16/05/2025
Ngày 15/5/2025, tại Hà Nội, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường phối hợp với Đại sứ quán Ai-len tổ chức cuộc họp tham vấn về thực trạng chất thải thực phẩm và giải pháp hướng tới nền kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội. Mục tiêu của cuộc họp nhằm chia sẻ kết quả nghiên cứu; tham vấn ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, các cơ quan quản lý về kết quả đánh giá thực trạng phát sinh chất thải thực phẩm tại Hà Nội và đề xuất các giải pháp thúc đẩy giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế chất thải thực phẩm theo hướng kinh tế tuần hoàn. Ông Nguyễn Trung Thắng – Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường; ông Hoàng Văn Tú, Giám đốc Chương trình Đối tác Thực phẩm Bền vững Ailen đã chủ trì cuộc họp.
Ông Nguyễn Trung Thắng - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường
phát biểu khai mạc cuộc họp
Phát biểu khai mạc cuộc họp, ông Nguyễn Trung Thắng - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường cho biết, chất thải thực phẩm đã và đang trở thành một vấn đề môi trường trong xã hội hiện đại, đặc biệt là ở các thành phố đô thị hóa và phát triển nhanh. Sản xuất lương thực, thực phẩm gắn liền với khai thác, sử dụng tài nguyên, hệ sinh thái. Vì vậy, sự gia tăng chất thải thực phẩm, lãng phí thực phẩm có tác động tiêu cực đến tính bền vững của môi trường; tạo gánh nặng cho hệ thống quản lý chất thải; làm trầm trọng thêm tình trạng mất an ninh lương thực; là một trong những nguyên nhân chính gây ra ba cuộc khủng hoảng môi trường toàn cầu: biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học, và ô nhiễm môi trường.
Theo Báo cáo Chỉ số Chất thải thực phẩm của UNEP (2024), năm 2022, thế giới lãng phí 1,05 tỷ tấn thực phẩm tại các cửa hàng bán lẻ, dịch vụ ăn uống và hộ gia đình (theo WB, tổng chất thải rắn đô thị năm 2020 khoảng 2,1 tỷ tấn). Con số này tương đương với khoảng 19% tổng lượng thực phẩm được sản xuất trên toàn thế giới nhằm cung cấp cho người tiêu dùng bị lãng phí ở giai đoạn bán lẻ và tiêu dùng. Báo cáo cũng chỉ ra rằng, phần lớn chất thải thải thực phẩm trên thế giới đều đến từ các hộ gia đình và lãng phí thực phẩm không chỉ là vấn đề của “nước giàu” có thu nhập cao, mà bao gồm cả các nước thu nhập trung bình.
Bà Hoàng Hồng Hạnh - Trưởng ban Môi trường và phát triển bền vững, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp
và môi trường trình bày kết quả điều tra, khảo sát chất thải thực phẩm và đề xuất giải pháp hướng tới nền kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội
Ở Việt Nam hiện nay, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt đô thị và nông thôn xấp xỉ 68.000 -69.000 tấn/ngày, trong đó thành phần hữu cơ ước tính khoảng 50 - 60%. Công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt, bao gồm chất thải thực phẩm, đang gặp rất nhiều khó khăn, thách thức. Trong bối cảnh đó, được sự hỗ trợ của Đại sứ quán Ai-len, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường thực hiện nghiên cứu:“Đánh giá hiện trạng chất thải thực phẩm và đề xuất giải pháp hướng tới nền kinh tế tuần hoàn ở Hà Nội, Việt Nam”. Nghiên cứu được thực hiện trong thời gian từ 9/2024- 5/2025 nhằm cung cấp bức tranh về chất thải thực phẩm ở Hà Nội và đề xuất các giải pháp phù hợp.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, lượng chất thải thực phẩm phát sinh từ các hộ gia đình ở TP Hà Nội là khá lớn, cao hơn các nghiên cứu trước đây, ước tính khoảng 112 kg/người/năm, chiếm khoảng 63,2% lượng chất thải rắn sinh hoạt; tỷ lệ chất thải thực phẩm phát sinh cao hơn ở ngoại thành và thấp hơn ở nội thành. Các yếu tố liên quan đến phát sinh chất thải thực phẩm hộ gia đình ở Hà Nội bao gồm: tỷ lệ tự tái sử dụng và tái chế chất thải thực phẩm cao hơn tại khu vực ngoại thành; quy mô hộ gia đình; thói quen và tần suất mua sắm thực phẩm có sự khác biệt giữa nội và ngoại thành. Phần lớn người Hà Nội đã nhận thức được rằng lãng phí thực phẩm là vấn đề môi trường, tuy nhiên, một phần khá lớn người dân cho rằng chất thải thực phẩm là không tránh khỏi; việc tái sử dụng, tái chế còn yếu so với tiềm năng; phần lớn các hộ gia đình vẫn chưa phân loại chất thải thực phẩm mà đổ chung cùng với chất thải rắn sinh hoạt.
