01/08/2025
Nằm ở phía Nam của đồng bằng châu thổ sông Hồng, thuộc tỉnh Ninh Bình, hội tụ đầy đủ tiêu chí với những giá trị nổi bật toàn cầu, ngày 25/6/2014, Quần thể Danh thắng Tràng An vinh dự được Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) vinh danh là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, trở thành Di sản hỗn hợp đầu tiên của Việt Nam và Đông Nam Á, một trong số 39 Di sản hỗn hợp của thế giới được UNESCO công nhận [1]. Đây là Di sản thế giới kép đầu tiên đáp ứng được tiêu chí giá trị nổi bật toàn cầu về văn hóa (Tiêu chí V) cùng hai tiêu chí về thiên nhiên: Vẻ đẹp thẩm mỹ (Tiêu chí VII) và địa chất địa mạo (Tiêu chí VIII) [2]. Sau hơn 1 thập kỷ được vinh danh, Tràng An được UNESCO đánh giá là hình mẫu trong công tác quản lý, bảo tồn, phát huy các giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản, trở thành biểu tượng, nguồn lực nội sinh cho phát triển kinh tế - xã hội, khơi nguồn nhiệt huyết, vun đắp tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc, khát vọng vươn lên của các thế hệ người dân tỉnh Ninh Bình. Với diện tích 12.252 ha, bao gồm: Vùng lõi (6.226 ha) và vùng đệm (6.026 ha), Di sản Tràng An bao gồm 3 khu bảo tồn chính (Cố đô Hoa Lư, khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc - Bích Động và rừng đặc dụng Hoa Lư); nơi đây có 429 di tích, nhà cổ, phân bố trên 18 xã, phường, trong đó có 46 di tích đã được xếp hạng (2 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 21 di tích cấp quốc gia và 23 di tích cấp tỉnh) [1]. Được ví như “bảo tàng địa chất ngoài trời”, Quần thể Danh thắng Tràng An có hệ sinh thái động, thực vật phong phú, đa dạng và độc đáo. Do đó, bảo tồn, gìn giữ đa dạng sinh học (ĐDSH) gắn với phát triển du lịch bền vững là yêu cầu cấp bách, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh cùng với tốc độ phát triển du lịch nhanh chóng như hiện nay.
Giá trị đa dạng sinh học tại Quần thể Danh thắng Tràng An
ĐDSH tại Quần thể Danh thắng Tràng An được thể hiện ở thành phần loài, nguồn gen, gồm 2 hệ sinh thái chính là hệ sinh thái trên núi đá vôi và hệ sinh thái thủy vực, với nhiều loài động, thực vật đặc hữu, quý hiếm. Về thực vật, đến nay đã thống kê được 134 họ, 384 chi, 577 loài, trong đó có tới 10 loài nằm trong Sách đỏ Việt Nam cần được bảo vệ và 7 loài lần đầu tiên ghi nhận cho hệ thực vật Việt Nam. Ngoài ra còn có 311 loài thuộc 240 chi, 105 họ thực vật bậc cao có mạch, có thể dùng làm thuốc như bình vôi, vương tùng, kim ngân, hoàng nàn, mài núi, huyết giác… Bên cạnh hệ thực vật phong phú, Tràng An cũng rất đa dạng về các loài động vật, trong đó, động vật thủy sinh trong vùng ngập nước gồm 30 loài nổi, 40 loài đáy. Động vật trên cạn chưa có thống kê đầy đủ nhưng hiện nay vẫn gặp nhiều loài quý, hiếm như khỉ, sơn dương, cầy đổi màu, tê tê, tắc kè, rái cá, mèo rừng, sáo, vẹt, le le... Đáng chú ý, nơi đây có sự xuất hiện của rắn mào đầu, chim phượng hoàng đất và rùa cổ sọc - những loài động vật rất quý hiếm, cần được ưu tiên bảo vệ.
