25/04/2025
Ngày 25/4/2025, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp với Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai tổ chức Tọa đàm “Giải pháp, công nghệ cảnh báo lũ quét, sạt lở đất tại cộng đồng”.
Quang cảnh Tọa đàm
Phát biểu tại buổi Tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành nhấn mạnh, diễn biến thiên tai gần đây cho thấy xu hướng gia tăng rõ rệt, đòi hỏi phải có hành động quyết liệt và đồng bộ trong công tác phòng, chống lũ quét, sạt lở đất. Theo Thứ trưởng, cảnh báo sớm và hành động sớm tại cộng đồng chính là yếu tố then chốt nhằm giảm thiểu tổn thất do thiên tai gây ra. Tuy nhiên, mặc dù công nghệ dự báo đã có nhiều tiến bộ, việc cảnh báo chi tiết đến cấp xã, thôn, bản và cụm dân cư vẫn còn là một thách thức lớn. Điều này đặc biệt đúng ở các khu vực vùng sâu, vùng xa - nơi người dân còn ít được tiếp cận thông tin, thiếu hệ thống cảnh báo trực tiếp, và còn nhiều hạn chế trong công tác chuẩn bị ứng phó. Trong bối cảnh đó, Thứ trưởng Lê Công Thành đánh giá cao những nỗ lực và sáng kiến của Quỹ Cộng đồng phòng, tránh thiên tai thời gian qua.
Theo Thứ trưởng, các hoạt động của Quỹ không chỉ mang ý nghĩa hỗ trợ kỹ thuật mà còn là cầu nối hiệu quả giữa ba chủ thể quan trọng: Nhà nước - giới khoa học - cộng đồng, góp phần xây dựng mô hình xã hội hóa phòng, chống thiên tai theo hướng hiệu quả, bền vững và lâu dài.
Thứ trưởng cũng nhấn mạnh, mô hình liên kết xã hội hóa phòng, chống thiên tai do Quỹ thúc đẩy là một hướng đi cần tiếp tục được khuyến khích, nhằm tạo điều kiện thuận lợi để huy động các nguồn lực ngoài ngân sách tham gia vào các chương trình vì cộng đồng, vì sự an toàn của người dân.
Thứ trưởng Lê Công Thành đề nghị làm rõ ngưỡng cảnh báo thiên tai để cộng đồng có thể chủ động hành động, nhấn mạnh yêu cầu thông tin phải xác thực, kịp thời, dễ hiểu và phù hợp với khả năng ứng phó của người dân.
Thứ trưởng cũng đề xuất phát triển cơ chế chia sẻ dữ liệu cảnh báo giữa các cấp và xây dựng quy trình sơ tán, hỗ trợ tại chỗ, kết hợp với việc vận dụng kinh nghiệm bản địa. Bên cạnh đó, cần triển khai công nghệ hiện đại để cảnh báo sớm lũ quét, sạt lở đất, và thúc đẩy xã hội hóa trong thiết lập các trạm cảnh báo tự động tại cộng đồng có nguy cơ cao.
TS. Cao Đức Phát, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai, cho rằng việc triển khai Quyết định 1262/QĐ-TTg về cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét đã tạo chuyển biến tích cực, góp phần tăng cường giám sát và cảnh báo thiên tai tại các khu vực miền núi, trung du. Nhờ sự hỗ trợ của các nhà tài trợ, Quỹ Cộng đồng phòng tránh thiên tai (QPT) đã vận động các nhà tài trợ đảm bảo kinh phí lắp đặt 903 trạm đo mưa tự động và 24 tháp cảnh báo tự động. TS. Cao Đức Phát đề xuất 3 hướng ưu tiên: Xác định công nghệ phù hợp để giám sát và dự báo hiệu quả; tích hợp bản đồ rủi ro và thông tin cảnh báo vào hệ thống trực tuyến địa phương; và xây dựng cơ chế tổ chức, lực lượng ứng phó tại chỗ.
