07/10/2025
Trong khi nhiều doanh nghiệp nỗ lực xanh từng ngày, vẫn có những hoạt động tốt đẹp không bao giờ được biết đến. Sự im lặng này - greenhushing - khiến những nỗ lực BVMT khó lan tỏa và khó được ghi nhận. Hậu quả không chỉ là mất cơ hội nhận vốn xanh, mà còn làm chậm tiến trình phát triển bền vững của cộng đồng và môi trường.
Greenhushing - Khi nỗ lực xanh bị lặng im và tác động tới môi trường
Greenhushing là hiện tượng doanh nghiệp thực hiện các hành động BVMT hoặc chuyển đổi xanh – như giảm phát thải khí nhà kính, tiết kiệm năng lượng, sử dụng nguyên liệu bền vững, quản lý chất thải hiệu quả – nhưng lại không công bố, không truyền thông, và không đưa các hoạt động này vào báo cáo ESG (tài liệu của doanh nghiệp công bố thông tin chi tiết về hoạt động và hiệu quả của mình trong ba lĩnh vực: Môi trường (Environmental), Xã hội (Social) và Quản trị doanh nghiệp (Governance)). Khác với greenwashing - khi doanh nghiệp “thổi phồng” các nỗ lực xanh để tạo ấn tượng - greenhushing là sự im lặng có chủ đích, khiến những thành quả thực chất không được ghi nhận, khó tạo tác động lan tỏa trong cộng đồng và ngành.
Việc công bố các nỗ lực xanh không chỉ là minh bạch với nhà đầu tư, cơ quan quản lý hay đối tác kinh doanh, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức của cộng đồng và khuyến khích các doanh nghiệp khác áp dụng các giải pháp bền vững. Khi những nỗ lực xanh không được chia sẻ, các sáng kiến hiệu quả trở nên khó nhân rộng, từ đó làm chậm tiến trình cải thiện môi trường tổng thể. Nhiều doanh nghiệp đã giảm được hàng nghìn tấn khí CO₂ nhờ cải tiến quy trình sản xuất, nhưng nếu không công bố, thành tích này không chỉ “biến mất” khỏi dữ liệu quốc gia mà còn làm giảm cơ hội truyền cảm hứng cho các doanh nghiệp khác.
Minh bạch về nỗ lực xanh còn giúp cộng đồng, khách hàng và các bên liên quan hiểu rõ hơn về tác động tích cực của doanh nghiệp tới môi trường. Nó tạo ra hiệu ứng lan tỏa: Những hành động nhỏ nhưng được công bố đúng cách có thể thay đổi hành vi tiêu dùng, thúc đẩy xu hướng tiêu dùng bền vững và góp phần xây dựng một hệ sinh thái kinh doanh hướng tới phát triển bền vững. Ngược lại, sự im lặng - greenhushing - tạo ra một “vùng mờ” trong dữ liệu môi trường, làm giảm khả năng đánh giá tiến trình xanh tổng thể của quốc gia và khu vực, và vô hình trung làm chậm quá trình ra quyết định chính sách hiệu quả về môi trường.
Thực trạng greenhushing tại Việt Nam: Doanh nghiệp làm thật nhưng im lặng
Tại Việt Nam, greenhushing không phải là hiện tượng hiếm gặp. Dù chưa có thống kê chính thức, nhưng quan sát thị trường cho thấy hiện tượng này xuất hiện ở nhiều lĩnh vực như sản xuất công nghiệp, chế biến nông sản, năng lượng tái tạo, dịch vụ lưu trú – du lịch, thậm chí cả trong các doanh nghiệp xuất khẩu có tiêu chuẩn môi trường cao. Nhiều nhà máy đã đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn quốc tế, áp dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng, hoặc triển khai chương trình tái chế nguyên liệu, song thông tin này chỉ tồn tại trong nội bộ và báo cáo cho cơ quan quản lý chứ không được chia sẻ rộng rãi.
Ảnh minh họa
Ngành nông nghiệp – đặc biệt là các doanh nghiệp chế biến cà phê, thủy sản – cũng ghi nhận nhiều sáng kiến xanh như giảm sử dụng nước, tận dụng phụ phẩm làm phân bón hoặc thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, phần lớn các sáng kiến này ít được truyền thông ra công chúng, dẫn tới việc chúng không trở thành câu chuyện truyền cảm hứng cho cộng đồng hay thị trường. Trong lĩnh vực du lịch, một số khu nghỉ dưỡng đã loại bỏ hoàn toàn đồ nhựa dùng một lần và đầu tư vào năng lượng mặt trời, nhưng khi tìm kiếm thông tin chính thức, rất ít dữ liệu được công bố trên website hay báo cáo bền vững.
Ngoài ra, ở một số ngành, các tiêu chuẩn và chứng nhận quốc tế mới chỉ được áp dụng khi doanh nghiệp xuất khẩu sang các thị trường khắt khe như EU hay Bắc Mỹ. Điều này khiến nhiều sáng kiến xanh được thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu của đối tác, chứ chưa được chia sẻ rộng rãi như một phần của chiến lược thương hiệu bền vững.
