06/09/2021
Điều 157 Luật BVMT năm 2020 quy định rõ: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tuyên truyền, vận động các tổ chức thành viên và nhân dân tham gia hoạt động BVMT”; “… thực hiện tư vấn, phản biện, giám sát việc thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT theo quy định của pháp luật. Cơ quan quản lý nhà nước các cấp có trách nhiệm tạo điều kiện để MTTQ Việt Nam tham gia BVMT”. Nhận thức đúng về vị trí, vai trò của mình, thời gian qua, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (UBTWMTTQVN) đã tích cực động viên, tập hợp các tổ chức xã hội, nghề nghiệp cùng đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia chung tay BVMT với nhiều hình thức phong phú, đa dạng, mang lại hiệu quả thiết thực.
Kết quả công tác BVMT và ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2017 - 2020
Thực hiện Chương trình phối hợp công tác số 20/CTrPH-MTTW-BTNMT ngày 26/12/2016 giữa Ban Thường trực UBTWMTTQVN và Bộ TN&MT giai đoạn 2017 - 2020, đến nay 63/63 tỉnh, thành phố trên cả nước đã ký kết chương trình phối hợp hoặc kế hoạch phối hợp giữa Ban Thường trực UBTWMTTQVN với Sở TN&MT để thực hiện. Công tác phối hợp tập trung vào các nội dung chủ yếu như: Tuyên truyền, vận động nhân dân tích cực thực hiện các nhiệm vụ BVMT và ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH); giám sát và phản biện xã hội về BVMT; xây dựng, duy trì và nhân rộng các mô hình điểm…
Trong giai đoạn 2017 - 2020, Ban Thường trực UBTWMTTQVN đã hỗ trợ 50/63 tỉnh, thành phố triển khai xây dựng mới, duy trì, nhân rộng 344 mô hình điểm BVMT, điển hình là các mô hình “Lồng ghép nhiệm vụ BVMT và ứng phó với BĐKH trong Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh””; “Khu dân cư tự quản BVMT gắn với Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh””, "Khu dân cư thực hiện hài hòa giảm nghèo bền vững và BVMT gắn với nhiệm vụ ứng phó với BĐKH”… Hiện đang duy trì, xây mới và nhân rộng mô hình điểm "Vận động nhân dân ở khu dân cư thực hiện tang lễ văn minh, tiến bộ và BVMT”. Từ các mô hình điểm, đến nay, 50 tỉnh, thành phố được hỗ trợ đã xây dựng mới, duy trì và nhân rộng được 40.626 mô hình điểm, trong đó Hưng Yên với 3.527 mô hình, Bắc Giang có 2.517 mô hình, Tuyên Quang 1.797 mô hình, Quảng Nam 3.590 mô hình, Bến Tre 1.891 mô hình, Long An 997 mô hình và Trà Vinh 905 mô hình…
Những nội dung của công tác BVMT đã được Ban Công tác Mặt trận hướng dẫn lồng ghép vào các chương trình, dự án, phong trào, cuộc vận động ở khu dân cư, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân và thành viên cùng tham gia. Nhiều nội dung của công tác BVMT đã được UBMTTQVN các cấp phối hợp với chính quyền, đoàn thể nhân dân tuyên truyền rộng rãi đến từng đoàn viên, hội viên, hộ gia đình và mỗi người dân như: trồng rừng, bảo vệ vườn, rừng cây xanh; giữ gìn nguồn nước; thu gom và xử lý rác thải; sử dụng đúng quy trình thuốc bảo vệ thực vật; xoá bỏ các phong tục, tập quán lạc hậu, các thói quen nếp sống thiếu vệ sinh; quan tâm bảo vệ giữ gìn, tôn tạo cảnh quan văn hoá, di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh… Cùng với đó, các tổ chức thành viên của UBMTTQVN gồm: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh đã có những chương trình truyền thông, kế hoạch hoạt động tham gia vào công tác BVMT ở khu dân cư. Cụ thể, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tổ chức các phong trào “Mùa hè xanh”, “Ngày chủ nhật xanh” “Ngày thứ bảy tình nguyện”, “Vì biển xanh quê hương”, “Thanh niên tự quản”; Hội Nông dân với phong trào đảm bảo nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn; Hội Phụ nữ tổ chức Cuộc vận động "Xây dựng gia đình năm không, ba sạch", đảm nhận các đoạn đường “Phụ nữ tự quản”. Những đợt ra quân, mít tinh tuyên truyền về môi trường có sự tham gia phối hợp của lực lượng đoàn viên, hội viên của các tổ chức thành viên UBTWMTTQVN đã góp phần chuyển biến, nâng cao nhận thức của người dân về BVMT. Ngoài ra, trên phạm vi toàn quốc đã xuất hiện các mô hình tổ chức tự quản BVMT ở khu dân cư, các điển hình của tập thể và cá nhân là khu dân cư văn hoá, làng văn hoá, khu phố văn hoá: xã, phường xanh, sạch, đẹp; nhiều tấm gương tiêu biểu về BVMT được phổ biến nhân rộng, góp phần hỗ trợ cho công tác quản lý của Nhà nước và nâng cao vị thế, vai trò của UBTWMTTQVN.
