05/08/2025
Ngày 5/8/2025, tại Hà Nội, Viện Chiến lược, Chính sách NN&MT (ISPAE), Bộ NN&MT phối hợp cùng Viện Hanns Seidel Foundation (HSF) tại Việt Nam tổ chức Tọa đàm Bảo tồn và sử dụng bền vững ĐDSH tại các vùng biển nằm ngoài phạm vi tài phán quốc gia. Mục đích của Tọa đàm nhằm cập nhật yêu cầu và thảo luận khó khăn, thách thức cũng như cơ hội cho Việt Nam trong việc nội luật hóa nội dung của Hiệp định về bảo tồn và sử dụng bền vững đa dạng sinh học (ĐDSH) tại các vùng biển nằm ngoài phạm vi tài phán quốc gia (Hiệp định BBNJ). TS. Mai Thanh Dung, Phó Viện trưởng ISPAE và ông Lê Anh Vũ, Quản lý Chương trình Viện HSF tại Việt Nam đồng chủ trì Tọa đàm. Cùng tham dự có đại diện các Bộ/ngành, tổ chức quốc tế, chuyên gia trong và ngoài nước.
Phát biểu khai mạc Tọa đàm, TS. Mai Thanh Dung, Phó Viện trưởng ISPAE cho biết, Việt Nam là quốc gia ven biển, với bờ biển trải dài trên 3.200 km, sở hữu nhiều hệ sinh thái biển, ven biển quan trọng như rạn san hô, rừng ngập mặn, thảm cỏ biển, đầm phá và khu vực sinh sản của các loài sinh vật biển quý hiếm. Tài nguyên biển đóng vai trò thiết yếu đối với phát triển kinh tế - xã hội, sinh kế cộng đồng và an ninh môi trường. Tuy nhiên, những hệ sinh thái này đang chịu sức ép ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm nhựa, khai thác quá mức và phát triển thiếu bền vững. Trong bối cảnh đó, việc tăng cường hợp tác quốc tế để bảo vệ và sử dụng bền vững tài nguyên biển là rất cần thiết.
Quang cảnh Tọa đàm
Là quốc gia tham gia tích cực trong các nỗ lực toàn cầu nhằm bảo vệ hệ sinh thái đại dương, Việt Nam đã trở thành thành viên của Luật Biển năm 1982 (UNCLOS 1982), với cam kết sử dụng bền vững tài nguyên biển, bảo đảm tính nhất quán pháp lý với các thỏa thuận quốc tế và thúc đẩy sự tham gia công bằng trong chia sẻ lợi ích từ ĐDSH biển. Việt Nam đặc biệt quan tâm đến việc “vươn ra biển” cũng như bảo tồn, phát triển ĐDSH biển. Tại Hội nghị Trung ương 4 khóa X, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TW ngày 9/2/2007 về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020, thể hiện tầm nhìn chiến lược, quyết tâm đưa Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển, làm giàu từ biển, bảo đảm vững chắc chủ quyền, quyền chủ quyền quốc gia trên biển, đảo... Sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TW, trên cơ sở thành tựu đã đạt được, nhận diện và đánh giá đúng hạn chế cũng như nguyên nhân của hạn chế, Ban Chấp hành Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Bên cạnh đó, Việt Nam đã từng bước xây dựng, hoàn thiện khung pháp lý liên quan đến quản lý biển và bảo tồn ĐDSH. Đặc biệt, Luật Biển Việt Nam (2012), Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo (2015), Luật ĐDSH (2008), Luật Bảo vệ môi trường (2020) là nền tảng pháp lý quan trọng, thể hiện cam kết bảo vệ môi trường biển, thúc đẩy sử dụng bền vững tài nguyên và tăng cường hợp tác quốc tế. Việt Nam cũng chủ động tham gia các diễn đàn khu vực như ASEAN, COBSEA và các sáng kiến của Liên hợp quốc, đồng thời phối hợp chặt chẽ với nhiều tổ chức quốc tế như UNDP, UNEP, FAO trong quá trình chuẩn bị thực thi Hiệp định BBNJ.
TS. Mai Thanh Dung thông tin, Hiệp định BBNJ (Hiệp định biển cả), được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua năm 2023, là dấu mốc quan trọng trong quản trị đại dương toàn cầu. Hiệp định bổ sung cho Công ước Liên hợp quốc về UNCLOS 1982, tập trung vào bốn trụ cột chính: (i) Tiếp cận, chia sẻ công bằng lợi ích từ nguồn gen biển (MGRs); (ii) Thiết lập các công cụ quản lý dựa trên khu vực, bao gồm khu bảo tồn biển (ABMTs/MPAs); (iii) Đánh giá tác động môi trường đối với các hoạt động tại vùng biển quốc tế (EIA); (iv) Chuyển giao công nghệ và tăng cường năng lực cho các nước đang phát triển. BBNJ nhấn mạnh nguyên tắc công bằng, minh bạch, dựa trên khoa học và đề cao sự hợp tác đa phương.
