17/03/2021
Với chủ đề “Rừng và sinh kế: Duy trì sự bền vững cho nhân loại và hành tinh”, Ngày quốc tế Động, thực vật hoang dã năm nay (3/3/2021) nhấn mạnh đến vai trò của rừng, các loài hoang dã, cũng như dịch vụ hệ sinh thái trong việc ổn định sinh kế cho hàng trăm triệu người, đặc biệt là cộng đồng bản địa gắn kết với rừng.
Ngày Động, thực vật hoang dã năm 2021 có chủ đề “Rừng và sinh kế: Duy trì sự bền vững cho nhân loại và hành tinh”
Sự suy giảm động, thực vật hoang dã trong tự nhiên
Động, thực vật hoang dã là tài nguyên thiên nhiên, có vai trò quan trọng với đời sống con người. Trên thế giới, khoảng 200 - 350 triệu người trên thế giới sống trong, hoặc gần các khu rừng và phụ thuộc vào các dịch vụ sinh thái rừng, phục vụ cho nhu cầu sinh kế. Mỗi loài động, thực vật hoang dã đều góp phần tạo nên đa dạng sinh học (ĐDSH) trên thế giới, giữ được sự cân bằng trong tự nhiên, từ đó hỗ trợ ngăn chặn thảm họa thiên nhiên và điều tiết môi trường. Nhiều loài có khả năng chỉ thị môi trường như chim hoang dã chọn nơi trong lành để sinh sản, kiếm ăn. Nếu chim hoang dã từ bỏ một điểm đến quen thuộc, nghĩa là khu vực này có thể đang chịu tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH), ô nhiễm môi trường. Do đó, khi một loài hoang dã biến mất sẽ phá vỡ thế cân bằng, tạo phản ứng dây chuyền, ảnh hưởng đến các loài khác, bao gồm cả con người.
Đáng quan ngại là hiện nay, nhiều loài động, thực vật hoang dã trên thế giới đang bị đe dọa bởi biến đổi khí hậu, sự thu hẹp môi trường sống và nạn săn bắn, buôn bán trái phép. Theo Báo cáo “Sức sống hành tinh 2020” của Tổ chức Bảo tồn thiên nhiên thế giới, trong gần nửa thế kỷ, 2/3 quần thể động vật có vú, chim, lưỡng cư, bò sát và cá trên toàn cầu bị suy giảm. Trong khi đó, báo cáo mới công bố của Vườn Thực vật Hoàng gia Kew (Anh) cho biết, 2/5 tổng số các loài thực vật trên thế giới cũng đang có nguy cơ tuyệt chủng.
Trước đây, theo quan niệm của nhiều người, động vật hoang dã (ĐVHD) là nguồn thức ăn, thuốc đông y, hoặc có tác dụng tâm linh. Tuy nhiên, thời gian qua, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc sử dụng các sản phẩm từ ĐVHD không mang lại lợi ích cho sức khỏe con người, thậm chí còn có nguy cơ gây ra các bệnh dịch nguy hiểm như Ebola, HIV, SARS và gần đây là đại dịch Covid-19. Mặt khác, việc sở hữu các sản phẩm, bộ phận… của một số loài ĐVHD nguy cấp như da, móng, vuốt, ngà voi, sừng tê giác… có thể bị truy tố hình sự theo quy định pháp luật.
