17/12/2025
Với lợi thế đất bãi nhiều phù sa ven sông Đáy, từ một cây bưởi hạt (mọc thực sinh từ hạt) do gia đình cụ Trần Thảo ở thôn Tháp Thượng, xã Cát Quế, huyện Hoài Đức (cũ) lưu giữ và nhân giống, người dân xã Dương Hòa (Hà Nội) đã nhân rộng, phát triển thành vùng trồng bưởi Quế Dương theo hướng hàng hóa, trở thành loại cây “ăn sâu bén rễ” cùng người dân địa phương. Là giống bưởi đặc sản, quả to, vị ngọt, được người tiêu dùng ưa chuộng, diện tích trồng bưởi Quế Dương ngày một tăng lên, góp phần thay đổi kinh tế của một vùng quê Việt Nam.
Lấy hợp tác xã làm gốc cho sự phát triển kinh tế
Trước đây, xã Cát Quế (nay là xã Dương Hòa, Hà Nội) chủ yếu trồng lúa, ngô, khoai, nhưng cho giá trị kinh tế thấp, nên người dân đã mạnh dạn chuyển đổi mô hình sang phát triển trồng cây ăn quả. Từ năm 2010, chính quyền địa phương tích cực vận động, khuyến khích người dân chuyển đổi mô hình trồng bưởi VietGAP, từ đó ở Dương Hòa, hầu hết mọi gia đình đều có một khu vườn trồng bưởi, tập trung chủ yếu vào ba giống: Siêu ngọt, Quế Dương và Diễn. Tuy nhiên, Diễn là giống bưởi từ nơi khác mang về, còn Quế Dương là đặc sản của chính vùng quê nơi đây, xuất phát từ một cây bưởi hạt, được gia đình cụ Trần Thảo, ở xóm Tháp Thượng lưu giữ và nhân giống. Nhờ mẫu mã đẹp, quả to, cùi mỏng, độ ngọt vừa phải, có khả năng chống chịu ngập úng và sâu bệnh, không phải phun thuốc phòng trừ sâu bệnh như các loại quả khác, chất lượng tương đối sạch và an toàn cho sức khỏe, nên bưởi Quế Dương được khách hàng ưa chuộng. Từ năm 2013, Hội sản xuất kinh doanh bưởi Quế Dương thành lập, đồng thời được Cục Đo lường và Chất lượng sản phẩm cấp Giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn VietGAP. Đặc biệt, nhận thấy đây là giống bưởi quý, sau khi nghiên cứu nguồn gen, đặc tính sinh trưởng, phát triển của cây, năm 2013, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) Hà Nội đã hỗ trợ huyện Hoài Đức (cũ) xây dựng nhãn hiệu, thương hiệu, trồng mới, thâm canh 45 ha bưởi Quế Dương và bưởi Diễn. Đồng thời, với sự hỗ trợ nhân giống từ Viện nghiên cứu giống cây trồng, Trường Đại học Nông nghiệp 1 (nay là Học viện Nông nghiệp Việt Nam), năng suất và chất lượng bưởi đều tăng, người dân yên tâm sản xuất. Năm 2014, bưởi Quế Dương được cấp chứng nhận Nhãn hiệu tập thể, trở thành sản phẩm chủ lực của địa phương.
Chia sẻ về cơ duyên đến với cây bưởi, ông Nguyễn Như Hảo - Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Sản xuất bưởi an toàn Quế Dương cho biết, là một người nông dân và từng giữ vai trò Chủ tịch Hội Nông dân xã, thấu hiểu được khó khăn của bà con trong sản xuất nông nghiệp truyền thống - làm theo kinh nghiệm, phụ thuộc vào thời tiết và thị trường... Từ trăn trở đó, năm 2019, ông cùng các hộ dân sáng lập HTX Sản xuất bưởi an toàn Phú Dương, sau đổi tên thành HTX Sản xuất bưởi an toàn Quế Dương. Ban đầu chỉ có 9 thành viên với gần 3 ha trồng bưởi hữu cơ, VietGAP, vùng trồng an toàn của xã Phú Dương (cũ) đã mở rộng hơn, tạo công ăn việc làm ổn định và nâng cao thu nhập cho người dân. Bên cạnh đẩy mạnh phát triển các mô hình kinh tế tập thể, việc tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp với hộ nông dân thông qua mô hình HTX, tổ chức sản xuất và tiêu thụ nông sản cũng là nhu cầu mang tính tất yếu và luôn được chính quyền địa phương quan tâm. Trong quá trình tìm đầu ra cho sản phẩm, ông Hảo đã định hướng cho HTX tham gia vào chuỗi liên kết các doanh nghiệp, đưa sản phẩm vào siêu thị và bán hàng trên các sàn thương mại điện tử để nâng cao giá trị. Các thành viên trong HTX cũng nhờ chuỗi liên kết đó mà tổ chức sản xuất theo nhu cầu của thị trường.