Quần thể Danh thắng Tràng An là Di sản thế giới kép đầu tiên đáp ứng được tiêu chí giá trị nổi bật
toàn cầu về văn hóa, vẻ đẹp thẩm mỹ và địa chất địa mạo
Không những thế, Quần thể Danh thắng Tràng An còn có giá trị nổi trội về địa mạo karst quyến rũ nhất trên thế giới, là kết quả từ các hoạt động địa chất liên tục qua hàng trăm triệu năm. Phủ lên cảnh quan là thảm rừng và các tháp dạng nón hùng vĩ cao tới 200 m, với nhiều hố trũng hẹp khép kín, bao quanh bởi sông, núi nối liền nhau; các đầm lầy thông nhau qua hệ thống suối xuyên ngầm, chiều dài lên tới 1 km. Vẻ hài hòa của đá, sông, nước, rừng cây và bầu trời ở Tràng An tạo nên một thế giới tự nhiên sống động, nên thơ. Theo nghiên cứu của các chuyên gia Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, vùng Karst Tràng An là phần tận cùng về phía Đông Nam của các dải đá vôi thuộc nhánh đại dương Tethys cổ từ Trung Quốc kéo vào Việt Nam, tạo thành một loạt cao nguyên đá vôi Tây Bắc độc đáo, sau khi qua Vườn quốc gia Cúc Phương về tới Tràng An chuyển thành các khối núi, dãy núi hẹp xen với thung lũng ngày càng mở rộng về phía Đông Nam, cùng một số đồi kart sót rải rác trên đồng bằng trước khi chìm hẳn xuống biển [3]. Chính sự đa dạng của môi trường thiên nhiên và sự hài hòa giữa sinh vật, hang động, thủy vực, tạo nên cảnh sắc “non xanh nước biếc” hữu tình, thơ mộng như một bức tranh thiên nhiên kỳ vĩ, khổng lồ. Các nhà địa chất quốc tế khẳng định, đây là một ví dụ điển hình cho tháp đá vôi nhiệt đới ẩm ở giai đoạn cuối của quá trình phát triển địa mạo và là mô hình để nhận biết, so sánh với các khu vực khác trên thế giới. Hòa quyện với cấu trúc và vẻ đẹp của cảnh quan karst là Khu rừng văn hóa lịch sử môi trường Hoa Lư - điển hình cho vùng cát-tơ đá vôi trồi lên giữa vùng đồng bằng ven biển tương đối bằng phẳng của miền Bắc Việt Nam, với rừng trên núi đá vôi đan xen nhiều hang động đẹp như Thiên Hà, Vái Giời, Tiên Cá, Ba Cô, Tiên, Thủy Cung, hang Bụt, hang Sinh Dược... tạo nên những tuyến du lịch nổi tiếng như Tràng An, Tam Cốc - Bích Động. Có thể nói, Tràng An là địa điểm rất đặc biệt, nơi văn hóa tiếp xúc với kỳ quan bí ẩn, hùng vĩ trong sự hài hòa của thế giới tự nhiên và văn hóa cũng như lịch sử của vùng đất Cố đô.
Kể từ thời điểm được UNESCO vinh danh, Quần thể danh thắng Tràng An luôn nhận được sự quan tâm từ các Bộ, ngành, chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học trong công tác quản lý, khai thác, bảo tồn và phát huy các giá trị nổi bật toàn cầu. Đặc biệt, Danh hiệu cao quý này đã tạo động lực mạnh mẽ, góp phần thúc đẩy, từng bước đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, mang tính điều hướng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Tính đến hết năm 2023, cơ cấu kinh tế của tỉnh đã chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng ngành dịch vụ, trong đó khu vực dịch vụ chiếm 47,1%; khu vực công nghiệp - xây dựng chiếm 42,7%; khu vực nông, lâm, thủy sản chiếm 10,2%. Ninh Bình cũng là địa phương liên tiếp nhiều năm liền giữ vững vị trí trong nhóm 15 điểm đến hàng đầu, 10 tỉnh thu hút lượng khách cao nhất cả nước. Nếu như thời điểm lập hồ sơ để cử Danh hiệu Di sản vào năm 2012, tỉnh Ninh Bình chỉ có trên 1 triệu lượt khách đến tham quan, thì năm 2019, Ninh Bình đã đón hơn 7,65 triệu lượt, lượng khách giai đoạn 2010 - 2019; tăng trưởng bình quân đạt hơn 12%/năm; doanh thu từ du lịch đạt mức tăng trưởng 24,17%/năm, riêng năm 2019 đạt 3.671 tỷ đồng, tăng gấp 6,7 lần so với 2010. Trong các năm 2020 - 2022, mặc dù chịu ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19, địa phương tiếp tục được nhiều chuyên trang du lịch uy tín như TripAdvisor, Telegraph, Business Insider... đánh giá là điểm đến an toàn và hấp dẫn. Năm 2022, du lịch Ninh Bình có sự phục hồi mạnh mẽ, toàn tỉnh đón 3,7 triệu lượt khách, tăng gấp 3,6 lần so với cùng kỳ năm trước; doanh thu tăng gấp 5 lần so với cùng kỳ năm 2021.