Động vật hoang dã có vai trò quan trọng đối với con người
Nỗ lực phục hồi các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp và
Nhận thức được các mối đe dọa trên, thời gian qua, tại Việt Nam, các cơ quan quản lý nhà nước đã phối hợp cùng các bên liên quan tích cực triển khai các hoạt động nhằm hạn chế tốc độ suy giảm, tuyệt chủng của các loài sinh vật và đã đạt được một số kết quả khả quan. Theo Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên, năm 2020, có hơn 1.100 cá thể động vật hoang dã được cứu hộ, tịch thu và chuyển giao đến trung tâm cứu hộ, bao gồm: 436 cá thể chim, 362 cá thể rùa, 120 cá thể khỉ… Bên cạnh đó, công tác bảo tồn các loài thực vật hoang dã cũng được chú trọng thông qua việc triển khai các mô hình bảo vệ rừng kết hợp tạo sinh kế cho cộng đồng bản địa tại nhiều địa phương. Nhờ những nỗ lực trên, chất lượng rừng từng bước được nâng lên, nhiều loài thực vật quý hiếm được phục hồi, đời sống người dân nơi có rừng phần nào được cải thiện. Điển hình như tại Khu Bảo tồn Thiên nhiên (BTTN) Pù Luông (Thanh Hóa) đã bảo tồn thành công 2 loài thông quý hiếm là Pà Cò và Đỏ Bắc. Thông Pà Cò là cây gỗ có giá trị kinh tế cao, được ưa chuộng trong ngành xây dựng, thông Đỏ Bắc là nguồn dược liệu quý hiếm, có giá trị cao trong việc đặc trị bệnh ung thư. Hiện nay, Ban quản lý Khu BTTN Pù Luông đang tích cực phối hợp với các cơ quan Ban, ngành trên địa bàn để tăng cường công tác quản lý, bảo vệ rừng, bảo tồn hệ sinh thái, tuyên truyền phổ biến về chính sách pháp luật về (ĐDSH), bảo vệ và phát triển rừng.
Ngoài ra, một trong những địa phương cũng quan tâm đầu tư cho công tác bảo tồn thiên nhiên, ĐDSH, đó là Thủ đô Hà Nội. Trong năm 2020, UBND TP đã phê duyệt Đề án Bảo tồn, phát triển các loài động vật, thực vật hoang dã có nguồn gen quý hiếm trên địa bàn TP, với ngân sách hơn 28 tỷ đồng. Đề án này nhằm đánh giá hiện trạng các loài động, thực vật quý hiếm trên địa bàn, cũng như nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của công tác bảo tồn động, thực vật quý hiếm. UBND TP đã giao cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn triển khai việc bảo tồn, phục hồi các loài linh trưởng quý hiếm ở rừng đặc dụng Hương Sơn (huyện Mỹ Đức); điều tra, đánh giá hiện trạng các loài thực vật, động vật đặc hữu của Việt Nam thuộc Vườn quốc gia Ba Vì (huyện Ba Vì) và rừng đặc dụng Hương Sơn (huyện Mỹ Đức). Cùng với đó, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ và người dân về những giá trị bảo tồn của các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm trên địa bàn TP. Thông qua Đề án, Hà Nội đặt mục tiêu bảo tồn các hệ sinh thái tự nhiên quan trọng, đặc thù của Hà Nội, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của TP theo hướng bền vững; đồng thời thực hiện hiệu quả Quy hoạch tổng thể bảo tồn ĐDSH của cả nước đến năm 2020, định hướng đến năm 2030 và Quy hoạch bảo tồn ĐDSH TP đến năm 2020, định hướng đến năm 2030.
Có thể nói, đã đến lúc, con người cần nhìn nhận rằng, ĐVHD là một phần không thể thiếu của hệ sinh thái và bảo vệ ĐVHD cũng là bảo vệ cuộc sống của chính bản thân mình. Khi ĐVHD dần tuyệt chủng, cuộc sống của con người cũng sẽ bị đe dọa do bệnh tật, thiên tai, hoặc BĐKH. Ngày quốc tế Động, thực vật hoang dã năm 2021 nhắc nhở người dân Việt Nam và thế giới về trách nhiệm đối với các loài trong tự nhiên. Thiên nhiên là điểm tựa để tạo ra sinh kế cho nhiều cộng đồng, nhưng đổi lại, con người cần học cách trân trọng, bảo vệ món quà này không chỉ hôm nay mà còn cho thế hệ mai sau.
Phương Linh