Đặc biệt, nhận thấy vấn đề liên kết giữa HTX và doanh nghiệp trên địa bàn chưa thực sự phát huy hiệu quả, giá trị bưởi Quế Dương vẫn chưa được tận dụng tối đa, trong khi đó, việc ứng dụng công nghệ bảo quản sau thu hoạch còn hạn chế, dẫn đến tình trạng sản phẩm nông nghiệp sau khi thu hoạch dễ bị hư hỏng, không bảo quản được lâu. Để khắc phục, HTX Quế Dương đã tiến hành cải thiện kỹ thuật trồng và chăm sóc bưởi cho bà con, đồng thời, tăng cường phối hợp với cơ quan chuyên môn mở nhiều lớp tập huấn; xây dựng các mô hình tiêu biểu và kêu gọi đầu tư theo trọng tâm, trọng điểm. Mục tiêu cao nhất là những vườn bưởi của các thành viên phải đạt chuẩn về kỹ thuật, từ đó lan tỏa giá trị chứ không tham vọng mở rộng diện tích.
Ứng dụng công nghệ số và tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, tiêu thụ sản phẩm
Nhằm phục vụ quy trình sản xuất theo hướng thông minh, hiện đại, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, HTX Sản xuất bưởi an toàn Quế Dương đã phát triển “Trợ lý trí tuệ nhân tạo (AI) nhà vườn hữu cơ” - một ứng dụng tích hợp kiến thức chăm sóc cây trồng, hỗ trợ nhận diện sâu bệnh, quản lý mùa vụ và hướng dẫn quy trình canh tác an toàn, giao dịch trực tuyến... Theo đó, người dùng chỉ cần tải hình ảnh lá hoặc quả bị bệnh, hệ thống AI sẽ nhận diện, đưa ra gợi ý xử lý phù hợp, giúp người nông dân tiết kiệm thời gian, công sức. Đây là mô hình kết hợp giữa tri thức nông dân và AI, tạo nên “cánh tay số” đắc lực trong sản xuất nông nghiệp quy mô nhỏ. Nhờ ứng dụng công nghệ, toàn bộ diện tích hơn 130 ha vùng trồng bưởi và ổi an toàn của HTX được áp dụng mã QR truy xuất nguồn gốc, bán hàng trên các sàn thương mại điện tử. Nếu trước đây bưởi chỉ bán qua thương lái với giá 15.000 - 17.000 đồng/quả, thì nay bưởi hữu cơ truy xuất nguồn gốc có giá tới 50.000 đồng/quả, lượng tiêu thụ ổn định và ngày càng mở rộng thị trường, được giới thiệu tại nhiều hội chợ, triển lãm trong nước.
Đặc biệt, năm 2025, Trung tâm Khuyến nông Hà Nội đã phối hợp với các đơn vị liên quan thực hiện việc cấp phát đầy đủ vật tư, phân bón, thiết bị chuyên dụng hỗ trợ sản xuất bưởi theo hướng hữu cơ cho HTX như ngô hạt, đậu tương, tro bếp, phân nung chảy… Toàn bộ vật tư được Trung tâm rà soát kỹ lưỡng về chủng loại, chất lượng, số lượng trước khi bàn giao, bảo đảm phù hợp với yêu cầu của mô hình và điều kiện thực tế tại địa phương. Ngoài ra, Trung tâm còn cử cán bộ kỹ thuật thường xuyên bám sát mô hình, tập huấn quy trình canh tác, giám sát chặt chẽ quy trình sản xuất, hướng dẫn nông dân cách chăm sóc bưởi theo từng giai đoạn, nhất là kỹ thuật bao quả, phòng trừ dịch hại bằng biện pháp sinh học; xây dựng tem nhãn nhận diện… giúp đồng nhất chất lượng sản phẩm, tránh tình trạng chăm sóc manh mún, tự phát. Hiện HTX có 27 hộ tham gia mô hình liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ sản phẩm, nhờ sự đồng hành của Trung tâm Khuyến nông Hà Nội, sản phẩm bưởi Quế Dương ngày càng khẳng định được chất lượng, giữ vững uy tín trên thị trường.
