Diễn đàn Bảo tồn thiên nhiên và văn hóa vì sự phát triển bền vững vùng Đồng bằng sông Cửu Long lần thứ 7

15/09/2015

     Ngày 26/6/2015, tại TP. Cần Thơ đã diễn ra Diễn đàn bảo tồn thiên nhiên và Văn hóa vì sự phát triển bền vững vùng ĐBSCL lần thứ 7, với sự tham gia của đông đảo các nhà khoa học, nhà quản lý, các chuyên gia trong và ngoài nước. Thứ trưởng Bộ TN&MT kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường Bùi Cách Tuyến; Phó Chủ tịch UBND TP. Cần Thơ Đào Anh Dũng; Giám đốc Quốc gia, Quỹ Quốc tế bảo vệ thiên nhiên (WWF) Việt Nam Văn Ngọc Thịnh đồng chủ trì Diễn đàn.      Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ TN&MT Bùi Cách Tuyến cho biết, ĐBSCL gồm 13 tỉnh, thành phố với diện tích đất liền 39.712 km2 (chiếm 12% tổng diện tích của cả nước), hải phận rộng trên 360.000 km2 và dân số khoảng 17 triệu người. Đây là vùng có nhiều đặc điểm tự nhiên nổi bật, với tiềm năng rất lớn để phát triển nông nghiệp, nhất là sản xuất lương thực, đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, cây ăn trái đem lại giá trị xuất khẩu cao… Vì vậy, nơi đây chiếm vị trí đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Cùng với việc khai thác, sử dụng hợp lý nguồn tài nguyên đất, nước và bảo tồn đa dạng sinh học sẽ là vấn đề cốt lõi, góp phần hiệu quả trong phát gắn với BVMT của vùng.      Hàng năm, ĐBSCL cung cấp một lượng lớn nước ngọt (khoảng 460 tỉ m3) cho phát triển kinh tế - xã hội và góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, hiện nay, nguồn nước sông Cửu Long đang bị suy giảm do lượng phù sa và các chất dinh dưỡng kèm theo bị các đập thủy điện trên sông Mê Công chặn lại. Nguyên nhân là do, với hệ thống sông kênh rạch dày đặc và trên 700 km bờ biển, cùng điều kiện về khí hậu, địa hình, thủy hải văn, nhất là tác động của việc vận chuyển trầm tích trong thời gian qua đã gây ra tình trạng sạt lở, ảnh hưởng trực tiếp đến ổn định dân sinh, các công trình đê điều, phòng chống thiên tai và cơ sở hạ tầng trong khu vực. Đặc biệt, những năm gần đây, việc phát triển nhanh nguồn năng lượng thủy điện trên các chỉ lưu và dòng chính của sông Mê Công cùng với việc phát triển cơ sở hạ tầng, kinh tế - xã hội của các nước tiểu vùng sông Mê Công đã làm thay đổi số lượng và chất lượng trầm tích của sông Cửu Long gây tác động tiêu cực lên môi trường và các nguồn tài nguyên của ĐBSCL”.      GS.Hubert Loisel (Université du Littoral - Pháp) cho biết, lượng trầm tích tại ĐBSCL suy giảm tới 5%/năm ở vùng rìa châu thổ và có xu hưởng giảm mạnh vào mùa lũ. Sự suy giảm này không thể giải thích được bằng điều kiện hải dương học. Năm 2007, đồng bằng bị xâm mặn và đang bị thu hẹp, với tốc độ xâm thực bờ biển là 13m/năm.   Quang cảnh Diễn đàn (Ảnh: Báo TN&MT)        Theo ông Marc Goichot, cán bộ WWF, chuyên gia về thủy điện và năng lượng vùng Mê Công, đặc biệt là vùng châu thổ đã phản ứng lại những thay đổi trong lưu vực sông, cho thấy độ nhạy cảm lớn với mức độ thay đổi hiện tại. Lượng trầm tích lơ lửng đã giảm từ 160 triệu tấn/năm (năm 1992) xuống 75 triệu tấn/năm (năm 2014). Việc Khai thác cát và các đập nước có tác động cộng hưởng, làm ảnh hưởng đến sự di chuyển trầm tích và rất có thể là hai yếu tố chính làm cho các luồng lạch bị xâm thực. Các tác động gồm có: mất đất, hư hại cơ sở hạ tầng, tăng xâm nhập mặn, thay đổi tình hình lũ lụt và đa dạng sinh học. Do vậy, cần phải kết hợp vừa xây đập, vừa có giải pháp mềm, làm sao có thể vừa phát triển kinh tế từ khai thác cát, vừa bảo tồn, quản lý trầm tích đối với hệ sinh thái. “Chúng ta có thể tìm kiếm thêm các nguồn cát thay thế, không có đập thủy điện nào có hầm xả trầm tích về hạ nguồn. Chúng tôi nghiên cứu để khẳng định lượng trầm tích bao nhiêu là đủ để duy trì bền vững dòng sông?, để giúp các bên sử dụng có thể cân nhắc, bắt tay cùng các nhà khoa học và nhà quản lý đưa ra các chính sách quản lý phù hợp”, ông Marc Goichot cho biết.      Giám đốc WWF Việt Nam Văn Ngọc Thịnh cho rằng, để khai thác bền vững tài nguyên thiên nhiên trên một con sông chảy qua 13 tỉnh/thành vùng ĐBSCL, rất cần sự hợp tác chặt chẽ của tất cả 13 tỉnh/thành, nhằm đưa ra một quy chế quản lý thống nhất và hợp tác liên tỉnh trong quản lý khai thác cát sỏi và thực thi pháp luật một cách triệt để. Vì vậy, mỗi địa phương cần có chương trình hành động huy động được nguồn lực địa phương mình và WWF cam kết hỗ trợ về mặt kỹ thuật, tư vấn để địa phương thực thi kế hoạch thành công, góp phần vào hành động chung của vùng ĐBSCL.      Thông qua Diễn đàn, Thứ trưởng Bùi Cách Tuyến đề nghị các cấp ngành và địa phương đẩy mạnh công tác truyền thông về ý nghĩa, vai trò, giá trị cũng như phương thức quản lý, khai thác, sử dụng bền vững trầm tích ở ĐBSCL; Lồng ghép quản lý, khai thác, sử dụng bền vững trầm tích với bảo tồn, phát triển bền vững vùng đất ngập nước và duy trì các dịch vụ sinh thái vào các kế hoạch, chương trình, dự án phát triển có liên quan, coi đó là một trong những tiêu chí đánh giá các giải pháp phát triển bền vững, gắn bảo tồn với xóa đói giảm nghèo tại các vùng đất ngập nước; Tổ chức điều tra, thống kê, đánh giá tác động của vận chuyển trầm tích đến tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là tài nguyên sinh vật tại các vùng đất ngập nước; Tiến hành đề xuất xây dựng chiến lược bảo tồn và sử dụng bền vững các vùng đất ngập nước của Việt Nam; Khoanh vùng bảo tồn các vùng đất ngập nước có tầm quan trọng quốc tế, quốc gia và địa phương, tiếp tục đề cử các khu Ramsar tại khu vực ĐBSCL. Bên cạnh đó, tăng cường mối quan hệ hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quản lý, chia sẻ thông tin, hợp tác nghiên cứu lưu vực sông Mê Công nói chung và vấn đề vận chuyển trầm tích nói riêng; Sử dụng có hiệu quả các nguồn hỗ trợ quốc tế cho công tác BVMT và bảo tồn đa dạng sinh học.   Bảo Bình