Năm 2023, toàn tỉnh đón 6,598 triệu lượt khách, cao gấp hơn 1,7 lần (77%) so với năm 2022 và đạt 123,33% so với kế hoạch đề ra; doanh thu đạt 6.516 tỷ đồng, gấp 2 lần so với năm 2022 và đạt 156,5% so với kế hoạch năm, trong đó Quần thể Danh thắng Tràng An chiếm khoảng 70% tổng lượt khách, doanh thu gần 6.500 tỷ đồng [4]. Năm 2024, toàn tỉnh đón 8,7 triệu lượt khách, vượt 16% so với kế hoạch đề ra, tăng 30%; doanh thu đạt trên 9.100 tỷ đồng, tăng trên 40% so với năm 2023. Hình ảnh thương hiệu du lịch Ninh Bình được quảng bá rộng rãi ở cả trong và ngoài nước, trở thành một trong 10 điểm đến hàng đầu Việt Nam, nhận được nhiều giải thưởng danh giá từ các tổ chức, chuyên trang quốc tế, nổi bật như: Top 10 trải nghiệm cuốn hút nhất năm 2024; Top 10 điểm đến thân thiện nhất thế giới; Tạp chí quốc tế Forbes xếp hạng ở vị trí thứ 4 trong “Top 10 kỳ quan thế giới dành cho những người không thích đám đông”; Quần thể danh thắng Tràng An được bình chọn là “điểm đến có ảnh hưởng trên thế giới” [5]...
Mới đây, trước sự chứng kiến và xác nhận của đại diện chính quyền địa phương, UNESCO, các tổ chức nghiên cứu quốc tế, Thông cáo chung về kết quả nghiên cứu Đề án “Lượng giá giá trị kinh tế của Quần thể danh thắng Tràng An” đã được công bố tại Hội thảo quốc tế “Lượng hóa giá trị Quần thể danh thắng Tràng An và phát triển thương hiệu của điểm đến di sản thế giới” do Văn phòng UNESCO tại Việt Nam phối hợp Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình và các đơn vị liên quan tổ chức từ ngày 5 - 6/3/2025 tại Ninh Bình. Đề án do Văn phòng UNESCO tại Hà Nội phối hợp với Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình và doanh nghiệp xây dựng Xuân Trường phối hợp thực hiện từ cuối tháng 10/2024. Đề án nghiên cứu mang tính đột phá, nhằm xác định giá trị thương hiệu qua các đóng góp kinh tế của Di sản quan trọng này; tích hợp các khía cạnh giá trị lịch sử, văn hóa, thiên nhiên và các quần cư truyền thống vào tổng thể giá trị Di sản, trên cơ sở đó đưa ra khuyến nghị chính sách phát triển bền vững. Theo đó, tổng giá trị kinh tế và thương hiệu của Tràng An trong giai đoạn đánh giá 2024 - 2025 được xác định ở mức 213 tỷ USD. Con số này được đo lường dựa trên nền tảng của 10 nhóm giá trị cốt lõi, bao gồm: Giải trí; hệ thống cảnh quan karst; ĐDSH; khảo cổ; rừng đặc dụng Tràng An; văn hóa đình, đền, chùa; văn hóa lễ hội; văn hóa nghệ thuật biểu diễn dân gian; đất ở có tác động mạnh từ Di sản trong khu vực vùng lõi Di sản và giá trị đất ở có tác động từ Di sản trong khu vực vùng đệm Di sản [6].