Các đại biểu tham dự Tọa đàm chụp ảnh lưu niệm
Việt Nam tham gia ký Hiệp định BBNJ từ rất sớm (tháng 9/2023) và đã hoàn thành thủ tục phê chuẩn trong nước vào ngày 9/6/2025. “Việc phê chuẩn và tham gia Hiệp định BBNJ là cơ hội để Việt Nam nâng cao năng lực quản trị biển, thúc đẩy đổi mới công nghệ, nâng cao vị thế trong các tiến trình toàn cầu, bảo vệ lợi ích chính đáng của một quốc gia ven biển đang phát triển. Vì vậy, Việt Nam mong muốn tiếp tục nhận được sự hợp tác, hỗ trợ kỹ thuật và chia sẻ kinh nghiệm từ các đối tác trong khu vực cũng như trên thế giới để cùng hiện thực hóa những mục tiêu của BBNJ, vì một đại dương bền vững, công bằng và hòa bình cho thế hệ tương lai” - TS. Mai Thanh Dung nhấn mạnh.
Tọa đàm đã lắng nghe tham luận về: Vai trò của Chương trình Biển khu vực (RSP) và Hiệp định BBNJ; tổng quan chính sách bảo tồn, sử dụng bền vững ĐDSH biển của Việt Nam - Mối liên hệ với Hiệp định BBNJ; quá trình đàm phán và kế hoạch triển khai Hiệp định BBNJ của Việt Nam; tài chính cho việc triển khai Hiệp định BBNJ; quản trị biển tại Việt Nam: Thực trạng khung pháp lý và gợi mở nhằm thực hiện Hiệp định BBNJ. Theo đó, quá trình đàm phán văn kiện ràng buộc pháp lý về ĐDSH biển tại khu vực nằm ngoài quyền tài phán quốc gia diễn ra trong gần 20 năm. Ngày 4/3/2023, tại New York (Mỹ), Hội nghị liên Chính phủ của Liên hợp quốc đã hoàn thành quá trình đàm phán và đến ngày 19/6/2023 đồng thuận thông qua Hiệp định BBNJ trong khuôn khổ Công ước Liên hợp quốc về UNCLOS 1982. Ngày 1/8/2023, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã họp phiên toàn thể thông qua Nghị quyết về Hiệp định BBNJ với sự ủng hộ của 150/193 quốc gia thành viên. Từ ngày 20/9/2023, Hiệp định được mở ký trong vòng hai năm và có hiệu lực 120 ngày sau khi được ít nhất 60 quốc gia thành viên nộp phê chuẩn, phê duyệt, chấp nhận hoặc gia nhập.
Hiệp định BBNJ gồm phần Mở đầu, 12 phần với 76 Điều cùng hai phụ lục kèm theo, hướng tới mục tiêu đảm bảo bảo tồn, sử dụng bền vững ĐDSH biển cho hiện tại và trong dài hạn bằng cách thực thi hiệu quả quy định của Công ước Liên hợp quốc về UNCLOS 1982 và tăng cường hợp tác quốc tế. BBNJ được thông qua không chỉ khẳng định chiến thắng của ngoại giao và chủ nghĩa đa phương, mà còn là bước đi lịch sử chống lại các xu hướng hủy diệt đại dương, tiếp nối Công ước UNCLOS 1982 trong xây dựng, thực thi trật tự pháp lý trên biển, vì hòa bình, hợp tác, phát triển và môi trường trong sạch.
Tiếp đó, trong phần thảo luận, các đại biểu đã tập trung chia sẻ về những nỗ lực của quốc tế và quá trình Việt Nam tham gia đàm phán, phê chuẩn Hiệp định; rà soát lại các chính sách bảo tồn, sử dụng bền vững đa dạng sinh học biển của Việt Nam; nguồn lực tài chính, kế hoạch để triển khai Hiệp định BBNJ… nhằm xác định cơ hội hợp tác, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp để triển khai hiệu quả Hiệp định BBNJ trong thời gian tới. Đồng thời, các chuyên gia, diễn giả từ ISPAE, HSF, Vụ Luật pháp và Điều ước quốc tế (Bộ Ngoại giao)… đã giải đáp thắc mắc của một số đại biểu về lợi ích, khó khăn, hạn chế cũng như vai trò của các Bộ, ngành liên quan khi Việt Nam tham gia Hiệp định BBNJ; vai trò, trách nhiệm của Việt Nam trong việc tham gia thành lập các khu bảo tồn biển ngoài vùng tài phán quốc gia…
Thu Hằng
