04/10/2022
Với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị và chung tay của toàn dân, công tác BVMT đã chuyển từ bị động sang ứng phó, sang chủ động phòng ngừa, bảo vệ và phục hồi. Hệ thống chính sách, pháp luật về BVMT đã được hoàn thiện, trong đó Luật BVMT năm 2020 với nhiều chính sách, giải pháp đột phá, đánh dấu giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ trong công tác BVMT, hướng tới mục tiêu cao nhất cải thiện chất lượng môi trường, bảo vệ sức khỏe người dân. Tuy nhiên, bên cạnh những thành công đạt được, công tác BVMT nước ta vẫn còn có những tồn tại, hạn chế, xuất phát từ nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan khác nhau. Nhằm thúc đẩy các sáng kiến do địa phương dẫn dắt và nâng cao năng lực cho đối tác và mạng lưới tại địa phương để giải quyết các thách thức về ô nhiễm môi trường thông qua phương pháp tiếp cận tác động tập thể, Tổng cục Môi trường đã phối hợp với Tổ chức Winrock International thực hiện Dự án Giảm thiểu ô nhiễm. Để tìm hiểu rõ hơn về nội dung này, Tạp chí Môi trường đã có cuộc trao đổi với TS. Phạm Thị Bích Ngọc - Giám đốc Chương trình Tác động tập thể.
TS. Phạm Thị Bích Ngọc - Giám đốc Chương trình Tác động tập thể (Tổ chức Winrock International)
PV: Xin bà chia sẻ đôi điều về Tổ chức Winrock International cũng như những dự án, chương trình về môi trường mà Tổ chức thực hiện gần đây?
TS. Phạm Thị Bích Ngọc: Được thành lập năm 1985, Winrock International là tổ chức phi lợi nhuận hàng đầu trong lĩnh vực phát triển tại Hoa Kỳ, chuyên cung cấp các giải pháp để giải quyết một số thách thức phức tạp nhất của thế giới về môi trường, nông nghiệp và xã hội. Đến nay, Tổ chức Winrock International đã và đang thực hiện hơn 140 dự án phát triển về môi trường, nông nghiệp và xã hội tại 46 quốc gia trên thế giới, với ngân sách khoảng 100 triệu đô la Mỹ mỗi năm, sử dụng hơn 1.000 nhân viên trên khắp thế giới, làm việc tại hàng chục văn phòng ở Mỹ và các quốc gia. Winrock International kết hợp chuyên môn kỹ thuật với hỗ trợ đổi mới kinh doanh và BVMT để cải thiện cuộc sống trên toàn cầu. Tăng trưởng kinh tế bền vững phụ thuộc vào một hành tinh khỏe mạnh. Winrock International phát triển các giải pháp để bảo vệ tài nguyên thiên nhiên, ứng phó với biến đổi khí hậu, thúc đẩy phúc lợi kinh tế lâu dài và sức khỏe. Winrock cũng sử dụng cách tiếp cận trao quyền cho các cộng đồng địa phương, chính phủ, xã hội dân sự và khu vực tư nhân, cung cấp cho họ thông tin cần thiết để phát triển các giải pháp bền vững, đôi bên cùng có lợi.
Tại Việt Nam, Winrock International đã làm việc liên tục từ năm 1991, với sự hỗ trợ của nhiều nhà tài trợ như USAID, Phái đoàn Phát triển Khu vực châu Á, Quỹ Ford, Ngân hàng Thế giới, Quỹ MacArthur, Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, Bộ Lao động Hoa Kỳ. Winrock International và các đối tác đã giúp Chính phủ Việt Nam xây dựng, cải thiện các chính sách môi trường quan trọng, đồng thời hợp tác sâu rộng với Chính phủ Việt Nam, khu vực tư nhân, xã hội dân sự và cộng đồng địa phương để quản lý bền vững tài nguyên thiên nhiên, giảm ô nhiễm và hạn chế phát thải khí nhà kính. Từ năm 2012 - 2021, Winrock International phối hợp với Bộ NN&PTNT thực hiện Dự án Rừng và Đồng bằng, trong đó, giai đoạn 1 về chính sách giảm thiểu và thích ứng với biến đổi khí hậu; giai đoạn 2 về chi trả dịch vụ môi trường rừng. Giai đoạn 2017 - 2022, Winrock International phối hợp với Bộ TN&MT thực hiện Dự án Đầu tư tư nhân để nâng cao khả năng phục hồi. Đây là một dự án tài chính khí hậu sáng tạo nhằm khuyến khích đầu tư của khu vực tư nhân để hỗ trợ các mục tiêu phát triển quốc gia giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu mà Việt Nam là một trong những nước đối tác thực hiện Dự án.
Luật BVMT năm 2020 được Quốc hội nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 17/11/2020, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022. Luật đã phát huy vai trò của người dân, doanh nghiệp và cả hệ thống chính trị trong việc tham gia các hoạt động BVMT, từ hoạch định chính sách đến tổ chức, giám sát thực hiện, trong đó doanh nghiệp, người dân đóng vai trò trung tâm; Nhà nước đóng vai trò kiến tạo pháp luật, cơ chế, chính sách về BVMT. Trong quá trình xây dựng Luật, Winrock International đã hỗ trợ kỹ thuật để xây dựng phần Đánh giá tác động môi trường của Luật (hỗ trợ Bộ TN&MT lấy ý kiến và hoàn thiện nội dung đánh giá tác động môi trường).
Mới đây nhất, từ năm 2021, nhằm thúc đẩy các sáng kiến do địa phương dẫn dắt và nâng cao năng lực cho các đối tác và mạng lưới tại địa phương để giải quyết các thách thức về ô nhiễm môi trường sử dụng phương pháp tiếp cận tác động tập thể, Winrock International phối hợp với Tổng cục Môi trường, với sự tài trợ của Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) thực hiện Dự án Giảm thiểu ô nhiễm.