Góp phần vào thành công chung của bưởi Quế Dương là những đóng góp không nhỏ của ông Nguyễn Như Hảo, Giám đốc HTX. Từ một người nông dân trồng bưởi thuần túy, ông đã mạnh dạn đưa AI và công nghệ số vào sản xuất, biến nghề trồng bưởi truyền thống thành mô hình nông nghiệp sạch, hiện đại và bền vững. Năm 2024, khi được tham gia các lớp tập huấn CĐS trong nông nghiệp, từ chỗ còn bỡ ngỡ với điện thoại thông minh, ông đã dần làm chủ công cụ quản lý sản xuất, nhận diện sâu bệnh, tối ưu lượng phân bón và theo dõi sinh trưởng cây trồng thông qua ứng dụng AI. Với tinh thần tiên phong của lãnh đạo và đội ngũ thế hệ trẻ, HTX không chỉ tạo việc làm thường xuyên cho lao động địa phương, mà còn mở ra hướng phát triển mới cho nông nghiệp vùng ven đô Hà Nội. Các thành viên được đào tạo miễn phí về sử dụng công cụ số, kỹ năng quảng bá, livestream bán hàng và quản lý đơn hàng trực tuyến, nhằm hình thành “cộng đồng nông dân số”, nơi mỗi người nông dân đều có thể trở thành nhà quản lý trang trại thông minh.
Trong bối cảnh CĐS nông nghiệp đang được đẩy mạnh, các HTX có hợp đồng liên kết chuỗi giá trị được xem là đầu mối để triển khai tem truy xuất nguồn gốc, sàn thương mại điện tử, nhật ký điện tử và hệ thống cảnh báo dịch bệnh; là nền tảng quan trọng để nông nghiệp Việt Nam phát triển hiện đại, minh bạch và hội nhập. Đối với HTX Sản xuất bưởi an toàn Quế Dương, việc triển khai mô hình liên kết sản xuất - tiêu thụ không chỉ giúp HTX xây dựng được chuỗi tiêu thụ ổn định mà còn nâng cao vị thế trên thị trường Hà Nội cũng như các tỉnh lân cận. Hiện nay, HTX đang từng bước kết nối với các hệ thống siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch và kênh thương mại điện tử nhằm mở rộng thị trường tiêu thụ, đặt mục tiêu phát triển các vùng sản xuất bưởi theo tiêu chuẩn VietGAP và mở rộng canh tác hữu cơ trên một số diện tích. Từ những tín hiệu tích cực trên có thể khẳng định, HTX Sản xuất bưởi an toàn Quế Dương là mô hình điểm hoạt động có liên kết chuỗi giá trị, đây là “hạt nhân” để phát triển kinh tế nông thôn Hà Nội một cách bền vững, tạo nền móng vững chắc cho xây dựng nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu trong giai đoạn tới.
Có thể nói, giữa dòng chảy CĐS đang lan tỏa mạnh mẽ, câu chuyện của HTX Sản xuất bưởi an toàn Quế Dương đã trở thành một minh chứng sinh động cho tinh thần học hỏi không ngừng của người nông dân Việt Nam thời đại mới. Không chỉ chứng minh cho tư duy đổi mới, mà còn cho thấy sức mạnh của sự kết hợp giữa kinh nghiệm nông dân và tri thức công nghệ. Từ những quả bưởi, vườn ổi hữu cơ ở vùng ven đô, một mô hình nông nghiệp thông minh đang từng bước hình thành, mang theo khát vọng nâng tầm nông sản Việt trong thời đại số. Những bước đi của HTX bưởi Quế Dương thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa giá trị truyền thống và tinh thần đổi mới; sự gắn kết giữa kinh nghiệm canh tác của thế hệ nông dân đi trước với tư duy công nghệ, khả năng ứng dụng AI của thế hệ trẻ, mở ra hướng đi mới cho nông nghiệp hiện đại - một hướng đi kế thừa và phát triển, đưa sản phẩm địa phương vươn xa trên thị trường trong nước và quốc tế. Điều này khẳng định công nghệ không làm mất đi bản sắc nông thôn, mà ngược lại, giúp giữ gìn và nâng tầm giá trị truyền thống bằng một ngôn ngữ mới - ngôn ngữ của thời đại số.
Quyết Thắng - Gia Linh (Theo https://suckhoeviet.org.vn/)
(Bài viết có sự phối hợp của Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội)