Theo Vietnam ESG Readiness Report 2022 (PwC & VIOD), chỉ 35% doanh nghiệp tại Việt Nam đã công bố cam kết ESG rõ ràng. Khoảng trống lớn về minh bạch này cho thấy khả năng tồn tại một tỷ lệ đáng kể các trường hợp greenhushing – khi doanh nghiệp đã triển khai sáng kiến xanh nhưng không truyền thông hoặc báo cáo.
Nguyên nhân dẫn đến greenhushing tại Việt Nam có thể chia thành 4 nhóm chính: (1) Sợ bị đánh giá là chưa đủ xanh: Tiêu chuẩn ESG chưa đồng bộ và kỳ vọng từ nhà đầu tư, khách hàng ngày càng cao khiến nhiều doanh nghiệp e ngại rằng công bố sớm sẽ bị đánh giá là chưa hoàn thiện, ảnh hưởng đến uy tín; (2) Thiếu công cụ báo cáo và kinh nghiệm truyền thông: Một số doanh nghiệp không biết bắt đầu từ đâu để trình bày các nỗ lực môi trường, hoặc không có nhân sự đủ chuyên môn để chuẩn hóa thông tin; (3) Nguồn lực hạn chế: Đối với các công ty vừa và nhỏ, việc lập báo cáo ESG chi tiết tốn nhiều thời gian và chi phí, dẫn đến việc trì hoãn hoặc không công bố; (4) Ngại phản ứng tiêu cực từ công chúng: Một số doanh nghiệp lo ngại rằng công bố các nỗ lực xanh còn đang trong quá trình thử nghiệm có thể bị hiểu sai hoặc bị chỉ trích nếu kết quả chưa đạt kỳ vọng.
Hệ quả là một phần lớn các sáng kiến xanh ở Việt Nam vẫn nằm trong “vùng mờ” thông tin. Không chỉ nhà đầu tư khó đánh giá rủi ro và tiềm năng, mà các cơ quan quản lý, cộng đồng và các doanh nghiệp khác cũng khó tiếp cận mô hình tốt để nhân rộng, làm chậm tiến trình cải thiện môi trường và phát triển bền vững.
Hậu quả môi trường và cộng đồng từ sự im lặng xanh
Sự im lặng xanh không chỉ khiến những nỗ lực bền vững bị che khuất, mà còn tạo ra một “vùng mờ” dữ liệu, làm suy yếu khả năng đo lường tiến trình môi trường của quốc gia. Theo Báo cáo Chỉ số Doanh nghiệp Bền vững (CSI) 2023 của VCCI, chỉ khoảng 45% doanh nghiệp tham gia chương trình có công bố báo cáo bền vững hoặc báo cáo ESG. Điều này đồng nghĩa hơn một nửa doanh nghiệp, dù có thể đã áp dụng các giải pháp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải hay cải tiến quy trình, vẫn không đưa thông tin ra công chúng. Báo cáo Vietnam Country Climate and Development Report 2022 của Ngân hàng Thế giới cũng chỉ ra rằng Việt Nam hiện thiếu một hệ thống thống nhất để thu thập dữ liệu khí thải và tiêu thụ năng lượng từ khối doanh nghiệp tư nhân, khiến công tác lập kế hoạch giảm phát thải quốc gia gặp nhiều khó khăn.
Khi thông tin không được công bố, các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và tổ chức giám sát không có cơ sở dữ liệu đầy đủ để đánh giá hiệu quả và rủi ro môi trường. Tình trạng này không chỉ diễn ra ở Việt Nam. Khảo sát toàn cầu của South Pole cho thấy 23% tổ chức, dù đã đầu tư mạnh vào mục tiêu net-zero, lại chọn không công bố tiến độ do lo ngại bị chỉ trích hoặc chưa đáp ứng kỳ vọng. Ở cấp quốc gia, khoảng trống dữ liệu như vậy dẫn đến báo cáo phát thải không phản ánh đầy đủ thực tế, từ đó làm chậm tiến trình hoạch định chính sách và phân bổ nguồn lực cho các sáng kiến xanh.
Greenhushing cũng khiến những mô hình tốt khó được nhân rộng. Ngành dệt may là ví dụ điển hình: một số doanh nghiệp tại Việt Nam đã chuyển sang sử dụng sợi tái chế, cải tiến quy trình để giảm tiêu thụ nước tới 30%, và lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời trên mái nhà xưởng. Tuy nhiên, thông tin này chỉ xuất hiện trong báo cáo kỹ thuật gửi khách hàng quốc tế, hầu như không được truyền thông trong nước. Việc thiếu chia sẻ những kinh nghiệm thành công này làm giảm động lực cho các doanh nghiệp khác học hỏi, đồng thời làm mất đi cơ hội xây dựng tiêu chuẩn ngành theo hướng bền vững.