UBMTTQVN xã Lương Thiện, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang phát động phong trào “Chung tay xử lý rác thải và chống rác thải nhựa” và công bố Quyết định thành lập mô hình “Nhóm tự quản BVMT thu gom và xử lý rác thải”, tháng 8/2020
Công tác giám sát, phản biện xã hội, tập hợp ý kiến nhân dân về BVMT
Trong 3 năm từ 2018 - 2020, Ban Thường trực UBTWMTTQVN, Bộ TN&MT phối hợp với các cơ quan liên quan chủ trì, tổ chức giám sát về khai thác tài nguyên, BVMT và ứng phó với BĐKH; việc triển khai thực hiện quy định của pháp luật về công tác quản lý, xử lý chất thải sinh hoạt, chất thải rắn, rác thải nhựa trong sản xuất công nghiệp, sản xuất nông nghiệp, làng nghề, hộ gia đình và cộng đồng dân cư; các văn bản việc thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT và ứng phó với BĐKH; giám sát qua báo chí, ý kiến, kiến nghị của nhân dân về thực hiện chính sách, pháp luật về BVMT tại 14 tỉnh, thành phố như Hải Dương, Lào Cai, Cần Thơ, Cà Mau, Vĩnh Phúc… Cùng với đó, hướng dẫn UBMTTQ địa phương thực hiện rà soát tại những nhà máy, cơ sở sản xuất có nguy cơ cao gây ô nhiễm môi trường ở xã, phường, thị trấn, báo cáo lên cấp trên để tổng hợp, xem xét, giám sát. Ban Thường trực UBMTTQVN các cấp đã triển khai 2.550 cuộc giám sát, thường xuyên tập hợp ý kiến của nhân dân trên lĩnh vực tài nguyên, môi trường để phản ánh đến các cơ quan Đảng, chính quyền, báo cáo tại các kỳ họp của Hội đồng nhân dân…
Đặc biệt, UBMTTQVN các cấp đã tham gia phản biện, góp ý kiến vào dự thảo các văn bản quy phạm pháp luật về BVMT như: Luật BVMT năm 2020; Dự thảo Luật Khí tượng thủy văn… Đồng thời, thường xuyên tổ chức tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân về quản lý tài nguyên, ứng phó với BĐKH, BVMT để báo cáo trước các kỳ họp Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp; cùng với cấp ủy, chính quyền tổ chức đối thoại với nhân dân những nội dung có liên quan đến quản lý tài nguyên, BVMT, ứng phó với BĐKH. Qua đối thoại và những kiến nghị của Mặt trận, đã góp phần giải quyết những vướng mắc, nêu bật nguyện vọng chính đáng của các tầng lớp nhân dân trong công tác quản lý, sử dụng tài nguyên và BVMT như các dự án khai thác đá, khai thác titan, khai thác cát sỏi, ô nhiễm ở một số nhà máy, khu công nghiệp, làng nghề…
Nhiệm vụ và giải pháp trong thời gian tới
Từ những kết quả đã đạt được, để tiếp tục triển khai hiệu quả công tác BVMT và ứng phó với BĐKH trong năm 2021 và các năm tiếp theo, UBTWMTTQVN sẽ tập trung triển khai một số nhiệm vụ, giải pháp:
Một là, đẩy mạnh tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về BVMT; làm rõ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp và trách nhiệm của các cấp, ngành cũng như người dân đối với việc BVMT, phát triển bền vững đất nước, được nêu trong các nghị quyết của Đảng qua các nhiệm kỳ, nhất là Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Kết luận số 56-KL/TW ngày 23/8/2019 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa XI về “Chủ động ứng phó với BĐKH, tăng cường quản lý tài nguyên và BVMT”, Luật BVMT năm 2020...
