01/08/2025
Ngày 1/8/2025, Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature) cùng Trung tâm Bảo tồn Thiên nhiên và Phát triển (CCD), Trung tâm Nghiên cứu Quản trị Tài nguyên Vùng cao (CEGORN), Trung tâm Bảo tồn Đa dạng sinh học Nước Việt Xanh (GreenViet) và Trung tâm Hành động vì Động vật hoang dã Việt Nam (WildAct) đã gửi bản kiến nghị tới Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Bình. Các tổ chức kêu gọi thành lập Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voọc mông trắng tại khu vực Kim Bảng, nơi hiện đang là nơi cư trú của quần thể Voọc mông trắng lớn thứ hai thế giới.
Bản kiến nghị gồm 4 điểm chính: (i) Khẩn trương thành lập Khu bảo tồn Voọc mông trắng Kim Bảng để bảo vệ quần thể voọc cực kỳ nguy cấp và đáp ứng các cam kết quốc tế của Việt Nam về đa dạng sinh học; (ii) Phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản và từng bước mở rộng khu bảo tồn để đảm bảo kết nối sinh cảnh và phục hồi hệ sinh thái; (iii) Rà soát các dự án phát triển có nguy cơ xâm lấn khu vực bảo tồn, đảm bảo quá trình phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ thiên nhiên và môi trường; (iv) Huy động hợp tác và nguồn lực bảo tồn, lồng ghép bảo tồn vào các quy hoạch phát triển của tỉnh, đồng thời gắn kết với các sáng kiến quốc gia và quốc tế như mục tiêu 30 × 30 trong Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Kunming-Montreal.
Loài Voọc mông trắng tại khu vực Kim Bảng
Voọc mông trắng (Trachypithecus delacouri) là loài linh trưởng đặc hữu và được xếp hạng cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ Việt Nam (2023) và Danh lục đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Với quần thể ước tính khoảng 120 - 150 cá thể, khu vực rừng núi đá vôi Kim Bảng hiện là nơi sinh sống cuối cùng còn lại của loài này ngoài Khu bảo tồn Vân Long. Khu vực này còn sở hữu hệ sinh thái độc đáo với nhiều loài quý hiếm như Cu li nhỏ, Sơn dương, Thằn lằn ngón Hương Sơn, Lan hài, Chè hoa vàng. Từ năm 2016, các tổ chức bảo tồn và cơ quan chức năng đã đề xuất thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Voọc mông trắng tại Kim Bảng. UBND tỉnh Hà Nam (cũ) đã khảo sát, lập hồ sơ và thống nhất phương án thành lập với các Sở, ngành liên quan. Đến năm 2023, FFề án thành lập khu bảo tồn có diện tích vùng lõi khoảng 3.182 ha đã được hoàn tất. Việc thành lập Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Kim Bảng cũng đã được đưa vào Quy hoạch lâm nghiệp quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 với điện tích là 3.182 ha (Quyết định số 895/QĐ-TTg). Tuy nhiên, theo các tổ chức bảo tồn, đến nay Khu bảo tồn Loài và Sinh cảnh Kim Bảng vẫn chưa được thành lập, việc quản lý khu vực rừng này vẫn đang được giao cho Hạt Kiểm lâm Kim Bảng-Thanh Liêm quản lý với nguồn lực rất hạn chế với 4 kiểm lâm viên làm việc. Như vậy, việc thành lập Khu bảo tồn loài và sinh cảnh Voọc mông trắng tại khu vực Kim Bảng không chỉ là hành động cấp thiết để bảo vệ một trong những loài linh trưởng quý hiếm nhất thế giới mà còn là bước đi chiến lược để thúc đẩy du lịch sinh thái, phát triển bền vững và nâng cao vị thế của tỉnh Ninh Bình trong công cuộc chuyển đổi xanh.
Cùng với việc thành lập khu bảo tồn, theo các chuyên gia, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp để tạo môi trường sống bền vững cho loài linh trưởng đặc biệt quý hiếm này. Trong đó, điều tiên quyết là phục hồi môi trường sau khai thác khoáng sản và đảm bảo hành lang kết nối. Hiện nay, trong khu vực rừng Kim Bảng (thuộc phường Tam Chúc và phường Lý Thường Kiệt mới) có nhiều mỏ đá vôi đang hoạt động hoặc đã hết thời hạn khai thác. Các tổ chức, doanh nghiệp phải có trách nhiệm lập, trình duyệt và triển khai phương án đóng cửa mỏ, hoàn nguyên môi trường, phục hồi hệ sinh thái sau khai thác. Diện tích sau phục hồi này cần được ưu tiên đầu tư để phục hồi các sinh cảnh tự nhiên và từng bước tích hợp, sáp nhập vào Khu bảo tồn nhằm mở rộng vùng lõi, tăng tính kết nối và nâng cao khả năng thích nghi và phục hồi của hệ sinh thái trước những tác động của biến đổi khí hậu và con người. Đối với mỏ đang khai thác, UBND tỉnh cần chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tăng cường giám sát, đánh giá tác động của các mỏ, bao gồm kiểm soát bụi mịn, tiếng ồn và nước thải đảm bảo cộng đồng và các loài hoang dã sống gần khu vực khai thác không bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm.
Các tổ chức bảo tồn cũng kiến nghị UBND tỉnh Ninh Bình tiến hành rà soát các dự án phát triển khác có nguy cơ ảnh hưởng đến khu bảo tồn như sân golf, khu du lịch sinh thái, mở đường mới nguy cơ xâm lấn hoặc làm ảnh hưởng tới các khu vực bảo tồn nhằm giảm thiểu các tác động tới thiên nhiên cũng như các loài hoang dã. Bên cạnh đó, xem xét, lồng ghép một cách phù hợp các chương trình bảo tồn thiên nhiên vào quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch bảo vệ môi trường của tỉnh.
Thanh Bình