Đại biểu trao đổi, thảo luận tại cuộc họp tham vấn
Tại các cơ sở bán lẻ và dịch vụ ăn uống, nghiên cứu cũng chỉ ra chất thải thực phẩm chiếm tỷ lệ lớn trong chất thải rắn sinh hoạt, khoảng 52-97%; trong đó, thức ăn thừa chiếm tỷ trọng lớn đối với cơ sở ăn uống (khoảng 45,66%), thành phần thải bỏ khác là chủ yếu đối với cơ sở bán lẻ (khoảng 89,42%). Các nguyên nhân chính gây ra chất thải thực phẩm ở các cơ sở gồm: Mua quá nhiều thực phẩm; thực phẩm thừa từ khách hàng trong khi ăn uống; thực phẩm bị hư hỏng trong quá trình chế biến; không kiểm tra hạn sử dụng; bảo quản không đúng cách. Các cơ sở đã thực hiện tái sử dụng, tái chế chất thải thực phẩm như chuyển giao để làm thức ăn chăn nuôi và chế biến phân compost. Tuy nhiên, một số vướng mắc về sự kết nối, phối hợp và quy định pháp luật về đối tượng nhận chuyển giao chất thải rắn sinh hoạt đang là rào cản chính cho hoạt động này.
Tại cuộc họp, các đại biểu cũng đã được nghe chia sẻ của TS. Jennifer Attard - nghiên cứu viên cao cấp về chất thải thực phẩm về kinh nghiệm của Ai-len trong vấn đề xử lý chất thải thực phẩm. Theo đó, Ai-len đã tiếp cận hệ thống thực phẩm toàn diện nhằm phân tích nhu cầu của các bên liên quan, bao gồm người tiêu dùng, doanh nghiệp và cơ quan quản lý với 6 nội dung chính gồm kiến thức và động lực; cải thiện thị trường và tiếp cận; chính sách và quản trị hệ thống thực phẩm; truy xuất nguồn gốc và niềm tin; khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và kinh tế; hiệu quả sử dụng tài nguyên và giảm chi phí. Với cách tiếp cận đó, người người tiêu dùng đã ưu tiên giảm lãng phí thực phẩm và chi phí; các doanh nghiệp thực phẩm và cơ quan quản lý có sự đồng thuận cao trong ưu tiên tập trung vào hoàn thiện pháp luật và chính sách để giảm chất thải thực phẩm, bên cạnh đó đã có phối hợp chính sách liên ngành và tăng cường giáo dục - truyền thông.
Các đại biểu tham dự cuộc họp chụp ảnh lưu niệm
Trên cơ sở của các bài trình bày tại cuộc họp, các đại biểu từ cơ quan quản lý, viện nghiên cứu, tổ chức xã hội và khu vực tư nhân đã đóng góp nhiều ý kiến đa chiều, từ kinh nghiệm phân loại và tái chế chất thải thực phẩm ở các địa phương, đến yêu cầu hoàn thiện chính sách, tăng cường hạ tầng thu gom – xử lý và thay đổi hành vi người tiêu dùng. Nhiều đề xuất cụ thể được nêu như: xây dựng quy định pháp luật riêng về chất thải thực phẩm; khuyến khích tái sử dụng trong chăn nuôi, sản xuất phân compost; đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý rác thải; phát huy vai trò của cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ và trường học trong thay đổi hành vi tiêu dùng và giảm lãng phí thực phẩm. Cuộc họp kết thúc với thông điệp: Chất thải thực phẩm không chỉ là vấn đề kỹ thuật hay quản lý, mà còn là bài toán nhận thức và phối hợp đa bên. Việc thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực này là bước đi cần thiết để hướng tới phát triển bền vững.
Nguyên Hằng