PV: Như bà vừa cho biết, Dự án Giảm thiểu ô nhiễm do Tổng cục Môi trường làm chủ Dự án, đối tác thực hiện chính là Tổ chức Winrock International, với sự tài trợ của Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) đã chính thức được khởi động từ năm 2021. Đến nay, Dự án đã đạt được những kết quả gì và mục tiêu của Dự án trong những năm tới là gì, thưa bà?
TS. Phạm Thị Bích Ngọc: Mục tiêu của Dự án Giảm thiểu ô nhiễm là thúc đẩy các sáng kiến do địa phương dẫn dắt và nâng cao năng lực cho các đối tác và mạng lưới tại địa phương để giải quyết các thách thức về môi trường, sử dụng cách tiếp cận tác động tập thể. Dự án được thiết kế với 3 giai đoạn: i) Giai đoạn khám phá/tìm hiểu; ii) Giai đoạn lập kế hoạch và tổ chức hành động; iii) Giai đoạn thực hiện. Sau khi chính thức khởi động vào tháng 6/2021, Dự án Giảm thiểu ô nhiễm đã ngay lập tức phối hợp cùng với Tổng cục Môi trường và USAID tiến hành các công việc chuẩn bị cho hoạt động của Dự án, bao gồm việc xây dựng văn kiện Dự án, làm việc với các cơ quan hữu quan của Chính phủ Việt Nam để hoàn thiện các thủ tục cho việc phê duyệt Dự án, dự kiến hoàn thành vào cuối tháng 9/2022. Đồng thời, trong giai đoạn khám phá, Winrock International tổ chức các cuộc họp tham vấn với USAID, đại diện các cơ quan Chính phủ Việt Nam nhằm xác định các thách thức về ô nhiễm môi trường mà Việt Nam đang phải đối mặt. Sau khi thực hiện phân tích tình hình kinh tế, chính trị để xác định được các ưu tiên cụ thể cho sáng kiến của dự án và tổ chức một loạt các cuộc họp và hội thảo tham vấn nhằm lắng nghe ý kiến từ bên liên quan, Winrock International đã xác định được phạm vi của sáu chủ đề cho các sáng kiến tác động tập thể của Dự án. Đó là, rác thải nhựa và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR); Quản lý chất thải nhựa từ các cơ sở y tế; Ô nhiễm không khí từ hoạt động giao thông vận tải; Ô nhiễm không khí từ hoạt động đốt mở; Giảm thiểu ô nhiễm từ các làng nghề; Nền tảng minh bạch dữ liệu môi trường (TEDP).
Trong Dự án này, Winrock International áp dụng một cách toàn diện cách tiếp cận tác động tập thể, trong đó các tổ chức địa phương đóng vai trò là tổ chức nòng cốt và dẫn dắt việc thực hiện sáng kiến với sự tham gia của cơ quan chính quyền địa phương, khối tư nhân và cộng đồng để đảm bảo các bên đều có sự thống nhất chung đối với việc giảm thiểu ô nhiễm của địa phương. Trong giai đoạn tổ chức hoạt động, Dự án Giảm thiểu ô nhiễm đã xây dựng được các hướng dẫn và công cụ về nâng cao năng lực, kết nối với khu vực tư nhân, bình đẳng giới và hòa nhập xã hội… để hỗ trợ tổ chức nòng cốt trong việc thực hiện các sáng kiến của mình.
Kế hoạch của Dự án trong những năm tới là thực hiện thành công các sáng kiến tác động tập thể nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại các địa bàn mục tiêu, thông qua việc hỗ trợ xây dựng, thực thi các chính sách về môi trường và các thay đổi về hành vi.
Quang cảnh Hội thảo Xây dựng kế hoạch năm tài chính 2023 - Dự án Giảm thiểu ô nhiễm do Tổng cục Môi trường phối hợp với Tổ chức Winrock International, Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức tại Hà Nội, ngày 18/8/2022
PV: Trong năm 2023 và những năm tiếp theo, Tổ chức Winrock International sẽ hỗ trợ những gì để đạt được mục tiêu đã đề ra, thưa bà?
TS. Phạm Thị Bích Ngọc: Trong năm 2023, chúng tôi dự kiến sẽ tiếp tục lựa chọn bốn sáng kiến tác động tập thể còn lại với các chủ đề về: i) Giảm thiểu ô nhiễm không khí từ hoạt động giao thông đường bộ; ii) Giảm thiểu ô nhiễm không khí từ hoạt động đốt mở; iii) Giảm thiểu ô nhiễm môi trường tại các làng nghề; iv) Xây dựng nền tảng minh bạch dữ liệu thông tin môi trường. Winrock International sẽ hỗ trợ nâng cao năng lực cho các tổ chức nòng cốt thực hiện các sáng kiến tác động tập thể này, nhằm đạt mục tiêu giảm thiểu ô nhiễm của Dự án, đồng thời cung cấp hỗ trợ kỹ thuật cho các cơ quan Chính phủ trong việc xây dựng các chính sách về môi trường để giúp các bên thực hiện hiệu quả Luật BVMT năm 2020.
Bên cạnh sáu sáng kiến lớn, chúng tôi cũng sẽ trao các khoản tài trợ nhỏ nhằm hỗ trợ các sáng kiến trong các hoạt động nghiên cứu, xác định và thiết lập các mối quan hệ đồng tài trợ, dựa trên thị trường, chiến lược đối với khu vực tư nhân, nhằm đảm bảo tính bền vững cho các hoạt động của Dự án trong lĩnh vực giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Trân trọng cảm ơn bà.
Hương Đỗ (Thực hiện)
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 9/2022)
