16/06/2025
Xã Cao Sơn (huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình) có diện tích đất tự nhiên 5.041,19 ha, với cây trồng chủ lực là cây bưởi. Tuy nhiên, những năm gần đây, do nguồn cung của thị trường lớn, cung lớn hơn cầu, hơn nữa, theo chu kỳ sinh trưởng, cây bị thoái hóa, chất lượng quả thấp, đầu ra sản phẩm gặp nhiều khó khăn. Nhiều gia đình không còn mặn mà với loại cây từng được xem là thế mạnh kinh tế trên vùng bán sơn địa này. Mô hình canh tác cũ không còn hiệu quả, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thu nhập của người dân, nhất là người cao tuổi - những người không dễ rời quê đi nơi khác làm ăn như thế hệ trẻ mà vẫn phải bám trụ với ruộng vườn.
Ông Phạm Xuân Dũng bên vườn tre lục trúc
Nhằm thúc đẩy sự tham gia của người cao tuổi trong các hoạt động giảm nhẹ và thích ứng với biến đổi khí hậu, góp phần cải thiện thu nhập cho người cao tuổi, từ tháng 3/2025, Hội Người cao tuổi tỉnh Hòa Bình phối hợp với tổ chức HelpAge International tại Việt Nam (tổ chức Hỗ trợ Người cao tuổi quốc tế - HAI) triển khai Dự án GIS998 “Thúc đẩy các hành động ứng phó với biến đổi khí hậu do người cao tuổi thực hiện nhằm cải thiện thu nhập” tại 2 thôn Sơn Phú và Sèo. Dự án tập trung hỗ trợ kỹ thuật, tài chính cho thí điểm mô hình trồng tre lục trúc và sản xuất than sinh học (biochar) - một hướng đi mới trong nông nghiệp sinh thái và bền vững.
Ông Phạm Xuân Dũng, 68 tuổi, Chủ tịch Hội Người cao tuổi xã Cao Sơn, chủ nhiệm Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau thôn Sơn Phú là một trong những người tiên phong tham gia Dự án GIS998. Tại đây, ông được hướng dẫn chi tiết cách sản xuất than sinh học từ phụ phẩm nông lâm nghiệp, đặc biệt là từ tre, cách ủ than sinh học cùng phân chuồng, cách sử dụng chế phẩm vi sinh để tạo ra nguồn phân bón giàu dưỡng chất, cải tạo đất, tăng năng suất cây trồng. Sau khi tham gia tập huấn kỹ thuật từ Dự án, ông Dũng mạnh dạn thay đổi cơ cấu cây trồng, chuyển đổi hơn 4.000 m2 đất trồng bưởi và chuối của gia đình thành mô hình vườn tre lục trúc do Hội Người cao tuổi xã quản lý. Ngoài hỗ trợ kỹ thuật và tổ chức tham quan mô hình điểm ở Bắc Giang, Dự án GIS998 còn đầu tư cho mô hình 100 triệu đồng vốn ban đầu, trong đó có 60 triệu để cải tạo vườn và 40 triệu đồng dùng mua hơn 3.200 cây giống măng lục trúc Đài Loan.
Than sinh học được ủ cùng phân chuồng và chế phẩm vi sinh
Với sự hỗ trợ sát sao từ cán bộ kỹ thuật của Dự án và Hội Người cao tuổi tỉnh, ông Dũng cùng các thành viên Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau thôn Sơn Phú đã cải tạo vườn, tích cực áp dụng các ký thuật mới như trồng tre nằm ngang, làm 114 kg than sinh học và ủ với phân chuồng để bón cho tre, làm chế phẩm vi sinh từ 30 kg hoa quả, 3 kg đường để tưới cây, giúp tre sinh trưởng nhanh hơn. Hiện vườn tre lục trúc đang chăm sóc 107 cây tre, sinh trưởng tót, hứa hẹn năng suất măng cao, bước đầu bán ra cây giống, than sinh học và chế phẩm vi sinh cho thị trường lân cận. Trong tương lai, vườn tre được kỳ vọng trở thành điểm tham quan mô hình kết hợp phát triển du lịch sinh thái tại cộng đồng.
Cùng với trồng tre lục trúc, ông Dũng cũng các thành viên Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau còn kết hợp trồng thử nghiệm 3 luống ngô đối chứng để đánh giá tác dụng của than sinh học (biochar). Ông chia làm 3 luống: Luống 1 trộn 20% than sinh học và phân bón NPK, luống 2 trộn 10% than sinh học và phân bón NPK, luống 3 chỉ dùng NPK. Kết quả cho thấy, luống ngô với 20% than sinh học và phân bón NPK cho cây to, ra bắp sớm hơn, hạt dầy, đều; luống ngô với 10% than sinh học và phân bón NPK cho cây phát triển khá, bắp ra nhanh hơn luống thường; luống ngô chỉ dùng NPK cho cây nhỏ hơn, ra bắp chậm hơn 2 luống có bổ sung thêm than sinh học. Không chỉ sản lượng tăng, các luống có trộn than sinh học còn cho sinh khối lớn hơn, đồng nghĩa với việc ông Dũng có thêm nguyên liệu để tiếp tục làm than sinh học - tạo nên vòng tuần hoàn sinh học bền vững ngay tại vườn nhà. Với kết quả tương tự từ các luống ngô thí điểm của các thành viên khác trong Câu lạc bộ, mô hình đã khẳng định sử dụng than sinh học giúp mang lại hiệu quả cao trong cải tạo đất, tăng chất lượng, năng suất cây trồng và tiết kiệm chi phí, giảm sử dụng phân bón hóa học, mở ra hướng đi mới trong canh tác.
3 luống ngô đối chứng để đánh giá tác dụng của than sinh học (biochar)
Với sự hỗ trợ của tổ chức HAI và Hội Người cao tuổi tỉnh, từ một người nông dân quen thuộc với phân bón hóa học và thuốc trừ sâu, ông Dũng và các thành viên Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau giờ đây đã trở thành người canh tác theo hướng bền vững, với hiệu quả kinh tế - sinh thái được chứng minh bằng thực tế vườn nhà. Đây là khởi đầu đầy hứa hẹn cho nông nghiệp sinh thái tại vùng đất này - nơi người cao tuổi trở thành lực lượng đóng góp đáng kể trong ứng phó với biến đổi khí hậu.
Mai Hương
