05/05/2025
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang lấy ý kiến các Bộ, ngành, địa phương về Dự thảo quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô lưu hành tại Việt Nam.
Tình trạng ô nhiễm môi trường không khí tại Việt Nam nói chung và một số đô thị lớn nói riêng có xu hướng gia tăng, chủ yếu tập trung vào ô nhiễm bụi, đặc biệt là bụi mịn PM2.5. Tình hình diễn biến ô nhiễm không khí trên toàn quốc có tính quy luật về mặt thời gian (“mùa” ô nhiễm không khí, mang tính thời điểm trong ngày 1) và có chiều hướng gia tăng cả về không gian và thời gian tại các thành phố, đô thị lớn như TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, đặc biệt là khu vực Thủ đô Hà Nội trong 3 tháng cuối năm 2024 và tháng 1/2025 có nhiều ngày trong một số thời điểm đã ghi nhận chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức “rất xấu”, gây ảnh hưởng đến chất lượng môi trường và trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.
Một trong những nguyên nhân chính phát sinh bụi, khí thải gây tác động, ô nhiễm môi trường không khí được chỉ ra là do số lượng lớn các phương tiện cơ giới tham gia giao thông, trong đó có nhiều phương tiện cũ không đảm bảo tiêu chuẩn khí thải, niên hạn để lưu thông trong thành, tình trạng tắc đường và mật độ phương tiện giao thông lớn, trong đó có hoạt động của các phương tiện giao thông cơ giới đường bộ lưu hành, mà cụ thể là của xe mô tô, xe gắn máy lưu hành. Theo báo cáo “Không khí sạch cho Hà Nội: Những biện pháp khả thi” của Ngân hàng thế giới (WB) năm 2022, số liệu kiểm kê phát thải PM2.5 năm 2015 tại khu vực Hà Nội từ hoạt động giao thông vận tải (chủ yếu đường bộ) khoảng 15%, bụi đường 23%. Theo một công bố (sử dụng mô hình tiếp nhận dựa trên số liệu quan trắc PM2.5 và một số chất ô nhiễm dạng khí) dựa trên số liệu nghiên cứu của Ngân hàng thế giới đóng góp lên nồng độ PM2.5 tại Hà Nội giai đoạn 8/2019-7/2020 của các nguồn liên quan với giao thông như sau: Phát thải trực tiếp từ giao thông đóng góp 12%, phần thứ cấp vô cơ từ nguồn tại chỗ (hình thành từ các khí tiền chất bao gồm nguồn giao thông như NOx) đóng góp 18%, bụi cuốn lên (bao gồm bụi đường pha trộn với ô nhiễm từ giao thông, bụi từ xây dựng và xi măng) đóng góp 17%.
Để kiểm soát, giảm thiểu tác động nguồn thải này đối với chất lượng môi trường không khí, từ năm 2005 đến nay, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành lộ trình áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn khí thải đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, cụ thể là: Quyết định số 249/2005/QĐ-TTg ngày 10/10/2005 của Thủ tướng Chính phủ quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ; Quyết định số 49/2011/QĐ-TTg ngày 1/9/2011 của Thủ tướng Chính phủ quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô, xe mô tô hai bánh sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới; Quyết định số 16/2019/QĐ-TTg ngày 28/3/2019 của Thủ tướng Chính phủ quy định lộ trình áp dụng tiêu chuẩn khí thải đối với xe ô tô tham gia giao thông và xe ô tô đã qua sử dụng nhập khẩu; Quyết định số 19/2024/QĐ-TTg quy định lộ trình áp dụng mức tiêu chuẩn khí thải đối với xe cơ giới nhập khẩu và sản xuất, lắp ráp. Tuy nhiên, chưa có quy định để kiểm soát, kiểm định khí thải của xe mô tô, xe gắn máy lưu hành tại Việt Nam cho đến khi Quốc hội thông qua Luật Trật tư, an toàn giao thông đường bộ, trong đó có quy định việc kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy (khoản 2 Điều 42 Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ).
Trước thực trạng đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang xây dựng Dự thảo quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải xe mô tô, xe gắn máy lưu hành ở Việt Nam nhằm mục tiêu kiểm soát, giảm thiểu tình trạng ô nhiễm không khí do khí thải gây ra, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và cải thiện chất lượng môi trường sống. Đồng thời, lộ trình này tạo cơ sở pháp lý để từng bước loại bỏ phương tiện không đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn khí thải, thúc đẩy việc chuyển đổi sang phương tiện sạch, thân thiện với môi trường. Việc áp dụng lộ trình cũng nhằm thực hiện các cam kết quốc tế của Việt Nam về giảm phát thải khí nhà kính, ứng phó với biến đổi khí hậu, đồng thời hỗ trợ phát triển giao thông đô thị bền vững, hiện đại theo định hướng chiến lược quốc gia. Đây cũng là bước đi cần thiết nhằm tiến tới xây dựng hệ thống giao thông bền vững và phát triển đô thị xanh trong tương lai.
Dự thảo quy định lộ trình áp dụng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về khí thải ô tô lưu hành ở Việt Nam như sau: Ô tô có năm sản xuất trước năm 1999 áp dụng Mức 1 từ ngày Quyết định này có hiệu lực. Ô tô có năm sản xuất từ năm 1999 áp dụng Mức 2 từ ngày Quyết định này có hiệu lực. Ô tô lắp động cơ cháy cưỡng bức và ô tô lắp động cơ cháy do nén có năm sản xuất từ năm 2017 áp dụng Mức 3 từ ngày 1/1/2026. Bên cạnh đó, ô tô có đăng ký biển số của Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh lắp động cơ cháy cưỡng bức và ô tô lắp động cơ cháy do nén có năm sản xuất từ năm 2017 áp dụng Mức 4 từ ngày 1/1/2026. Ô tô lắp động cơ cháy cưỡng bức và ô tô lắp động cơ cháy do nén có năm sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 4 từ ngày 1/1/2026 và Mức 5 từ ngày 1/1/2028. Đối với ô tô có đăng ký biển số của Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh lắp động cơ cháy cưỡng bức và ô tô lắp động cơ cháy do nén có năm sản xuất từ năm 2022 áp dụng Mức 5 từ ngày 1/1/2027.
Nội dung Dự thảo cũng nêu rõ các thành phố trực thuộc Trung ương căn cứ điều kiện kinh tế, xã hội và yêu cầu công tác bảo vệ môi trường tại địa phương để quy định lộ trình áp dụng mức khí thải tại địa phương theo hướng nghiêm ngặt hơn mức khí thải quy định tại Quyết định khi có hiệu lực.
Ngoài ra, Dự thảo quy định về lộ trình áp dụng quy chuẩn khí thải ô tô lưu hành tại Việt Nam cũng phân công rõ trách nhiệm cho các Bộ, ngành.
Việc áp dụng lộ trình kiểm soát khí thải ô tô không chỉ góp phần cải thiện chất lượng không khí, giảm thiểu các bệnh liên quan đến ô nhiễm mà còn tạo động lực thúc đẩy đổi mới công nghệ trong ngành công nghiệp ô tô. Đây là bước chuyển quan trọng để hướng đến giao thông xanh, hỗ trợ phát triển xe điện, tăng hiệu quả sử dụng năng lượng và từng bước xây dựng các thành phố thông minh, bền vững tại Việt Nam.
Hồng Nhung
