14/07/2025
Thực trạng ô nhiễm không khí tại TP.Hồ Chí Minh
TP. Hồ Chí Minh (HCM) là trung tâm kinh tế, công nghiệp và giao thông lớn nhất cả nước đang đối mặt với tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng trầm trọng, đặc biệt là do bụi mịn phát sinh từ hoạt động giao thông. Kết quả quan trắc do Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM công bố cùng nhiều nghiên cứu độc lập đã chỉ ra rằng nồng độ bụi tổng (TSP), bụi mịn PM10 và đặc biệt là PM2.5 tại nhiều khu vực giao thông trọng điểm của thành phố thường xuyên vượt quá giới hạn cho phép của Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí xung quanh (QCVN 05:2013/BTNMT).
Ô nhiễm không khí tại TP. HCM có xu hướng gia tăng rõ rệt vào mùa khô, đặc biệt là giai đoạn cuối năm và đầu năm sau, khi điều kiện thời tiết hanh khô kết hợp với lưu lượng giao thông dày đặc khiến bụi mịn tích tụ trong khí quyển ở mức cao. Hiện tượng nghịch nhiệt và sự suy giảm khả năng khuếch tán của lớp không khí sát mặt đất càng làm cho các chất ô nhiễm khó phát tán, dẫn đến tình trạng "sương mù quang hóa" thường xuất hiện tại các trục đường chính.
Sau khi sáp nhập hành chính với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, khu vực TP.HCM mở rộng hiện có tổng cộng khoảng 11 triệu phương tiện đang lưu thông, trong đó khoảng 1,5 triệu ô tô. Riêng khu vực TP.HCM cũ đã ghi nhận hơn 9,6 triệu phương tiện vào cuối tháng 6/2025, bao gồm hơn 1 triệu ô tô và 8,6 triệu xe máy. Mật độ phương tiện dày đặc, hệ thống giao thông quá tải và tình trạng ùn tắc kéo dài tại nhiều nút giao trọng điểm khiến nguồn phát thải giao thông trở thành yếu tố chính gây ô nhiễm không khí đô thị.
Mật độ phương tiện dày đặc, hệ thống giao thông quá tải đang là yếu tố chính gây ô nhiễm không khí đô thị tại TP. Hồ Chí Minh
Nguồn phát sinh bụi mịn và khí độc tại TP.HCM tập trung chủ yếu từ các loại phương tiện cơ giới sử dụng nhiên liệu hóa thạch – đặc biệt là xe máy cũ, xe tải nhẹ và xe buýt diesel. Phần lớn phương tiện cá nhân lưu thông tại TP.HCM hiện chưa được kiểm soát định kỳ về khí thải, trong khi các chính sách loại bỏ xe cũ nát vẫn còn thiếu công cụ triển khai thực tiễn.
Bên cạnh đó, điều kiện hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ như thiếu vùng phát thải thấp, thiếu làn ưu tiên cho phương tiện xanh, trạm sạc xe điện còn thưa thớt… cũng là nguyên nhân làm chậm quá trình chuyển đổi phương tiện sạch. Hơn nữa, các yếu tố bên ngoài như sự lan truyền ô nhiễm từ khu công nghiệp lân cận hoặc tác động của các hiện tượng khí hậu bất lợi (gió mùa, bão bụi từ phía Tây) cũng góp phần làm gia tăng tải lượng ô nhiễm không khí nền của thành phố.
Giải pháp kiểm soát và chuyển đổi xanh trong giao thông
Trước thực trạng nêu trên, TP.HCM đang đẩy mạnh triển khai nhiều giải pháp kiểm soát ô nhiễm không khí từ giao thông theo hướng đồng bộ và có lộ trình chuyển đổi sang năng lượng sạch.
Kiểm soát khí thải từ phương tiện công cộng
Giai đoạn đầu của Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông tập trung vào hệ thống vận tải hành khách công cộng. Mục tiêu đến năm 2030, toàn bộ đội xe buýt trên địa bàn thành phố sẽ chuyển sang sử dụng điện hoặc năng lượng sạch. Việc thay thế xe buýt diesel bằng xe điện không chỉ giúp giảm phát thải CO2 và bụi mịn mà còn góp phần giảm tiếng ồn đô thị và chi phí vận hành.
Mở rộng kiểm soát sang các nhóm phương tiện khác
Giai đoạn hai của đề án, dự kiến hoàn thành trong quý III/2025, sẽ áp dụng chính sách kiểm soát khí thải cho taxi, xe hợp đồng, xe công nghệ, xe khách, xe tải, ô tô cá nhân và phương tiện của các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp. Việc áp dụng tiêu chuẩn khí thải, khuyến khích chuyển đổi sang xe điện và năng lượng sạch, kết hợp kiểm định định kỳ là những công cụ quan trọng trong quá trình này.
Thiết lập vùng phát thải thấp và ưu tiên xe điện
TP. HCM đang nghiên cứu quy hoạch và thiết lập các vùng ưu tiên sử dụng xe điện, đồng thời hạn chế phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại các khu vực nhạy cảm về môi trường như trung tâm thành phố, huyện Cần Giờ và Côn Đảo. Đây là bước đi cần thiết để hình thành các khu vực phát thải thấp (LEZs – Low Emission Zones) phù hợp với xu hướng quốc tế.
Chuyển đổi xe hai bánh của lực lượng giao hàng
Viện Nghiên cứu Phát triển TP.HCM đã hoàn thiện đề án chuyển đổi xe hai bánh từ xăng sang điện cho nhóm tài xế giao hàng và xe công nghệ. Dự kiến từ ngày 1/1/2026, thành phố sẽ từng bước triển khai lộ trình này, hướng đến mục tiêu đến năm 2029 sẽ thay thế khoảng 400.000 xe bằng xe điện. Đây là nhóm phương tiện hoạt động với tần suất cao, phát thải lớn, nên việc chuyển đổi sẽ mang lại tác động giảm ô nhiễm đáng kể.
Tăng cường kiểm định khí thải và loại bỏ xe cũ nát
Sở Xây dựng TP. HCM đang chỉ đạo các đơn vị chuyên môn nghiên cứu quy định kiểm định khí thải định kỳ đối với xe máy, đồng thời đề xuất chính sách loại bỏ phương tiện không đạt chuẩn, đặc biệt là xe máy cũ nát. Đây là giải pháp then chốt nhằm đảm bảo cả mục tiêu giảm phát thải và an toàn giao thông.
TP. HCM đang đứng trước ngưỡng cửa quan trọng trong chuyển đổi sang mô hình giao thông xanh. Việc kiểm soát hiệu quả ô nhiễm không khí từ giao thông không chỉ giúp cải thiện sức khỏe cộng đồng, mà còn góp phần thực hiện các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng. Để đạt được điều này, thành phố cần tiếp tục đồng bộ hóa chính sách, đầu tư hạ tầng sạc, thúc đẩy tài chính xanh, nâng cao nhận thức cộng đồng và đặc biệt là áp dụng công nghệ số trong giám sát khí thải và quản lý đô thị thông minh.
Nam Việt