Chú trọng công tác bảo tồn, khai thác và phát huy giá trị Di sản
Sau khi được UNESSCO vinh danh, những giá trị về văn hóa, tự nhiên nổi bật toàn cầu cũng như các thuộc tính và mọi giá trị khác có mặt trong phạm vi Quần thể đều được bảo vệ toàn diện bằng khung pháp lý cấp tỉnh, cấp quốc gia. Xác định công tác quản lý, bảo tồn, khai thác, phát huy giá trị Di sản là trách nhiệm của Đảng bộ, chính quyền và toàn thể nhân dân, lãnh đạo tỉnh đã quán triệt, chỉ đạo toàn tỉnh triển khai nghiêm túc, hiệu quả quy định của Luật Di sản văn hóa; Nghị định số 109/2017/NĐ-CP ngày 21/9/2017 của Chính phủ quy định về quản lý di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới ở Việt Nam; Quyết định số 230/QĐ-TTg ngày 4/2/2016 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Quy hoạch chung xây dựng Quần thể Danh thắng Tràng An tỉnh Ninh Bình. Đồng thời, UBND tỉnh đã ban hành hệ thống các văn bản pháp lý về quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị của Di sản trên phương diện: Quản trị, quản lý Di sản; bảo vệ Di sản văn hóa và các tài nguyên khảo cổ học; bảo tồn ĐDSH; BVMT du lịch sinh thái, các hoạt động thương mại và phát triển kinh tế - xã hội bền vững; giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn di sản với phát triển kinh tế của địa phương nói chung, phát triển du lịch nói riêng. Đặc biệt, ngày 26/7/2021, UBND tỉnh đã ban hành Văn bản số 535/UBND-VP5 yêu cầu các Sở, ban, ngành liên quan đẩy mạnh công tác tuyên truyền, quán triệt triển khai thực hiện nghiêm túc Quyết định số 230/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; quy chế quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị Di sản Văn hóa và thiên nhiên thế giới Quần thể Danh thắng Tràng An ban hành kèm theo Quyết định số 28/2018/QĐ-UBND ngày 22/10/2018 của UBND tỉnh và các quy định liên quan về quản lý, bảo vệ Di sản tới cán bộ, đảng viên, doanh nghiệp, người dân trong vùng Di sản... Qua đó góp phần nâng cao nhận thức, ý thức tự giác chấp hành các quy định bảo vệ Di sản, đồng thời huy động sự chung tay của cả cộng đồng trong BVMT sinh thái bền vững.
Yêu cầu, khuyến nghị của UNESCO đối với Quần thể Danh thắng Tràng An cũng được địa phương thực hiện một cách nghiêm túc, bài bản, có trách nhiệm; các giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản được tôn trọng, gìn giữ; nhận thức của cấp ủy, chính quyền địa phương và cộng đồng về vai trò, tầm quan trọng của Di sản được nâng lên rõ rệt; công tác nghiên cứu khoa học được đẩy mạnh; công tác xúc tiến, quảng bá, diễn giải các giá trị của Di sản gắn với phát triển du lịch thường xuyên được đổi mới. Đặc biệt, tỉnh đã phối hợp, liên kết với các viện nghiên cứu, nhà khoa học trong và ngoài nước thực hiện 10 đề tài, chuyên đề nghiên cứu khoa học về ĐDSH, văn hóa lịch sử, địa chất - địa mạo, khảo cổ học [7]... Đây là những giải pháp, hành động cụ thể thể hiện cam kết mạnh mẽ của tỉnh trong việc đảm bảo tính toàn vẹn, tính xác thực và các giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản.
Quần thể Danh thắng Tràng An ghi nhận sự xuất hiện của chim phượng hoàng đất - loài động vật quý hiếm cần được ưu tiên bảo vệ
Về phía Ban Quản lý (BQL) Quần thể Danh thắng Tràng An, đơn vị đã phối hợp chặt chẽ với BQL rừng đặc dụng Hoa Lư thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp nhằm bảo tồn các giá trị sinh học; hạn chế tối đa những hoạt động có thể gây ra tác động xấu đến môi trường Di sản như: Thành lập đoàn kiểm tra liên ngành nhằm phát hiện, xử lý kịp thời hành vi vi phạm, ảnh hưởng đến ĐDSH trong vùng Di sản; nhân giống, tái thả một số loài đặc hữu, quý, hiếm để nuôi, trồng bổ sung, hạn chế nguy cơ tuyệt chủng. Ngoài ra, BQL Quần thể đã phối hợp với các nhà khoa học thực hiện khảo sát, nghiên cứu, đánh giá những địa điểm có giá trị ĐDSH cao để tiến hành khoanh vùng quản lý, bảo vệ với điều kiện riêng; phối hợp với các ban, ngành, đơn vị chức năng tổ chức tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức của cộng đồng địa phương trong việc bảo vệ giá trị văn hóa, lịch sử và giá trị ĐDSH của Tràng An. Cùng với đó, phối hợp với các Sở, ngành, địa phương liên quan đề xuất UBND tỉnh triển khai nhiều dự án đầu tư cơ sở hạ tầng, dự án bảo tồn gắn với BVMT; tổ chức đón tiếp, phục vụ, hướng dẫn khách đến tham quan bảo đảm thuận lợi, an toàn, giữ gìn vệ sinh môi trường trong suốt quá trình lưu trú tại Di sản. Riêng năm 2024, BQL đã thực hiện gần 1.500 lượt tuần tra; phối hợp với chính quyền địa phương và các Ban, ngành liên quan trong khu Di sản kịp thời phát hiện trường hợp sai phạm để kiến nghị xử lý theo thẩm quyền; tổ chức 3 chương trình tuyên truyền cho gần 300 lao động đang làm việc tại các khu, điểm du lịch [7].