Từ năm 2000 đến 2024, số lượng các trận lũ quét và sạt lở đất ở Việt Nam có xu hướng gia tăng rõ rệt. Đặc biệt trong những năm gần đây, các vụ sạt lở đất chiếm tỷ lệ cao hơn so với các hình thái thiên tai khác. Đáng chú ý, phần lớn các vụ sạt lở xảy ra ở mức độ nông, thường xuất hiện dọc theo các tuyến giao thông hoặc gần các công trình dân dụng. Những trận lũ quét, đặc biệt là lũ do nghẽn dòng kết hợp với sạt lở đất, có sức tàn phá rất lớn, gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản. Để ứng phó hiệu quả với nguy cơ này, hệ thống cảnh báo lũ quét, sạt lở đất theo thời gian thực đã được phát triển và đưa vào vận hành tại Việt Nam. Hệ thống được cập nhật từng giờ, khoanh vùng chi tiết đến cấp xã và có thể dự báo nguy cơ xảy ra lũ quét, sạt lở đất trong 6 giờ. Thông tin dữ liệu cung cấp cho các nhà quản lý và địa phương dựa trên nền tảng WebGIS, tích hợp nhiều mô-đun chức năng như giám sát, phân tích, xử lý dữ liệu từ nhiều nguồn nhằm hỗ trợ công tác dự báo, cảnh báo và truyền tin. Hệ thống đạt hiệu quả cao nhờ nguồn dữ liệu tích hợp vào hệ thống rất đa dạng, bao gồm tín hiệu từ 10 radar thời tiết, hơn 3.500 trạm quan trắc mưa tự động, cùng với dữ liệu dự báo từ các mô hình khí tượng số. Ngoài ra, hệ thống tích hợp các vị trí xung yếu có nguy cơ cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất, theo dõi chỉ số độ ẩm đất. Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực hiện do Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia và Cục KTTV trực tiếp vận hành và có thể truy cập tại địa chỉ web http://luquetsatlo.nchmf.gov.vn/. Cùng với việc theo dõi và cập nhật dữ liệu liên tục, hệ thống cũng đang được nâng cấp ở nhiều phương diện; tăng cường kết nối với Trung tâm chỉ đạo điều hành của Chính phủ cũng như các cổng thông tin địa phương.
Hệ thống thông tin cảnh báo lũ quét, sạt lở đất thời gian thực, khoanh vùng chi tiết đến cấp xã
Theo GS. Đỗ Minh Đức - Khoa Địa chất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, việc khoanh vùng và cảnh báo tình trạng trượt lở đất, đá tại các khu vực trọng điểm trên địa bàn tỉnh đã cung cấp nguồn dữ liệu quan trọng, góp phần nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo thiên tai, từ đó hỗ trợ hiệu quả cho công tác ứng phó, giảm nhẹ thiệt hại. Phục vụ công tác ứng phó thiên tai, nhóm nghiên cứu của GS. Đỗ Minh Đức đã phát triển bản đồ nguy cơ trượt lở cho Bình Định. Bản đồ được mã hóa bằng các ký hiệu từ 0 đến 5, tương ứng với các mức độ nguy cơ từ không có đến rất cao. Cụ thể, mức 0 thể hiện vùng hiếm khi xảy ra trượt lở; mức 1 và 2 cho thấy nguy cơ rất thấp đến thấp, tuy nhiên vẫn cần chú ý đặc biệt ở các vị trí có dấu hiệu bất ổn như khe nứt; mức 3 là nguy cơ trung bình. Mức 4 và 5 cảnh báo khả năng xảy ra trượt lở quy mô lớn, trên diện rộng, thậm chí cần di dời người dân khỏi khu vực nguy hiểm. Hệ thống thông tin cảnh báo sớm trượt lở đất đá ở Bình Định được tổng hợp tại địa chỉ web https://binhdinh2.truotlo.com, cung cấp dữ liệu dự báo theo thời gian thực. Dữ liệu nguy cơ hiện tại và dự báo trong 3 giờ tiếp theo được cập nhật định kỳ 3 giờ một lần, kèm theo bản đồ mưa và danh sách chi tiết các điểm có khả năng trượt lở với đầy đủ cấp độ cảnh báo...
Chí Viễn
