26/06/2025
Việt Nam đang vươn mình trong công cuộc chuyển đổi năng lượng, với cam kết phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 được công bố tại COP26. Theo Báo cáo Cập nhật Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC 2022), Việt Nam đặt mục tiêu giảm 43,5% tổng phát thải khí nhà kính so với kịch bản phát triển thông thường.
Trong bức tranh đó, ngành xử lý môi trường - vốn được xem là “hậu phương” của quá trình công nghiệp hóa - đang dần trở thành người hùng thầm lặng gánh vác những phần việc nặng nề nhất của cuộc chơi Net Zero.
Những thách thức môi trường cấp bách
Việt Nam đang phải đối mặt với hàng loạt áp lực từ các loại hình ô nhiễm, đặc biệt là chất thải rắn, nước thải và ô nhiễm không khí.
Về chất thải rắn, theo Tổng cục Môi trường (2024), mỗi ngày Việt Nam thải ra khoảng 67.110 tấn rác thải rắn sinh hoạt, tăng đều đặn 10% mỗi năm tại các đô thị lớn. Tỷ lệ chôn lấp vẫn chiếm tới hơn 65%, trong khi tỷ lệ phân loại tại nguồn dưới 20%. Thị trường quản lý chất thải đạt khoảng 6,42 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 2,21 tỷ USD trong phân khúc xử lý năm 2025.
Đối với nước thải, tỷ lệ thu gom và xử lý nước thải sinh hoạt đạt chuẩn tại các đô thị chỉ từ 10–15%. Chỉ khoảng 17,2% cụm công nghiệp và 16% làng nghề có hệ thống xử lý đạt chuẩn. Tình trạng xả thải trái phép từ các khu công nghiệp, đặc biệt tại các cụm làng nghề, vẫn phổ biến.
Về ô nhiễm không khí, theo EPI 2024, Việt Nam hiện xếp hạng thấp nhất trong số 180 quốc gia về chất lượng không khí.
Cơ hội vươn mình trong kỷ nguyên Net Zero
Những thách thức về môi trường như trên chính là phép thử để ngành xử lý môi trường chuyển mình mạnh mẽ, trở thành trụ cột chiến lược trong tiến trình chuyển đổi xanh. Trước hết là đẩy mạnh mô hình kinh tế tuần hoàn. Khái niệm “rác là tài nguyên” dần trở nên thực tế hơn. Mô hình kinh tế tuần hoàn đã được Chính phủ Việt Nam chính thức đưa vào Luật Bảo vệ Môi trường 2020, với mục tiêu tăng tỷ lệ tái chế, tái sử dụng và phát triển công nghệ Waste-to-Energy như đốt rác phát điện, ủ rác tạo biogas và sản xuất phân vi sinh.
Tiếp theo là cơ hội thu hút đầu tư quốc tế. Theo báo cáo của UNDP (2024), Việt Nam có thể thu hút tới 75 tỷ USD vốn xanh trong 20 năm tới nếu có hệ thống xử lý môi trường phù hợp để hỗ trợ năng lượng tái tạo. Các tập đoàn lớn như JFE (Nhật), Keppel (Singapore), và Fortum (Phần Lan) đang tìm kiếm cơ hội đầu tư vào lĩnh vực xử lý rác và nước thải tại Việt Nam.
Ngoài ra, nhu cầu về nhân lực chất lượng cao trong ngành này ngày càng lớn. Dự báo đến năm 2030, Việt Nam cần thêm 50.000 chuyên gia môi trường, trong đó có ít nhất 30% là nhân lực phục vụ trực tiếp cho các công nghệ xử lý khí, nước và chất thải.
Vai trò thiết yếu của ngành trong lộ trình Net Zero
Ngành xử lý môi trường không còn là "vệ sĩ cuối ống xả", mà đã trở thành người dẫn đường công nghệ và tư duy bền vững. Công nghệ xử lý rác phát điện, ủ sinh học tạo biogas giúp giảm phát thải khí nhà kính như methane và CO2. Các công nghệ tái chế nước và vật liệu cũng góp phần tiết kiệm tài nguyên và năng lượng. Ngành này còn hỗ trợ năng lượng tái tạo thông qua việc xử lý chất thải từ pin mặt trời, cánh quạt gió và các thiết bị khác. Ngoài ra, hệ thống xử lý nước, rác tích hợp, tiết kiệm năng lượng và tự động hóa góp phần xây dựng hạ tầng xanh thông minh.
Triển lãm Quốc tế Công nghệ Năng lượng – Môi trường Hà Nội lần thứ 15 (ENTECH HANOI 2024)
Để thực hiện thành công cam kết Net Zero và đồng hành cùng tiến trình chuyển dịch năng lượng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Việc đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ hiện đại, xây dựng cơ chế chính sách thông thoáng, khuyến khích nghiên cứu và phát triển, cùng với việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm của toàn xã hội, sẽ là chìa khóa để ngành xử lý môi trường Việt Nam vươn lên, trở thành một động lực mạnh mẽ cho sự phát triển bền vững của đất nước. Triển lãm Quốc tế Công nghệ Năng lượng – Môi trường Hà Nội lần thứ 16 (ENTECH HANOI 2025) chính là minh chứng cho sự nỗ lực này, tạo ra cầu nối cho những giải pháp xanh hướng tới một tương lai không phát thải. Triển lãm sẽ diễn ra từ ngày 25-27/6/2025 tại Trung tâm triển lãm Quốc tế (ICE Hanoi), số 91 Trần Hưng Đạo, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Khách tham quan có thể truy cập website: expoplus.vn để tìm kiếm trực tuyến và kết nối với các đối tác tiềm năng tại Triển lãm.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội vàng để chuyển hóa các bài toán ô nhiễm thành đòn bẩy công nghệ - tài chính - nhân lực, đưa ngành xử lý môi trường thoát khỏi vai phụ, trở thành trục xoay trung tâm của phát triển bền vững.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Tài nguyên và Môi trường (2024). Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia.
2. World Bank (2023). Solid Waste Management Assessment – Vietnam.
3. UNDP Vietnam (2024). Green Finance and Investment Landscape Report.
4. JICA & Bộ Xây dựng (2022). Đánh giá năng lực xử lý nước thải đô thị tại Việt Nam.
5. IQAir (2023). Global Air Quality Report.
6. Environmental Performance Index (EPI) 2024.
7. Mordor Intelligence (2024). Vietnam Waste Management Market Report.
8. Reuters (2024). Hanoi pollution and water treatment data.
9. Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và Nghị định 08/2022/NĐ-CP.
Quang Vinh