Một số giải pháp trong thời gian tới
Là Di sản có giá trị ĐDSH cao và Di sản khảo cổ đáng chú ý, minh chứng cho bản sắc lịch sử, văn hóa của Việt Nam và mối quan hệ hài hòa với thiên nhiên, tuy nhiên, giống như nhiều di sản thế giới khác, Tràng An đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, vừa bảo vệ các giá trị nổi bật toàn cầu, vừa đảm bảo tận dụng được toàn bộ tiềm năng kinh tế của Di sản, vì lợi ích lâu dài của cộng đồng cũng như thế hệ tương lai. Mặt khác, theo nhận định của các chuyên gia, du lịch tỉnh Ninh Bình hiện đang có tốc độ phát triển nhanh trong khi hạ tầng chưa đồng bộ, đặc biệt trước những thách thức của quá trình đô thị hóa, tác động của biến đổi khí hậu có thể kéo theo hệ lụy về kinh tế, xã hội, ô nhiễm môi trường, suy giảm sinh thái trong khu vực Di sản. Trước tiên là việc đầu tư cơ sở hạ tầng ảnh hưởng đến tài nguyên thiên nhiên của khu Di sản, làm thay đổi, giảm giá trị cảnh quan; nơi ở của các loài sinh vật cũng dần bị mất đi, kèm theo hiện tượng thoái hóa đất... Ngoài ra, việc kinh doanh các dịch vụ du lịch tại Di sản đã làm xáo trộn cấu trúc xã hội, cuộc sống của cộng đồng địa phương, gia tăng áp lực đối với những loài bị đe dọa do hoạt động săn bắt, buôn bán động vật hoang dã (ĐVHD) trái phép... Ở khía cạnh khác, hoạt động du lịch phát triển sẽ phát sinh lượng lớn rác thải, nước thải, tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan, đe dọa môi trường sống của các loài động, thực vật. Vì vậy, để phát huy hiệu quả, bền vững giá trị ĐDSH của Di sản, phục vụ phát triển du lịch và kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống người dân, thời gian tới, tỉnh Ninh Bình nói chung, BQL Quần thể Danh thắng Tràng An nói riêng sẽ tập trung vào một số giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất, tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước về bảo tồn ĐDSH (Hoàn thiện pháp luật, thể chế quản lý, năng lực thực thi pháp luật) để giải quyết hài hòa giữa bảo tồn và phát huy giá trị Di sản, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội; kiện toàn hệ thống và xây dựng, thực hiện cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý về ĐDSH trong giữ gìn, bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử, văn hóa, thiên nhiên, ĐDSH tại Di sản; đa dạng hóa nguồn lực, phương thức đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác bảo tồn ĐDSH các cấp. Bên cạnh đó, lồng ghép bảo tồn ĐDSH vào các quy hoạch, chiến lược, kế hoạch hoạt động của những ngành kinh tế có tác động nhiều đến ĐDSH, như nông, lâm, ngư nghiệp, du lịch, giao thông, năng lượng, sử dụng đất...