Hậu quả cuối cùng là niềm tin xã hội bị xói mòn. Nghiên cứu của Capgemini cho thấy 77% người tiêu dùng ưu tiên thương hiệu có trách nhiệm bền vững. Khi doanh nghiệp không chia sẻ thông tin về các hành động tích cực, người tiêu dùng khó phân biệt đâu là thương hiệu thật sự xanh, dẫn tới nghi ngờ và giảm mức độ ủng hộ. Về lâu dài, sự im lặng này không chỉ làm chậm tiến trình phát triển bền vững, mà còn khiến những đóng góp thực chất của doanh nghiệp “biến mất” khỏi bức tranh môi trường của Việt Nam.
Giải pháp minh bạch và công cụ thực tiễn để chia sẻ nỗ lực xanh
Những tác động tiêu cực từ “im lặng xanh” không chỉ kìm hãm khả năng nhân rộng các mô hình tốt mà còn làm suy giảm hiệu quả của các chính sách BVMT. Để khắc phục, cần có những biện pháp cụ thể nhằm khuyến khích doanh nghiệp chia sẻ thông tin một cách minh bạch, qua đó nâng cao năng lực cộng đồng và cơ quan quản lý trong việc đo lường, giám sát và cải thiện chất lượng môi trường. Có ba hướng giải pháp chính có thể triển khai.
Thứ nhất, khuyến khích và tạo động lực để doanh nghiệp công bố nỗ lực xanh. Minh bạch thông tin không chỉ giúp củng cố uy tín doanh nghiệp mà còn cung cấp dữ liệu quan trọng cho việc xây dựng chính sách môi trường. Theo khảo sát của KPMG (2023), 69% doanh nghiệp trong nhóm 100 công ty niêm yết lớn nhất Việt Nam chưa phát hành báo cáo bền vững hoặc ESG. Khoảng trống này cho thấy nhu cầu cấp thiết về cơ chế khuyến khích, như yêu cầu báo cáo định kỳ, ưu đãi thuế cho doanh nghiệp minh bạch thông tin môi trường, hay vinh danh các đơn vị có báo cáo ESG chất lượng. Khi thông tin được công bố đầy đủ, nhà quản lý và cộng đồng sẽ dễ dàng nhận diện các mô hình giảm phát thải, tiết kiệm tài nguyên và cải thiện sinh thái, từ đó tạo hiệu ứng lan tỏa.
Thứ hai, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ và nền tảng số để theo dõi và chia sẻ dữ liệu môi trường. Các hệ thống IoT, cảm biến đo phát thải, phần mềm quản lý năng lượng hay nền tảng báo cáo trực tuyến có thể giúp doanh nghiệp thu thập và công bố dữ liệu theo thời gian thực. Điều này không chỉ tăng tính minh bạch mà còn hỗ trợ phát hiện sớm các vấn đề môi trường, giảm thiểu rủi ro vi phạm quy định. Ngoài ra, các nền tảng số mở – nơi doanh nghiệp, cơ quan quản lý và cộng đồng cùng truy cập và cập nhật dữ liệu – sẽ tạo nên mạng lưới giám sát môi trường đa chiều, thúc đẩy trách nhiệm chung.
Thứ ba, tăng cường chính sách hỗ trợ từ Nhà nước và các tổ chức liên quan. Cơ quan quản lý cần ban hành khung tiêu chuẩn rõ ràng về báo cáo ESG, tích hợp yêu cầu công bố thông tin môi trường vào quy định pháp luật, đồng thời cung cấp hướng dẫn và đào tạo để doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ – có thể áp dụng dễ dàng. Bên cạnh đó, các tổ chức tài chính, quỹ đầu tư và hiệp hội ngành nghề có thể tham gia bằng cách ưu tiên nguồn vốn hoặc cơ hội kinh doanh cho các doanh nghiệp minh bạch và có thành tích tốt về môi trường. Sự kết hợp này vừa tạo áp lực, vừa mang lại lợi ích cụ thể, giúp doanh nghiệp nhận thấy giá trị lâu dài của việc công khai nỗ lực xanh.
Nếu được triển khai đồng bộ, ba giải pháp này không chỉ giảm thiểu tình trạng “im lặng xanh” mà còn thúc đẩy hình thành một hệ sinh thái thông tin minh bạch, nơi mọi sáng kiến BVMT đều được ghi nhận, nhân rộng và đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững quốc gia. Đặc biệt, minh bạch không chỉ là yêu cầu về quản trị, mà còn là công cụ then chốt để bảo vệ hệ sinh thái, gìn giữ tài nguyên cho các thế hệ tương lai – mục tiêu cốt lõi của mọi nỗ lực xanh. Đã đến lúc doanh nghiệp, cơ quan quản lý, tổ chức xã hội và người tiêu dùng cùng phá vỡ ‘vùng mờ’ thông tin xanh, để mọi nỗ lực bền vững đều được lan tỏa, góp phần đưa Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường xanh.
Tài liệu tham khảo:
Phạm Thu Trang
MBA Quốc tế – Chuyên gia Tài chính & Vận hành, Phát triển và ESG; Nguyên Quản lý Tài chính và Vận hành cao cấp tại Tổ chức Winrock International