Hai là, tiếp tục tuyên truyền vận động, nâng cao ý thức, trách nhiệm của cán bộ, đoàn viên, hội viên, hộ gia đình, cộng đồng dân cư, tổ chức tôn giáo về quản lý tài nguyên thiên nhiên, BVMT và ứng phó với BĐKH; thay đổi thói quen sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, nói không với túi ni lông khó phân hủy, thực hiện phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn nhằm giảm thiểu ô nhiễm môi trường; sử dụng tiết kiệm các nguồn tài nguyên đến các cấp, các ngành, các tổ chức đoàn thể, các cơ sở sản xuất, kinh doanh và nhân dân. Hàng năm, hưởng ứng phát động Tháng hành động vì môi trường và Ngày Môi trường thế giới 5/6; kết hợp tổ chức ra quân làm vệ sinh môi trường ở khu dân cư, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp.
Ba là, tổ chức tốt các hoạt động thông tin, tuyên truyền về môi trường; tích cực tham gia xây dựng và thực hiện quy ước, hương ước, cam kết về BVMT và các mô hình điểm về BVMT ở cộng đồng dân cư. Vận động cán bộ, đoàn viên, hội viên tích cực tham gia các hoạt động, các phong trào BVMT. Đồng thời phối hợp chặt chẽ với ngành TN&MT biên soạn, phát hành hướng dẫn, đề cương, tài liệu tuyên truyền về công tác BVMT.
Bốn là, bồi dưỡng, tập huấn, trang bị kiến thức cho cán bộ UBMTTQVN các cấp nắm vững các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quản lý, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, BVMT và ứng phó với BĐKH trong thời kỳ mới, nhất là đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động, nâng cao nhận thức, việc chấp hành Luật BVMT năm 2020 của mỗi người dân, gia đình, cộng đồng dân cư. Nâng cao kỹ năng thực hiện giám sát và phản biện xã hội đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng tài nguyên, BVMT và ứng phó BĐKH cho cán bộ Mặt trận cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và Ban Công tác Mặt trận ở khu dân cư và các vị già làng, trưởng bản trong vùng đồng bào dân tộc.
Năm là, UBMTTQVN các cấp và Ban Công tác Mặt trận khu dân cư tiếp tục vận động nhân dân thực hiện và nhân rộng các mô hình điểm BVMT, quản lý tài nguyên, ứng phó với BĐKH; Xây dựng và nhân rộng mô hình điểm thu gom, phân loại rác thải tại nguồn ở cộng đồng dân cư. Phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thành viên, các tổ chức tôn giáo nâng cao hiệu quả Chương trình toàn dân tham gia BVMT góp phần xây dựng diện mạo khu dân cư nông thôn mới, đô thị văn minh Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp, khu dân cư văn hóa. Duy trì tổ chức ký cam kết đến từng hộ gia đình, từng khu dân cư về BVMT, làm chuyển biến mạnh mẽ nhận thức và trách nhiệm của các tầng lớp nhân dân về tầm quan trọng của công tác BVMT. Trong đó tập trung một số nhiệm vụ sau:
- Đối với các xã đã về đích nông thôn mới, UBMTTQVN các cấp tập trung vận động nhân dân duy trì và nâng cấp tiêu chí số 17 về môi trường, hiện đại hóa quy trình thu gom và xử lý rác thải, nước thải, khí thải, tích cực xây dựng cảnh quan môi trường Sáng - Xanh - Sạch - Đẹp - Văn minh.
- Đối với các xã chưa về đích, chưa hoàn thành tiêu chí số 17, UBTWMTTQVN vận động nhân dân tự giác tham gia BVMT, ứng phó với BĐKH, thành lập, kiện toàn các tổ tự quản, khu vực tập trung, xử lý rác thải, trồng cây xanh và xã hội hóa các nguồn lực để phấn đấu hoàn thành tiêu chí số 17.
- Vận động nhân dân ở những vùng chịu ảnh hưởng tác động của BĐKH chuyển đổi cơ cấu, mô hình, quy trình sản xuất, tổ chức đời sống sinh hoạt thích ứng với BĐKH; hạn chế ảnh hưởng tác động tiêu cực của BĐKH đến sản xuất, đời sống.
Sáu là, tăng cường phối hợp với Bộ TN&MT và các cơ quan chức năng trong công tác giám sát, kiểm tra việc chấp hành pháp luật BVMT; Tham gia phản biện, xây dựng, góp ý kiến vào dự thảo các văn bản pháp luật về lĩnh vực tài nguyên, môi trường; Tổ chức tập hợp ý kiến, kiến nghị của nhân dân về lĩnh vực tài nguyên, môi trường gửi lãnh đạo Đảng, Nhà nước và cấp ủy, chính quyền các cấp…
Vũ Đình Long
Phó Trưởng Ban Tuyên giáo
Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 8/2021)
