19/11/2020
Vượn Hải Nam - Loài linh trưởng trưởng nguy cấp nhất trên thế giới hiện chỉ còn lại 30 cá thể ngoài tự nhiên, sống co cụm trong một khu rừng trên đảo cùng tên ở Trung Quốc.
Kết quả của nhiều thập kỷ phát triển kinh tế, cùng với việc khai thác gỗ và phá rừng, đã khiến môi trường sống của loài vượn Hải Nam đang ngày càng bị thu hẹp. Những khu rừng nguyên sinh đang dần bị bào mòn do nhu cầu xây dựng của người dân trên đảo. Đặc biệt, những trận lở đất lớn do siêu bão Rammasun năm 2014 gây ra đã khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn khi một diện tích lớn cây rừng bị mưa lũ cuốn trôi ra biển, khiến loài vượn gặp khó khăn trong việc di chuyển.
Sau trận bão lịch sử, ông Pui Lok Chan - người đứng đầu Trang trại Kadoorie và Vườn Bách thảo Tân Giới của Hong Kong cùng các đồng nghiệp nhận thấy đàn vượn ít ỏi trên đảo Hải Nam gặp rắc rối khi di chuyển giữa các khoảng rừng trống. Để trợ giúp loài linh trưởng quý hiếm này, nhóm của Chan đã nảy ra sáng kiến căng các sợi dây cáp vắt ngang các con đường xuyên rừng để làm lối đi cho loài vượn.
“Cây cầu” bằng dây cáp được lắp đặt dành cho loài vượn Hải Nam
Các nhà bảo tồn cũng lắp đặt camera theo dõi để ghi lại bất kỳ chuyển động nào trên các sợi cáp. Tuy nhiên, cũng phải mất một thời gian dài để đàn vượn tin tưởng “cây cầu” mà con người lắp cho chúng.
Phải mất tới 176 ngày, camera mới ghi lại được những hình ảnh đầu tiên về đàn vượn đu trên các sợi dây cáp. Trong 470 ngày theo dõi, các nhà nghiên cứu đã thu thập được hơn 200 hình ảnh và 50 video về những con vượn nhào lộn vắt vẻo trên các sợi dây cáp. Tuy nhiên, ông Chan cho biết đây chỉ là giải pháp ngắn hạn. “Việc trồng lại rừng với các loài cây bản địa nên được ưu tiên để khôi phục môi trường sống cho loài vượn”. Có 20 loài vượn đã được xác định, tất cả đều ở châu Á và thuộc loại “nguy cấp” hoặc “cực kỳ nguy cấp” - mức báo động cuối cùng trước khi “tuyệt chủng trong tự nhiên”, theo Danh sách Đỏ của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN).
Loài vượn Hải Nam có tên khoa học là Nomascus hainanus, là loài đặc hữu của hòn đảo và hiện chỉ được tìm thấy trong Khu bảo tồn Thiên nhiên quốc gia Hainan Bawangling. Số liệu vào năm 1950 cho thấy, có khoảng 2.000 cá thể sinh sống ngoài tự nhiên, nhưng đến thập kỷ 1970, số lượng giảm xuống còn chưa tới 10 con. Năm 2003, công tác khảo sát chỉ tìm thấy 13 cá thể sinh sống trong tự nhiên, thúc đẩy vườn bách thảo Kadoorie ở Hong Kong thành lập dự án bảo tồn vượn Hải Nam. Vượn Hải Nam là loài duy nhất trong số 19 loài vượn trên thế giới có số lượng tăng trưởng ổn định. Nhưng chúng vẫn nằm trong danh mục “vô cùng nguy cấp” của Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN). Nếu tổng số lượng vượn Hải Nam đạt trên 50 con, IUCN sẽ chuyển chúng sang danh mục "nguy cấp". Năm 2007, vượn Hải Nam tập trung ở khoảng rừng rộng 15,5 km2 không có cây sung và vải, những trái cây yêu thích của chúng. Các chuyên gia bảo tồn đã trồng hàng nghìn cây mới, thường xuyên tuần tra khu vực, tiến hành nghiên cứu nhằm tìm hiểu thêm về sinh thái và hành vi của chúng.
Thông thường, con đực trưởng thành có màu đen tuyền với mào lông, trong khi con cái có màu vàng vàng với vệt đen trên đầu. Hầu hết các loài vượn đều sống chung một vợ một chồng, nhưng vượn Hải Nam sống trong các gia đình với một con đực, hai con cái và con cái chưa trưởng thành.
Các nghiên cứu trước đó đã chỉ ra rằng, vượn Hải Nam có thói quen “hát song ca” vào lúc bình minh, hành động nhằm đánh dấu lãnh thổ và tăng cường sự gắn kết.
Nguyễn Văn Thùy
