TS. Trần Công Thắng, Viện trưởng ISPAE phát biểu khai mạc Hội thảo

    Tuy nhiên, tăng trưởng nông nghiệp, nông thôn dựa trên việc huy động ngày càng nhiều các nguồn tài nguyên và vật tư nông nghiệp. Theo ước tính của ISPAE (2025), năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) - đại diện cho đóng góp của khoa học và đổi mới chiếm khoảng 74 - 75% tăng trưởng GDP nông nghiệp trong giai đoạn 2000 - 2020, trở thành động lực chính của tăng trưởng, vượt xa đóng góp của lao động, đất và vốn. Trong khi đó, đầu tư cho KHCN thấp, chi cho KHCN chỉ chiếm 0,82% trong tổng chi NSNN (2023), giảm 1,01% so với năm 2022; yêu cầu về đột phá phát triển KHCN, ĐMST ngày càng cấp thiết (Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 193/2025/QH15), cũng như việc thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế (8%) và nông nghiệp (4%)… Những thách thức này đòi hỏi phải có một nghiên cứu về hệ thống ĐMST trong nông nghiệp để phát huy tối đa vai trò, chức năng của các tác nhân, phục vụ cho các mục tiêu đột phát trong kế hoạch hành động của Chính phủ sắp tới.

    Trước bối cảnh nêu trên, ISPAE phối hợp cùng Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp (CSIRO) thực hiện Chương trình Aus4Innovation - Tăng cường hệ thống ĐMST trong nông nghiệp của Việt Nam: Đề xuất các chính sách ĐMST gắn với thực tiễn, phù hợp với bối cảnh phát triển nhanh của nông nghiệp và thực phẩm. Suốt hơn hai năm triển khai, nhóm nghiên cứu đã tham vấn các chuyên gia, nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách, doanh nghiệp, tổ chức nông dân trong nước và quốc tế để cùng trả lời một câu hỏi then chốt: Làm thế nào để hệ thống ĐMST nông nghiệp của Việt Nam có thể phát triển năng động hơn, đáp ứng các mục tiêu phát triển quốc gia và thích ứng với những thách thức mới? Đặc biệt, thông qua năm nghiên cứu tình huống, bao gồm Viện Lúa đồng bằng sông Cửu Long; Công ty Giống cây trồng Thái Bình (Thai Binh Seed); Hệ thống chứng nhận rau hữu cơ PGS; Câu lạc bộ nông dân tại Đồng Tháp; ISPAE, Dự án đã phân tích cách thức các chức năng ĐMST được thực hiện bởi từng nhóm tác nhân khác nhau. Đồng thời, tổng hợp tài liệu báo cáo của các tổ chức KHCN công lập cũng như phân tích định lượng về đóng góp của KHCN đến tăng trưởng nông nghiệp trong thời gian qua.

Quang cảnh Hội thảo

    Hội thảo đã lắng nghe các chuyên gia trình bày tham luận về: Báo cáo kết quả nghiên cứu “Tăng cường hệ thống đổi mới sáng tạo trong nông nghiệp Việt Nam”; Đóng góp của KHCN trong tăng trưởng nông nghiệp Việt Nam; Bài học kinh nghiệm quốc tế về thúc đẩy ĐMST để đáp ứng các ưu tiên quốc gia - Bài học cho Việt Nam; Các lựa chọn chính sách nhằm tăng cường hệ thống đổi mới sáng tạo nông nghiệp…

    Theo Báo cáo kết quả nghiên cứu “Tăng cường hệ thống ĐMST trong nông nghiệp Việt Nam”, nghiên cứu không chỉ tạo ra các báo cáo hay mô hình, mà còn xây dựng các diễn đàn - nơi nhà khoa học, cán bộ quản lý, doanh nghiệp và nông dân cùng chia sẻ tri thức, học hỏi lẫn nhau thông qua các cuộc hội thảo, đối thoại chính sách trong khuôn khổ Dự án. ĐMST không chỉ là công nghệ, mà là cả hệ thống, gồm thể chế, liên kết, cơ chế khuyến khích. Các kết quả nghiên cứu cũng phù hợp với định hướng ĐMST và CĐS quốc gia theo Nghị quyết số 57-NQ/TW, trong đó KHCN và ĐMST được xem là động lực then chốt của tăng trưởng xanh và phát triển bền vững ngành nông nghiệp. Những khuyến nghị, mô hình, sáng kiến được hình thành từ nghiên cứu sẽ đóng góp cho quá trình thử nghiệm các chính sách thúc đẩy nghiên cứu, phát triển, ứng dụng, chuyển giao công nghệ chiến lược sắp tới của Bộ NN&MT.

    Nhận định Việt Nam có năng lực trong tạo lập, phổ biến tri thức KHCN, tiềm năng cải cách thể chế, thúc đẩy liên kết công - tư và CĐS nông nghiệp xanh nhưng vẫn còn hạn chế về huy động nguồn lực (vốn, nhân lực) và phát triển thương mại hóa KHCN, ĐMST; hệ thống ĐMST trong nông nghiệp vẫn còn phân tán, thiếu cơ chế phối hợp xuyên tổ chức… nhóm nghiên cứu khuyến nghị một số giải pháp trọng tâm nhằm tăng cường hệ thống ĐMST nông nghiệp Việt Nam, bao gồm: (i) Xây dựng một nền tảng số và thể chế kết nối các viện, trường, doanh nghiệp, hợp tác xã và cơ quan quản lý; (ii) Đổi mới cơ chế tài chính KHCN theo kết quả đầu ra: Thúc đẩy cơ chế “khoán chi đến sản phẩm cuối cùng” và Quỹ ĐMST xanh, chuyển từ quản lý đầu vào sang đánh giá theo hiệu quả; (iii) Tăng cường quyền tự chủ thể chế: Cho phép các viện và trường chủ động khai thác tài sản, hợp tác công - tư và thương mại hóa sản phẩm KHCN, theo đúng tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW (2024) và Nghị quyết 193/2025/QH15; (iv) Thành lập các “Trung tâm ĐMST Nông nghiệp Cấp tỉnh”: Là nơi thử nghiệm mô hình đổi mới, đào tạo nguồn nhân lực, kết nối thị trường và lan tỏa sáng kiến địa phương; (v) Xây dựng Bộ chỉ số đổi mới và bền vững quốc gia: Là công cụ theo dõi, đánh giá và phân bổ ngân sách dựa trên kết quả đổi mới và tác động thực tế.

Các đại biểu tham dự Hội thảo chụp ảnh lưu niệm 

    Trong Phiên thảo luận mở theo chủ đề, trên cơ sở phân tích kết quả và một số vấn đề đã được phát hiện tại các nghiên cứu điển hình; rào cản có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng nông nghiệp… các đại biểu tham dự Hội thảo đã tập trung chia sẻ, bàn thảo về chức năng cốt lõi của Hệ thống ĐMST nông nghiệp; những khó khăn, thách thức và đề xuất giải pháp tăng cường hệ thống ĐMST trong nông nghiệp giai đoạn tới.