kiện về mặt bằng xây dựng trạm sạc... Một giải pháp khác mà thế giới đã triển khai hiệu quả là Chính sách Tín chỉ xe điện (gọi tắt là ZLEV). Đây là một công cụ quan trọng trong chiến lược giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sự chuyển đổi sang phương tiện giao thông bền vững. Cơ chế này được thiết kế nhằm tạo ra một động lực tài chính để các nhà sản xuất ô tô gia tăng sản lượng xe không phát thải, giúp họ đáp ứng các tiêu chí nghiêm ngặt của các thị trường. Khu vực các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh có thể thực hiện ngay các nhóm giải pháp ngắn hạn như phun nước rửa đường trước đầu giờ sáng để làm sạch đường phố và giảm bụi; lắp đặt camera kiểm soát công trình xây dựng; xóa điểm đen ô nhiễm tại các làng nghề. Đối với lớp mẫu giáo, nhà trẻ, trường tiểu học, có thể xem xét cho học sinh nghỉ học nếu chỉ số chất lượng không khí ở mức nguy hại trong thời gian 3 ngày liên tục...
Trước đó, khẳng định tại Hội nghị “Thúc đẩy thực hiện các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm không khí tại các đô thị lớn của Việt Nam” tổ chức tháng 11/2024, Bộ trưởng Bộ TN&MT Đỗ Đức Duy đã khẳng định, công tác kiểm soát, quản lý chất lượng không khí đòi hỏi sự đoàn kết vì mục tiêu chung, bởi ô nhiễm không khí không theo địa giới hành chính; cần có sự phối hợp liên ngành, liên vùng, liên tỉnh. Cụ thể, Bộ Giao thông vận tải đã đề xuất một số giải pháp bao gồm kiểm soát khí thải thông qua việc áp dụng mức Tiêu chuẩn khí thải nhằm kiểm soát phát thải tại nguồn đối với xe cơ giới sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu, trước khi đưa vào lưu hành cũng như các loại xe cơ giới đang lưu hành; kiểm soát phát thải thông qua các giải pháp chuyển đổi năng lượng xanh, phát triển phương tiện giao thông ít phát thải.
Ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng
Trong khi đó, Bộ Y tế đã thực hiện một số giải pháp bao gồm: Xây dựng “Khuyến cáo phòng, chống ảnh hưởng của ô nhiễm không khí tới sức khỏe cộng đồng” theo các mức chỉ số chất lượng không khí AQI cho người bình thường và những người nhạy cảm. Đồng thời, xây dựng sổ tay hướng dẫn phòng, chống tác động của ô nhiễm không khí tới sức khỏe bao gồm hướng dẫn chung và hướng dẫn cho các nhóm đối tượng người cao tuổi, trẻ em, những người có bệnh lý nền, người tham gia giao thông và xây dựng hướng dẫn bảo vệ sức khỏe cộng đồng trước tác động của ô nhiễm môi trường không khí” của Viện Sức khỏe nghề nghiệp và Môi trường.
Về phía các địa phương, ông Nguyễn Minh Tấn, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cho biết, Thành phố đã ban hành Kế hoạch quản lý chất lượng môi trường không khí thành phố Hà Nội đến năm 2030, định hướng đến năm 2035. Trong đó có các chương trình hành động để hướng tới mục tiêu kiểm soát và giảm thiểu các nguồn ô nhiễm chính từ hoạt động giao thông, công nghiệp, dân sinh...; thiết lập hệ thống cảnh báo phòng ngừa ô nhiễm không khí; Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành, liên cấp, liên vùng huy động các nguồn lực và sự tham gia để thực hiện các giải pháp ngắn và dài hạn.
Hà Nội cũng đã chỉ đạo các sở, ban, ngành, địa phương triển khai nhiều giải pháp nhằm hạn chế nguồn phát sinh chất gây ô nhiễm không khí. Điển hình, đã xoá bỏ hơn 99% số lượng bếp than tổ ong, giảm 80% hiện tượng đốt rơm rạ ở ngoại thành, xoá bỏ hàng trăm lò gạch thủ công, thu gom, vận chuyển rác thải hàng ngày đạt trên 90% ở tất cả các khu vực trên địa bàn Thủ đô, triển khai thí điểm đo kiểm khí thải xe mô tô, xe gắn máy cũ đang lưu hành trên địa bàn, làm cơ sở nghiên cứu, đề xuất giải pháp cải thiện chất lượng không khí…
Đồng thời, Thành phố cũng đã ban hành nhiều chương trình, chính sách nhằm đưa Thành phố phát triển theo hướng kinh tế xanh, tận dụng các cơ hội phát triển theo hướng các-bon thấp và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, phòng tránh, giảm thiểu những hiểm hoạ của biến đổi khí hậu, rủi ro thiên tai, góp phần vào nỗ lực chung của Việt Nam thực hiện cam kết mạnh mẽ về ứng phó với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng “0” - net zero vào năm 2050.
Đặc biệt, với quyết tâm kiểm soát nguồn gây ô nhiễm, tiến tới hạn chế ô nhiễm không khí cũng để thực hiện đồng bộ Luật Thủ đô có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, ngày 12/12/2024, Hội đồng nhân dân TP. Hà Nội đã thông qua Dự thảo nghị quyết xây dựng “Vùng phát thải thấp” (LEZ). Căn cứ vào một trong các tiêu chí quy định và các điều kiện xây dựng “Vùng LEZ” được nêu ra tại Nghị quyết, Ủy ban nhân dân thành phố sẽ giao từng quận huyện lập đề án “Vùng phát thải thấp” phù hợp với đặc thù và năng lực của địa phương mình để trình thành phố phê duyệt, thực hiện. Lộ trình thực hiện vùng phát thải thấp được Ủy ban nhân dân thành phố báo cáo và cơ quan thẩm tra đồng thuận là theo 2 giai đoạn.
Cụ thể, từ năm 2025 đến 2030, Thành phố thực hiện thí điểm lập vùng phát thải thấp ở một số khu vực trên địa bàn quận Hoàn Kiếm và Ba Đình; khuyến khích các quận trong khu vực nội đô lịch sử lập vùng phát thải thấp. Từ năm 2031, các khu vực trên địa bàn Thành phố đáp ứng các tiêu chí quy định tại Điều 4, Nghị quyết sẽ thực hiện vùng phát thải thấp (khu vực giới hạn trong thành phố, nơi có mức độ ô nhiễm không khí cao. Các phương tiện giao thông hoạt động ở khu vực này phải đáp ứng tiêu chuẩn phát thải nghiêm ngặt; phương tiện không đạt tiêu chuẩn sẽ bị hạn chế hoặc phải trả phí).
Tại Thành phố Hồ Chí Minh, địa phương đã phân công các sở, ngành thực hiện các nhóm giải pháp chung, cùng với Sở TN&MT có trách nhiệm chủ trì, đôn đốc sở, ngành thực hiện kế hoạch. Hiện tại, Thành phố đang duy trì quan sát với 36 điểm liên quan tới không khí. theo Quy hoạch, Thành phố sẽ có 34 điểm quan trắc không liên tục và 20 điểm quan trắc liên tục về ô nhiễm không khí. Ngoài ra, Thành phố cũng xây dựng bộ tài liệu về không khí để nâng cao nhận thức cho cộng đồng. Đối với công tác dự phòng, Thành phố đảm bảo quy chuẩn, tiêu chuẩn về cây xanh, mặt nước đô thị. Hiện phong trào trồng cây xanh được phát động đến từng hộ gia đình, cơ quan, trường học.
Phạm Đình
