11/08/2025
TP. Hồ Chí Minh hiện đối mặt với áp lực ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng. Để cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng, UBND TP đã giao Sở Xây dựng chủ trì xây dựng Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông, phối hợp cùng các sở ngành và chính quyền địa phương. Đề án dự kiến triển khai thí điểm tại khu vực trung tâm với các biện pháp hạn chế xe không đạt chuẩn khí thải, mở rộng mạng lưới xe buýt điện và phương tiện công cộng xanh, đồng thời lắp đặt trạm sạc và hệ thống giám sát tự động.
Theo Đề án, TP. Hồ Chí Minh sau khi hợp nhất với tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương có quy mô dân số khoảng 14 triệu người, sở hữu hơn 11,4 triệu xe máy và 1,3 triệu ô tô. Giao thông đường bộ hiện là nguồn phát thải lớn nhất, chiếm tới 88% NOx, 99% CO, 79% SO₂ và 88% bụi mịn trong tổng phát thải giao thông tại TP. Hồ Chí Minh. Ô nhiễm không khí từ giao thông gây thiệt hại kinh tế ước tính hơn 3.000 tỉ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 0,25% GRDP của TP.
TP. Hồ Chí Minh đang quản lý hơn 11,4 triệu xe máy và 1,3 triệu ô tô sau sáp nhập
Hiện, lưu lượng giao thông tập trung cao ở khu vực trung tâm (các quận trước đây như 1, 3, 5, 6, 8, 10, 11, Bình Thạnh, Tân Bình, Tân Phú, Phú Nhuận) và trên các trục đường chính, gây ùn tắc nghiêm trọng giờ cao điểm. Khảo sát cho thấy, xe máy vẫn chiếm tỉ lệ cao trong các chuyến đi của người dân với khoảng 81%, giảm nhẹ so với 83% năm 2013 nhưng số chuyến đi đã tăng gấp 2,2 lần so với năm 2002. Trong khi đó, số chuyến đi bằng ô tô cá nhân tăng mạnh, từ 214.000 chuyến/ngày năm 2002 lên 890.000 chuyến/ngày năm 2013 và đạt 1,5 triệu chuyến/ngày vào năm 2024, tức tăng gấp 1,6 lần trong hơn 10 năm. Ngược lại, nhu cầu đi lại bằng xe buýt giảm mạnh so với năm 2013, chỉ tương đương mức năm 2002, dù dân số đã gần gấp đôi. Xu hướng này cho thấy người dân vẫn ưa chuộng phương tiện cá nhân, đặc biệt là ô tô, khiến nguy cơ ùn tắc và ô nhiễm trong tương lai càng lớn nếu không có giải pháp quản lý phù hợp.
Năm 2024, tổng phát thải CO₂ từ hoạt động giao thông đường bộ của TP. Hồ Chí Minh ước tính đạt 10,8 triệu tấn, trong đó xe máy và xe ôtô chiếm 49%, vận tải hàng hóa bằng xe tải chiếm 39,9%.
Kết quả quan trắc cho thấy, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình năm ở TP. Hồ Chí Minh đạt 31 µg/m³, cao gấp 6 lần mức khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là 5 µg/m³, trong đó giao thông vận tải đóng góp tới 40%. Nghiên cứu cho thấy phơi nhiễm bụi mịn là nguyên nhân của 81,31% số ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí tại TP. Hồ Chí Minh, tương đương khoảng 1.840 - 3.150 ca tử vong/năm, cao gấp 3 - 5 lần số người chết vì tai nạn giao thông ở thành phố.
Trước thực trạng đó, Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông đề xuất thiết lập vùng phát thải thấp (Low Emission Zone – LEZ) tại khu vực trung tâm từ năm 2026. Phạm vi LEZ được giới hạn bởi 15 cây cầu và 17 tuyến đường chính, tạo thành “vành đai kiểm soát khí thải”.
Đề xuất lập vành đai thí điểm vùng phát thải thấp ở trung tâm TP. Hồ Chí Minh từ năm 2026. Ảnh: Sở Xây dựng TP HCM
Từ năm 2026, ô tô thương mại không đạt chuẩn khí thải Euro 4 và xe máy kinh doanh dịch vụ không đạt chuẩn Euro 2 sẽ bị hạn chế lưu thông trong khu vực. Riêng xe tải hạng nặng chạy dầu diesel sẽ bị cấm hoàn toàn.
Thành phố sẽ ưu tiên các phương tiện thân thiện môi trường như xe sử dụng năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, phương tiện không phát thải hoặc được cấp phép đặc biệt.
Từ năm 2027 đến năm 2032, phạm vi LEZ sẽ mở rộng, áp dụng hạn chế với toàn bộ xe máy dưới chuẩn Euro 2 và ô tô dưới chuẩn Euro 4. Sau năm 2032, tiêu chuẩn khí thải tiếp tục nâng lên, vùng phát thải thấp dự kiến mở rộng ra đến khu vực Vành đai 1.
Song song, thành phố sẽ áp dụng các chính sách hỗ trợ tài chính, miễn lệ phí trước bạ xe điện, hỗ trợ đổi xe cũ cho người thu nhập thấp, và phát triển hạ tầng sạc điện công cộng. Khi hoàn thành, Đề án dự kiến giảm đáng kể lượng phát thải CO₂ và bụi mịn, tiết kiệm chi phí y tế, nâng cao chất lượng sống và xây dựng hình ảnh một TP. Hồ Chí Minh xanh – sạch – đáng sống.
Để Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông tại TP. Hồ Chí Minh đạt hiệu quả cao và bền vững, cần triển khai đồng bộ các giải pháp về kỹ thuật, chính sách và truyền thông.
Về kỹ thuật, thành phố nên đầu tư hệ thống quan trắc khí thải tự động tại các điểm giao thông trọng yếu, tích hợp dữ liệu vào trung tâm điều hành đô thị thông minh để giám sát liên tục và cảnh báo sớm.
Về chính sách, cần ban hành quy định phân vùng khí thải (low emission zones) kết hợp thu phí ô nhiễm đối với phương tiện phát thải cao, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp logistics và dịch vụ vận tải chuyển đổi sang xe điện hoặc xe nhiên liệu sạch.
Về truyền thông, đẩy mạnh chiến dịch nâng cao nhận thức người dân về tác hại của khí thải và lợi ích khi chuyển sang phương tiện xanh, kết hợp các chương trình hỗ trợ cộng đồng như “Đổi xe cũ lấy xe mới” hoặc ưu đãi khi sử dụng phương tiện công cộng.
Ngoài ra, TP. Hồ Chí Minh cần tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và kinh nghiệm từ các đô thị đã thành công trong kiểm soát khí thải, qua đó rút ngắn lộ trình và giảm chi phí thực hiện.
Nam Việt
