04/05/2021
Với mong muốn vinh danh các tổ chức, cá nhân có nhiều thành tích cho công tác bảo tồn, đồng thời hướng đến kỷ niệm thập niên về đa dạng sinh học (ĐDSH), Bộ TN&MT đã tổ chức Lễ giới thiệu Chương trình Vinh danh các tổ chức, cá nhân có nhiều đóng góp cho công tác bảo tồn loài hoang dã giai đoạn 2010-2020. Sau khi phát động vào tháng 10/2020 đến nay, Chương trình đã dần đi đến chặng cuối cùng. Điều đó có nghĩa, những “người hùng” bảo tồn loài hoang dã thập niên ĐDSH 2010-2020 đã dần lộ diện.
Hàng nghìn loài động vật, thực vật được gọi tên
Suốt 1 thập kỷ từ 2010-2020, Việt Nam đã chứng kiến nhiều sự thay đổi về kinh tế, xã hội và bảo tồn ĐDSH cũng không nằm ngoài ngoại lệ. Mặc dù hoạt động trong thầm lặng nhưng những nhà khoa học và các tổ chức bảo tồn đã cùng góp phần tạo nên một thập kỷ ĐDSH rực rỡ với hàng loạt những nghiên cứu, phát hiện loài mới và sáng kiến, giải pháp bảo tồn hiệu quả.
Sau khi phát động, Chương trình đã nhận được nhiều hồ sơ từ các cá nhân, tổ chức làm việc trong lĩnh vực bảo tồn loài. Nhiều loài động vật, thực vật được nghiên cứu, phát hiện lần đầu cho khoa học và công bố trên các tạp chí uy tín quốc tế thuộc danh mục ISI.
Bọ cạp Vietbocap quinquemilia được phát hiện năm 2018
Trong hàng nghìn loài động vật, thực vật được phát hiện và được quốc tế công nhận, có nhiều loài côn trùng, bò sát, lưỡng cư… được xếp loại cực kỳ nguy cấp, cần được ưu tiên bảo tồn. Đặc biệt, nhiều nghiên cứu đã tìm ra các loài đặc hữu chỉ có tại Việt Nam.
Có thể kể đến một số loài như bọ cạp Euscorpiopsis cavernicola (Động Hua Mạ, huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn) và Vietbocap thienduongensis (Động Thiên đường, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, tỉnh Quảng Bình). Ngoài ra, những loài cây quý như mộc hương (Aristolochia), chi Arachniodes... cũng được nghiên cứu về mối quan hệ phát sinh loài và tiến hóa nhằm phục vụ ứng dụng thực tiễn. Thông qua các nghiên cứu, nhiều loài thực vật có giá trị trong y học, sản xuất được định danh và có phương án bảo tồn hợp lý.
Loài Arachniodes daklakensis, phát hiện năm 2018
Nhiều mốc son trên hành trình bảo tồn
Song hành với nghiên cứu phát hiện loài, Chương trình cũng ghi nhận nhiều sáng kiến, giải pháp, góp phần nâng cao hiệu quả những nỗ lực của các cấp, các ngành và cả xã hội trong công tác bảo tồn loài.
Đầu tiên phải kể đến nỗ lực sinh sản, nhân nuôi bảo tồn thành công loài gà lôi lam mào trắng - một loài chim đặc hữu quý hiếm của Việt Nam. Ngoài ra, việc ghép đôi sinh sản chim cao cát bụng trắng cũng đã thành công, phục vụ công tác giáo dục môi trường và bảo tồn loài này trong tương lai.
Gấu được chăm sóc chu đáo tại các trung tâm cứu hộ
Bên cạnh giải pháp nhân nuôi bảo tồn loài nguy cấp, các sáng kiến khác tập trung vào cứu hộ loài động vật hoang dã. Trong đó, có cả các nhóm tình nguyện đã cứu hộ được cả 100 cá thể rùa biển, trong đó 94 con sống được tái thả về biển hay quy trình cứu hộ gấu, nuôi gấu trong môi trường bán hoang dã cũng như những giải pháp tăng cường sức khỏe cho gấu nuôi.
Đặc biệt, Chương trình đã nhận được câu chuyện từ một người từng là thợ săn nhưng nay lại dẫn dắt nhóm tự nguyện bảo tồn voọc gáy trắng tại Tuyên Hóa, Quảng Bình. Nhóm đã góp phần ngăn cản tác động của chương trình khai thác đá, bảo vệ được môi trường sống cho voọc. Nhờ đó, năm 2018, UBND Quảng Bình đã quy hoạch một phần khu rừng thành rừng đặc dụng để cân bằng giữa nhu cầu bảo tồn và khai thác. Tiếp nối thành công, đến nay, nhóm vẫn miệt mài tuyên truyền cho người dân về bảo tồn voọc cũng như hỗ trợ các đoàn nghiên cứu khi đến khu vực này.
Voọc gáy trắng quý hiếm tại Quảng Bình
Trong khi đó, có đơn vị lại ghi dấu ấn với sáng kiến dùng bẫy ảnh để điều tra các loài hoang dã tại một số vùng trọng điểm hay ứng dụng các công nghệ trong việc theo dõi, tái thả động vật hoang dã.
Và vẫn còn rất nhiều câu chuyện khác về những nỗ lực, sáng kiến nhằm giữ gìn những món quà tạo hóa ban tặng cho Việt Nam. Dự kiến, Lễ Vinh danh các tổ chức và cá nhân có nhiều đóng góp cho công tác bảo tồn loài hoang dã giai đoạn 2010-2020 sẽ được Bộ TN&MT tổ chức nhân dịp kỷ niệm Ngày Quốc tế đa dạng sinh năm nay (22/5/2021). Những tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc nhất sẽ được nhận Bằng khen của Bộ trưởng Bộ TN&MT. Hy vọng rằng, với tinh thần đam mê nghiên cứu và cống hiến hết mình cho công tác bảo tồn loài, các cá nhân, tổ chức sẽ tiếp tục tạo nên những thập kỷ huy hoàng hơn nữa cho ĐDSH Việt Nam.
Nguyễn Thị Vân Anh, Phạm Lan Anh
Cục Bảo tồn thiên nhiên và ĐDSH
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 4/2021)