Thứ hai, chú trọng tuyên truyền bằng nhiều hình thức như tổ chức các hội nghị, hội thảo, lớp tập huấn... nhằm giáo dục, nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của cộng đồng về giá trị lịch sử, văn hóa của Quần thể Danh thắng Tràng An, về ý nghĩa của bảo tồn ĐDSH; huy động toàn xã hội tích cực trồng cây xanh, BVMT sinh thái, không săn bắn, sử dụng thực phẩm từ các loài ĐVHD, quý hiếm...; triển khai các biện pháp sử dụng bền vững và thực hiện các cơ chế chia sẻ lợi ích từ dịch vụ hệ sinh thái, ĐDSH, hạn chế tình trạng vào rừng lấy gỗ, săn bắn ĐVHD trái phép của một bộ phận người dân sống quanh vùng Di sản. Đồng thời, tiếp tục hoàn thiện, thực hiện mô hình hợp tác công - tư, đẩy mạnh xã hội hóa trong quản lý, phát huy giá trị Di sản dựa trên nền tảng 4 chủ thể: Người dân - Nhà nước - Nhà khoa học - Doanh nghiệp. Trong đó, xác định con người là trung tâm, là chủ thể, là mục tiêu của phát triển bền vững, từ đó tạo điều kiện cho người dân tham gia bảo vệ, bảo tồn các di tích lịch sử - văn hóa, di sản văn hóa phi vật thể và giá trị ĐDSH trong vùng Di sản.
Thứ ba, gắn phát triển du lịch với bảo tồn ĐDSH, vừa tạo việc làm, vừa là một kênh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho người dân trong công tác bảo vệ rừng và bảo tồn ĐDSH. Trên cơ sở đó, tiếp tục huy động mọi nguồn lực để đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ, hiện đại, nhất là hạ tầng số, hạ tầng giao thông kết nối vùng, liên vùng, kết nối nội bộ giữa các khu, điểm du lịch với nhau và với các trung tâm đô thị, công nghiệp, dịch vụ của tỉnh; nghiên cứu đầu tư xây dựng thêm điểm dừng chân, nhà vệ sinh, cơ sở dịch vụ du lịch khác tại Di sản để cải thiện trải nghiệm du lịch, thu hút du khách. Mặt khác, đầu tư xây dựng các trung tâm thông tin du lịch, trung tâm diễn giải giá trị của Di sản, bảng giải thích, hướng dẫn viên chuyên nghiệp để hỗ trợ du khách hiểu rõ hơn về các giá trị nổi bật toàn cầu cũng như ý thức bảo vệ Di sản.
Thứ tư, tăng cường công tác điều tra, đánh giá, quản lý và BVMT Di sản theo Quy định của Luật BVMT năm 2020 để dự báo tác động xấu đến môi trường khu vực Di sản, đưa ra giải pháp phục hồi, bảo vệ, bảo tồn các giá trị thiên nhiên và ĐDSH phù hợp với thực tiễn. Ngoài ra, đẩy mạnh kiểm tra, giám sát về môi trường, kịp thời ngăn chặn, xử lý những hành vi gây ô nhiễm môi trường; lắp hệ thống quan trắc tự động chất lượng môi trường không khí xung quanh để dự báo, cảnh báo chất lượng môi trường không khí tại khu vực Di sản...
Thứ năm, bên cạnh khai thác, cần làm giàu thêm giá trị của Di sản, bảo tồn tính đa dạng, gìn giữ bản sắc văn hóa truyền thống, đáp ứng đầy đủ yêu cầu và khuyến nghị của UNESSCO. Để đạt được mục tiêu này, tỉnh sẽ chủ động, tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng công tác ngoại giao về kinh tế, văn hóa, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong phục dựng, tôn tạo, phát huy giá trị văn hóa - lịch sử cố đô Hoa Lư, hướng tới xây dựng Đô thị Di sản thiên niên kỷ. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác với các tổ chức văn hóa quốc tế, Tổ chức Giáo dục, khoa học và văn hóa của Liên hợp quốc trong phát huy giá trị toàn cầu của Quần thể Danh thắng Tràng An, nhằm quảng bá mạnh mẽ giá trị, hình ảnh văn hóa - con người - thiên nhiên Ninh Bình đến với bạn bè, du khách trong và ngoài nước.
