07/07/2025
Ngày nay, nhiều thành phố tại châu Phi đang thúc đẩy quá trình chuyển đổi phương thức di chuyển đô thị thông qua việc khuyến khích sử dụng xe đạp và đi bộ. Những nỗ lực này không chỉ định hình lại thói quen đi lại hàng ngày, mà còn góp phần cắt giảm khí thải, cải thiện sức khỏe cộng đồng và hình thành các cộng đồng đô thị xanh, bền vững hơn.
Tích hợp xe đạp vào quy hoạch đô thị
Trên khắp lục địa, các chính phủ đang tích cực triển khai chính sách giao thông phi cơ giới, đầu tư vào cơ sở hạ tầng chất lượng cao và tích hợp xe đạp vào hệ thống giao thông đô thị. Việc ưu tiên an toàn, khả năng tiếp cận và trách nhiệm môi trường giúp giảm phát thải, nâng cao chất lượng sống và thúc đẩy các thành phố trở nên hòa nhập, công bằng hơn.
Tại Ethiopia, nơi xe đạp phổ biến ở các thành phố như Bahir Dar và Hawassa, Bộ Giao thông vận tải và Hậu cần đã xây dựng Chiến lược Giao thông phi cơ giới giai đoạn 2020–2029. Với sự hỗ trợ kỹ thuật từ UNEP, UN-Habitat và Viện Chính sách Giao thông và Phát triển (ITDP), chiến lược này không chỉ thúc đẩy hạ tầng cho xe đạp mà còn cải thiện điều kiện đi bộ.
Addis Ababa đã cải thiện cơ sở hạ tầng phục vụ cho nhu cầu di chuyển năng động
Thủ đô Addis Ababa đã có những bước tiến rõ rệt kể từ khi triển khai Dự án Hành lang Thành phố năm 2022, với hơn 60 km đường đi bộ và đường dành riêng cho xe đạp đã được xây dựng. Thành phố đặt mục tiêu mở rộng lên hơn 76 km đường dành cho xe đạp và 200 km đường đi bộ trong giai đoạn tiếp theo. Hawassa và các đô thị khác cũng đang phát triển các hành lang giao thông phi cơ giới chất lượng cao.
Dự án Hành lang Thành phố do Chính phủ Ethiopia tài trợ và Văn phòng Thủ tướng giám sát, phù hợp với Kế hoạch Mạng lưới Xe đạp Addis Ababa 2023–2032, được Cục Vận tải Addis Ababa thông qua với tư vấn chính sách từ ITDP và UN-Habitat.
Tại Ai Cập, quá trình chuyển đổi sang giao thông phi cơ giới được định hướng bởi Chiến lược Di chuyển Chủ động Quốc gia, do Cơ quan Cộng đồng Đô thị Mới chủ trì, phối hợp với UNEP, UN-Habitat và ITDP. Chiến lược này đặt mục tiêu đưa xe đạp trở thành phương tiện giao thông thường nhật, vượt ra ngoài mục đích giải trí. Sáng kiến Xe đạp Cairo đã triển khai 255 xe đạp sử dụng năng lượng mặt trời tại 25 trạm, cho phép thanh toán và trả xe qua ứng dụng. Chương trình sẽ mở rộng lên 500 xe đạp tại 45 trạm, hỗ trợ mục tiêu khí hậu quốc gia.
Sáng kiến Xe đạp Cairo đã trang bị 255 xe đạp cho thuê chạy bằng năng lượng mặt trời tại 25 trạm
với hệ thống thanh toán và trả xe qua ứng dụng
Kisumu, thành phố lớn thứ ba của Kenya, đang triển khai Kế hoạch Di chuyển Bền vững với sự hỗ trợ từ UN-Habitat và ITDP. Kế hoạch bao gồm 100 km đường đi bộ, 31 km đường dành cho xe đạp và một chương trình chia sẻ xe đạp với 400 xe. Dự án Tam giác Kisumu, trong giai đoạn đầu, đã đưa vào sử dụng các lối đi bộ và hạ tầng cho xe đạp dài 8,1 km, với tài trợ từ Ngân hàng Thế giới, góp phần cải thiện an toàn và khả năng tiếp cận cho người tham gia giao thông.
Từ năm 2016, thủ đô Kigali của Rwanda tổ chức Ngày không xe hơi hai tuần một lần vào Chủ nhật, nhằm xây dựng văn hóa đi xe đạp trong cộng đồng. Thành phố đã thiết lập 13 km làn đường xe đạp tại khu trung tâm thương mại và các khu vực cấm xe hơi, với hơn 1.500 người đạp xe mỗi giờ trên các tuyến phố chính. Kigali cũng đã đưa vào hoạt động Dự án SolutionsPlus, do EU tài trợ thông qua UNEP, nhằm cung cấp xe đạp điện cho nhân viên thành phố. Dự án Imbuga City Walk cùng với hai khu vực dành cho người đi bộ tại Biryogo và Remera đang góp phần định hình lại không gian công cộng thân thiện hơn với người đi bộ.
Chuyển đổi sang di chuyển năng động không chỉ mang lại lợi ích môi trường mà còn đem lại hiệu quả kinh tế và sức khỏe. Các nghiên cứu cho thấy đầu tư vào cơ sở hạ tầng xe đạp hiệu quả gấp mười lần so với đường sắt đô thị trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Mỗi km đạp xe giúp giảm tắc nghẽn giao thông, cải thiện chất lượng không khí, đồng thời giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tiểu đường.
Ngoài ra, đầu tư vào giao thông phi cơ giới còn giúp nâng cao an toàn giao thông. Theo Báo cáo Tình hình An toàn Đường bộ châu Phi 2025, mặc dù chỉ chiếm 3% số phương tiện giao thông toàn cầu, châu Phi ghi nhận tới 24% số ca tử vong do tai nạn giao thông, tương đương 259.601 người thiệt mạng mỗi năm. Thực trạng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về cơ sở hạ tầng an toàn cho người đi bộ và đi xe đạp.
Sự hỗ trợ kỹ thuật từ các tổ chức quốc tế như UNEP, UN-Habitat, ITDP và các đối tác tài chính toàn cầu đang giúp các thành phố châu Phi nhanh chóng tích hợp giao thông phi cơ giới vào quy hoạch đô thị. Điều này không chỉ tạo nên những đô thị xanh, sạch, bền vững, mà còn thúc đẩy sự bình đẳng trong tiếp cận giao thông, hướng tới một tương lai đô thị năng động và đáng sống hơn cho tất cả mọi người.
Trung Hiếu
