16/12/2020
Theo quy định của Luật Đầu tư công, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, các dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư khi xem xét quyết định chủ trương đầu tư phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường theo quy định của pháp luật về BVMT. Luật Đầu tư cũng quy định trong hồ sơ dự án đầu tư thuộc thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư của Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ khi xin chấp thuận chủ trương đầu tư phải có nội dung “đánh giá sơ bộ tác động môi trường”. Cùng với đó, nhằm quy định cụ thể đối tượng, nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường trong các luật liên quan đến đầu tư; hoàn thiện và đồng bộ các quy định của pháp luật về đầu tư và BVMT, Bộ TN&MT đã chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan xây dựng Dự thảo Nghị định quy định về đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Hiện Dự thảo Nghị định đang được trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt.
Trước những yêu cầu thực tế về việc xem xét, cân nhắc các nội dung liên quan đến tác động môi trường từ dự án đầu tư, tăng cường chất lượng công tác phòng ngừa trong BVMT; nhận diện các dự án có tiềm năng tác động tiêu cực lên môi trường và sơ bộ xác định phạm vi, quy mô tác động đến môi trường của dự án đầu tư. Đồng thời, đảm bảo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) trong giai đoạn sau được tập trung vào các tác động môi trường quan trọng nhất của dự án, giúp cho việc thực hiện ĐTM tiết kiệm thời gian và kinh phí…, việc xây dựng Nghị định quy định về đánh giá sơ bộ tác động môi trường là cần thiết và là yêu cầu thực tiễn khách quan.
Dự thảo Nghị định quy định về đánh giá sơ bộ tác động môi trường được xây dựng trên cơ sở pháp lý của Luật BVMT, Luật đầu tư công năm 2019; Luật Đầu tư năm 2020, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư năm 2020, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xây dựng năm 2020. Ngoài ra, Dự thảo Nghị định còn được xây dựng trên cơ sở kế thừa có chọn lọc Nghị định số 40/2020/NĐ-CP ngày 6/4/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đầu tư công và Nghị định số 40/2019/NĐ-CP ngày 13/5/2019 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật BVMT. Kết quả đánh giá sơ bộ tác động môi trường được thực hiện là một phần trong báo cáo nghiên cứu tiền khả thi hoặc đề xuất thực hiện dự án đầu tư. Nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét, thẩm định đồng thời với nội dung báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, hồ sơ đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư, hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư giảm thiểu thời gian và tăng cường chất lượng công tác thẩm định.
Đồng thời, Dự thảo Nghị định được đề xuất áp dụng đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoặc có liên quan đến hoạt động đầu tư, đầu tư công, đầu tư theo phương thức đối tác công tư, đầu tư xây dựng và hoạt động cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư, trừ trường hợp cấp giấy chứng nhận đăng ký đầu tư theo yêu cầu của nhà đầu tư. Dự thảo Nghị định có 3 Chương và 7 Điều: Những quy định chung; đánh giá sơ bộ tác động môi trường; điều khoản thi hành. Đối tượng phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường là dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao bao gồm: Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn; Dự án thực hiện dịch vụ xử lý chất thải nguy hại; Dự án có nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất; Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất trung bình nhưng thuộc khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường; dự án không thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn nhưng thuộc khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường.
Ngoài ra, Dự án sử dụng đất, đất có mặt nước, khu vực biển với quy mô lớn hoặc với quy mô trung bình nhưng thuộc khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường; Dự án khai thác khoáng sản, tài nguyên nước với quy mô, công suất lớn hoặc với quy mô, công suất trung bình nhưng thuộc khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường; Dự án có yêu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất quy mô trung bình trở lên nhưng thuộc khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường; Dự án có yêu cầu di dân, tái định cư quy mô lớn cũng thuộc đối tượng phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Thời điểm đánh giá sơ bộ tác động môi trường được thực hiện trong giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi đầu tư xây dựng, đề xuất chủ trương đầu tư, đề nghị chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án đầu tư thuộc đối tượng phải đề nghị quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư, đầu tư công, đầu tư theo phương thức đối tác công tư, xây dựng.
Theo Luật BVMT mới được Quốc hội thông qua ngày 17/11/2020, nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường có hiệu lực thi hành từ ngày 1/2/2021. Theo đó, cơ quan, tổ chức, cá nhân đề xuất dự án đầu tư thuộc đối tượng quy định như đã nêu ở trên thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường được cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét đồng thời với hồ sơ đề nghị cấp quyết định, hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư. Nội dung đánh giá sơ bộ tác động môi trường bao gồm: Đánh giá sự phù hợp của địa điểm thực hiện dự án đầu tư với chiến lược BVMT, quy hoạch BVMT quốc gia, nội dung BVMT trong quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh và các quy hoạch khác có liên quan; Nhận dạng, dự báo các tác động môi trường chính của dự án đầu tư đối với môi trường trên cơ sở quy mô, công nghệ sản xuất và địa điểm thực hiện dự án; Nhận diện các yếu tố nhạy cảm về môi trường của khu vực thực hiện dự án đầu tư theo các phương án về địa điểm (nếu có); Phân tích, đánh giá, lựa chọn phương án về quy mô, công nghệ sản xuất, công nghệ xử lý chất thải, địa điểm thực hiện dự án đầu tư và các biện pháp giảm thiểu tác động môi trường; Xác định những vấn đề môi trường chính và phạm vi tác động đến môi trường cần lưu ý trong quá trình thực hiện ĐTM.
Theo nội dung Dự thảo, đối với trường hợp dự án đầu tư đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt báo cáo ĐTM, hoặc xác nhận đăng ký kế hoạch BVMT trước ngày Nghị định này có hiệu lực thì không phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường. Cùng với đó, dự án đầu tư đã thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường và được cấp có thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư thì không phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường khi đề nghị cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư; dự án đầu tư đã được cơ quan có thẩm quyền tiếp nhận hồ sơ đề nghị quyết định, hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư của dự án, cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư trước ngày Nghị định này có hiệu lực thì tiếp tục được giải quyết theo quy định của pháp luật tại thời điểm tiếp nhận, trừ trường hợp cơ quan, tổ chức, cá nhân có yêu cầu thực hiện theo quy định của Nghị định này.
Có thể nói, đánh giá sơ bộ tác động môi trường là một bước rất cần thiết để xem xét, cân nhắc trước khi có quyết định đầu tư, hoặc cấp phép đầu tư của một dự án. Hy vọng, khi Nghị định có hiệu lực thi hành sẽ tháo gỡ khó khăn cho nhà đầu tư, đảm bảo sự thống nhất của hệ thống pháp luật về đầu tư - môi trường, giúp nhận định sớm các vấn đề môi trường từ các dự án phát triển, đảm bảo nguyên tắc phòng ngừa ô nhiễm và các mục tiêu chung về phát triển bền vững.
Vũ Thế Hưng
Vụ Thẩm định Đánh giá tác động môi trường, Tổng cục Môi trường
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 11/2020)