Thứ sáu, quán triệt, triển khai thực hiện kịp thời, hiệu quả các quan điểm, mục tiêu, định hướng phát triển theo Quy hoạch tỉnh Ninh Bình thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; kiên định phát triển kinh tế - xã hội theo hướng “Xanh, bền vững, hài hòa”, phát triển kinh tế đi đôi với công bằng, tiến bộ xã hội trên cơ sở phát huy tối đa tiềm năng nổi trội, giá trị độc đáo, lợi thế riêng của địa phương. Cốt lõi là lấy bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa - lịch sử, truyền thống tốt đẹp của con người, vùng đất Cố đô và giá trị nổi bật toàn cầu của Di sản hỗn hợp Quần thể Danh thắng Tràng An làm nền tảng, nguồn lực phát triển, phấn đấu đưa Ninh Bình trở thành Trung tâm văn hóa - lịch sử, du lịch của quốc gia và quốc tế; phát triển đô thị và nông thôn theo hướng văn minh, hiện đại, đến năm 2035 trở thành thành phố trực thuộc Trung ương với đặc trưng Đô thị Di sản thiên niên kỷ, thành phố sáng tạo.
Kết luận: Tại Lễ kỷ niệm 50 năm Công ước về bảo vệ Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới tại Việt Nam, diễn ra ở Ninh Bình năm 2022, bà Audrey Azoulay, Tổng Giám đốc UNESCO đánh giá: “Tràng An là một trong những mô hình mẫu mực, tiêu biểu nhất trên thế giới về sự kết hợp thành công giữa phát triển kinh tế và du lịch bền vững mà vẫn có thể tôn trọng thiên nhiên, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa người dân, Nhà nước, doanh nghiệp”. Đây chính là lý do UNESCO chọn Tràng An, cùng với 3 Di sản khác trên thế giới để thí điểm một dự án về du lịch bền vững, nhằm tăng cường lợi ích cho cộng đồng ở địa phương, nhất là phụ nữ. Điều này cho thấy, Di sản Văn hóa và thiên nhiên thế giới Quần thể Danh thắng Tràng An là báu vật mà thiên nhiên ban tặng, được kết tinh giữa văn minh, văn hóa từ đời này sang đời khác; là hạt nhân trong chủ trương xây dựng Đô thị Di sản thiên niên kỷ và kết nối các thành phố di sản của UNESCO mà Ninh Bình đang nỗ lực để vươn lên một tầm cao mới, ở một vị thế cao hơn, tương xứng hơn. Vì vậy, để những giá trị về văn hóa, tự nhiên nổi bật toàn cầu cũng như giá trị về ĐDSH trong Di sản được bảo tồn, phát huy theo hướng cân bằng, bền vững, mang lại nhiều lợi ích tích cực và có tính lan tỏa rộng rãi, rất cần sự chung tay của các cấp lãnh đạo, Sở, ban, ngành liên quan cũng như toàn thể cộng đồng.
Nguyễn Thị Thanh - Bảo Bình
Tài liệu tham khảo:
1. BQL Quần thể Danh thắng Tràng An, 2024. Báo cáo công tác BVMT Khu Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới Quần thể Danh thắng Tràng An, Sở Du lịch Ninh Bình năm 2023 - 2024.
2. Viện Địa lý nhân văn, 2024. Báo cáo tham luận tại Hội thảo “Tác động của các dự án phát triển tới môi trường và cảnh quan các di sản thiên nhiên tại Việt Nam” thuộc nhiệm vụ “Truyền thông, nâng cao nhận thức về BVMT cho người lao động Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam năm 2024” với chủ đề “BVMT di sản thiên nhiên”.
3. Quần thể Danh thắng Tràng An hướng đến Di sản thế giới. https://edenlandscape.vn/quan-danh-thang-trang-huong-den-di-san-gioi/.
4. Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình, 2023. Báo cáo tổng kết ngành du lịch năm 2023.
5. Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình, 2024. Tài liệu Hội nghị tổng kết công tác năm 2024, triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2025.
6. Thông cáo chung về kết quả nghiên cứu Đề án “Lượng giá giá trị kinh tế của Quần thể danh thắng Tràng An”, 2025. Tài liệu Hội thảo quốc tế “Lượng hóa giá trị Quần thể danh thắng Tràng An và phát triển thương hiệu của điểm đến di sản thế giới” do Văn phòng UNESCO tại Việt Nam phối hợp Sở Du lịch tỉnh Ninh Bình và các đơn vị liên quan tổ chức từ ngày 5 - 6/3/2025 tại Ninh Bình.
7. BQL Quần thể danh thắng Tràng An, 2024. Báo cáo tham luận tại Hội thảo “Tác động của các dự án phát triển tới môi trường và cảnh quan các di sản thiên nhiên tại Việt Nam” do Viện Địa lý Nhân văn, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam tổ chức ngày 18/9/2024.
