30/09/2025
Từ ngày 30/9 đến 1/10/2025, tại Hà Nội, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (ISPAE) và Ban thư ký Tổ chức hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) phối hợp tổ chức Hội thảo quốc tế về “Thúc đẩy mô hình Làng/Xã thông minh vì Nông thôn bền vững và bao trùm trong các nền kinh tế APEC”. Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường Nguyễn Anh Phong chủ trì Hội thảo.
Hội thảo nhằm cung cấp một bức tranh toàn cảnh về sự phát triển của các mô hình làng/xã thông minh, giải pháp số cho khu vực nông thôn, khung chính sách hỗ trợ, những mô hình chuyển đổi số điển hình góp phần vào mục tiêu tăng trưởng bền vững và bao trùm tại khu vực nông thôn.
Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường Nguyễn Anh Phong phát biểu khai mạc Hội thảo
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ, phát triển nông thôn không chỉ dừng lại ở hạ tầng vật chất mà còn gắn liền với đổi mới sáng tạo và ứng dụng công nghệ số. Sự bùng nổ của công nghệ số và làn sóng Cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại những cơ hội lớn để nông thôn bứt phá, song đồng thời cũng tiềm ẩn nguy cơ làm gia tăng khoảng cách số giữa các nhóm và giữa các vùng nếu thiếu chiến lược phát triển bao trùm. Trong bối cảnh đó, cộng đồng số nông thôn (Digital Rural Community – DRC), hay các mô hình Làng/Xã thông minh nổi lên như một giải pháp chiến lược, kết hợp sức mạnh bản địa và nguồn lực cộng đồng với công nghệ hiện đại – từ Internet vạn vật, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo đến thương mại điện tử. Những sáng kiến này giúp thu hẹp khoảng cách số giữa nông thôn và đô thị, cải thiện hiệu quả quản trị, nâng cao năng lực sản xuất nông nghiệp, mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường, nâng cao chất lượng dịch vụ công, BVMT và tăng cường khả năng chống chịu trước rủi ro.
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) với 21 nền kinh tế thành viên, chiếm khoảng 60% GDP toàn cầu và hơn 40% thương mại quốc tế, luôn đi đầu trong thúc đẩy hợp tác kinh tế, thương mại tự do và phát triển bền vững. Tuy nhiên, trong nhiều nền kinh tế APEC, khoảng cách phát triển và phúc lợi giữa nông thôn và đô thị vẫn còn rõ rệt, thể hiện qua chênh lệch thu nhập, cơ hội việc làm, chất lượng hạ tầng, cũng như khả năng tiếp cận các dịch vụ thiết yếu như y tế, giáo dục, tài chính và công nghệ. Nông thôn thường chịu ảnh hưởng nặng nề hơn từ biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên thiên nhiên và những biến động của thị trường toàn cầu. Trong khi đó, cơ hội tiếp cận công nghệ số, thị trường và tài chính lại còn hạn chế, khiến nhiều nhóm yếu thế – đặc biệt là phụ nữ, thanh niên và các doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSMEs) – đối diện nguy cơ tụt hậu ngày càng lớn.
Toàn cảnh Hội thảo
Thực tiễn trong khu vực APEC đã chứng minh tiềm năng của các mô hình Làng/Xã thông minh. Nhật Bản và Hàn Quốc ứng dụng IoT trong quản lý sản xuất nông nghiệp và dịch vụ cộng đồng; Trung Quốc và Thái Lan xây dựng các nền tảng số kết nối chuỗi giá trị nông sản; Việt Nam thúc đẩy thương mại điện tử để hỗ trợ nông dân tiêu thụ sản phẩm, phát triển hợp tác xã số và các mô hình nông thôn số. Những kinh nghiệm này mở ra nhiều cơ hội hợp tác, song việc nhân rộng các mô hình vẫn gặp không ít thách thức như: Hạ tầng số chưa đồng bộ, kỹ năng số của cộng đồng còn hạn chế, khung chính sách và nguồn lực tài chính chưa đủ mạnh, trong khi cơ chế hợp tác công – tư cần được thúc đẩy nhiều hơn.
Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường Nguyễn Anh Phong cho biết, tại Việt Nam, ý tưởng xây dựng và phát triển các mô hình Làng thông minh rất phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới cũng như điều kiện kinh tế – xã hội trong nước. Căn cứ Quyết định số 924/QĐ-TTg ngày 2/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Chương trình chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới, hướng tới nông thôn mới thông minh giai đoạn 2021–2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã và đang triển khai nhiều giải pháp để thí điểm các mô hình Làng/Xã nông thôn mới thông minh. Một số địa phương đã ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý, giám sát và điều hành nông thôn mới; Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) cũng đã áp dụng công nghệ số trong thương mại điện tử và truy xuất nguồn gốc, góp phần thúc đẩy sản xuất kinh doanh, nâng cao giá trị nông sản, cải thiện thu nhập cho người dân và từng bước thay đổi diện mạo nông thôn. Đây là những minh chứng rõ nét cho thấy tiềm năng cũng như sự cần thiết của việc phát triển các mô hình Làng/Xã thông minh ở Việt Nam.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo
Hội thảo diễn ra trong 2 ngày, tập trung vào 3 nội dung chính: (1) Khám phá khái niệm, xu hướng, thực trạng phát triển, tầm quan trọng, lợi ích phát triển mô hình làng/xã thông minh tại Việt Nam và các nền kinh tế APEC khác; (2) Chia sẻ kinh nghiệm, bài học và các mô hình thành công giữa các nền kinh tế thành viên; (3) Đề xuất các giải pháp chính sách và cơ chế hợp tác nhằm nhân rộng sáng kiến thúc đẩy chuyển đổi nông thôn và phát triển các mô hình làng/ xã thông minh một cách bền vững và bao trùm, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu tăng trưởng bền vững của toàn khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Chương trình Hội thảo bao gồm 4 phiên chính:
Phiên 1 - Chuyển đổi số - Động lực cho phát triển nông thôn: Tập trung vào các khái niệm, xu hướng, và bối cảnh chuyển đổi số, đồng thời làm rõ vai trò của chuyển đổi số trong việc thu hẹp khoảng cách giữa nông thôn và thành thị.
Phiên 2 - Các mô hình làng/xã thông minh: Bằng chứng từ thực tiễn: Chia sẻ các mô hình làng/xã thông minh tại Việt Nam và các nền kinh tế APEC, nhấn mạnh cách công nghệ số giải quyết các thách thức nông thôn.
Phiên 3 - Khung chính sách và các sáng kiến nhân rộng mô hình làng thông minh: Tập trung thảo luận các chương trình, chính sách quốc gia và sáng kiến hợp tác hỗ trợ phát triển và mở rộng các mô hình làng/xã thông minh. Nội dung sẽ nhấn mạnh vai trò của thể chế, đầu tư hạ tầng số, sự phối hợp liên ngành và sự tham gia của các bên liên quan trong việc kiến tạo môi trường thuận lợi cho các mô hình làng/xã thông minh tại các nền kinh tế APEC.
Phiên 4 - Kết nối hợp tác khu vực về DRC trong APEC: Tạo không gian kết nối và trao đổi mở giữa đại biểu Việt Nam và các nền kinh tế APEC nhằm chia sẻ sáng kiến sáng tạo, và thảo luận về các cơ hội, ý tưởng hợp tác trong các lĩnh vực chuyển đổi số và phát triển các mô hình làng/ xã thông minh.
Tại Hội thảo, các đại biểu đã trao đổi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và các mô hình thực hành tốt nhất về phát triển nông thôn số, góp phần tăng cường sự tham gia và hợp tác của các bên liên quan; đồng thời đóng góp ý kiến về lộ trình phù hợp, đề xuất các chính sách nhằm phát triển nông thôn bền vững và bao trùm tại Việt Nam và các nền kinh tế thành viên APEC.
Hồng Nhung
