04/04/2019
Năm 2018, Công ty TNHH Gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS) sử dụng xỉ thép tái chế làm đường công vụ tại khu liên hợp gang thép. Vị trí xây dựng tại phía Nam xưởng luyện cốc và nhà máy nhiệt điện, bên ngoài hồ xả lũ TC2 và TC3. Công trình như một tuyến đê, dài hơn 2.000 m, mặt cắt hình thang cao 4,5-10 m; bề rộng chân 12-30 m. Phía trên là mặt đường rộng 1 m; lõi lô công trình sử dụng xỉ thép đầm chặt và bao phủ xung quanh bề mặt một lớp đất trồng cây dày 50 cm.
Công trình này là một hạng mục được bổ sung làm mới nằm trong khu đất thuộc dự án khu liên hợp gang thép. Tuy nhiên, theo quy hoạch của dự án thì hạng mục công trình này không có trong quy hoạch được duyệt. Đây là hạng mục công trình được bổ sung xây dựng mới nhưng không thực hiện các hồ sơ thủ tục về đầu tư xây dựng theo quy định. Công trình đã triển khai thi công được 31% khối lượng nhưng không có giấy phép xây dựng. Công trình cũng không được đề cập trong Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) năm 2015 của Công ty FHS và được triển khai thi công khi chưa thực hiện báo cáo ĐTM. Đặc biệt, Công ty FHS chưa làm rõ sự phù hợp của chất lượng vật liệu xỉ thép làm vật liệu san lấp và đường giao thông theo quy định của Bộ Xây dựng.
Công ty FHS dùng xỉ thép xây dựng công trình tại khu liên hợp gang thép
Ngày 14/3/2019, Sở Xây dựng Hà Tĩnh có Văn bản số 467 hướng dẫn Công ty FHS sử dụng sản phẩm xỉ thép làm nguyên vật liệu xây dựng trong công trình vành đai cây xanh dọc tuyến đường công vụ như: tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh, bổ sung công trình vành đai cây xanh dọc tuyến đường công vụ vào Quy hoạch xây dựng khu liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương đã được cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt; tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt ĐTM của công trình; tổ chức lập, thẩm định, phê duyệt điều chỉnh dự án, thiết kế xây dựng công trình khu liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương đã được cấp có thẩm quyền thẩm định, phê duyệt, trong đó có thể hiện hạng mục điều chỉnh, bổ sung công trình vành đai cây xanh dọc tuyến đường công vụ. Sản phẩm xỉ thép sử dụng vào thi công công trình phải được chứng nhận phù hợp với các tiêu chuẩn viện dẫn tại hướng dẫn kỹ thuật về "Xỉ gang và xỉ thép sử dụng làm vật liệu xây dựng" được Bộ Xây dựng ban hành tại Quyết định số 430/QĐ-BXD ngày 16/5/2017. Theo đó, Sở Xây dựng Hà Tĩnh cũng yêu cầu, khi chưa thực hiện đầy đủ các trình tự thủ tục nêu trên thì Công ty FHS không đủ điều kiện để khởi công xây dựng công trình vành đai cây xanh dọc tuyến đường công vụ.
Các loại xỉ thép của FHS phù hợp với tiêu chuẩn
Trước những lo ngại về vấn đề môi trường của FHS sử dụng xỉ thép cho các công trình xây dựng và hoạt động san nền trong nội bộ khu liên hợp, ngày 18/3/2019, Bộ TN&MT đã có thông cáo báo chí thông tin chính thức về vấn đề này.
Theo quy định của Luật BVMT năm 2014 và Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/4/2015 của Chính phủ về quản lý chất thải và phế liệu, Bộ TN&MT đã chỉ đạo Công ty FHS phải thực hiện phân định, phân loại các loại chất thải phát sinh và có biện pháp quản lý phù hợp theo quy định, trong đó tăng cường việc tái chế, tự xử lý chất thải. Theo đó, Công ty FHS đã thực hiện phân định, phân loại các loại xỉ thép phát sinh và cho kết quả là chất thải rắn công nghiệp thông thường. Riêng đối với các loại chất thải rắn đã được hợp chuẩn, hợp quy đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn làm vật liệu xây dựng được quản lý theo quy định về sản phẩm hàng hóa của ngành xây dựng.
Thực hiện hướng dẫn tại Quyết định số 430/QĐ-BXD về “Xỉ gang và xỉ thép sử dụng làm vật liệu xây dựng”, trong năm 2018, Công ty FHS đã phối hợp Viện Vật liệu xây dựng thuộc Bộ Xây dựng nghiên cứu, đánh giá và được chứng nhận chất lượng sản phẩm vật liệu cấp phối xỉ thép của Công ty FHS (gồm: xỉ lò chuyển, xỉ đúc và xỉ khử lưu huỳnh) phù hợp với Tiêu chuẩn JIS A 5015:2013 (của Nhật Bản) để làm lớp Subbase cho đường giao thông, phù hợp với Tiêu chuẩn BS EN 13243:2013 (của Anh) để làm vật liệu san lấp cho công trình xây dựng, công trình giao thông và phù hợp với Tiêu chuẩn Việt Nam 6882:2016 làm phụ gia cho xi măng. Các sản phẩm xỉ thép nêu trên đã được Chi cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Hà Tĩnh thuộc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Hà Tĩnh thông báo tiếp nhận hồ sơ công bố hợp chuẩn theo quy định.
Theo nội dung Báo cáo ĐTM của Dự án “Khu liên hợp gang thép và cảng Sơn Dương Formosa Hà Tĩnh giai đoạn 1-1, Hạng mục đầu tư tổ hợp luyện gang thép công suất 7,5 triệu tấn/năm giai đoạn 1-1” đã được phê duyệt tại Quyết định số 1315/QĐ-BTNMT ngày 30/6/2008, Công ty FHS đã quy hoạch khu vực trồng cây xanh trong khu vực sản xuất có diện tích là 984.556 m2, trong đó có bao gồm khu vực trồng cây tại tuyến đường công vụ ở phía Nam khu liên hợp.
Công ty FHS đã đề xuất triển khai công trình vành đai cây xanh dọc tuyến đường công vụ ở phía Nam khu liên hợp với tổng chiều dài là 2,035 km. Công trình này được thiết kế tối ưu như: sử dụng lớp xỉ hạt lò cao (đã được hợp quy làm phụ gia xi măng) đầm chặt phía đáy để chống thấm, thiết kế lớp đất sét bọc 2 bên sườn công trình và có tuyến thu gom nước mưa chảy tràn về giếng quan trắc và hồ xả lũ để đánh giá chất lượng nước mưa chảy tràn trước khi xả ra ngoài môi trường. Mục tiêu chính của công trình nhằm tăng cường diện tích cây xanh, thảm thực vật trong khu liên hợp nhằm cải thiện môi trường sinh thái khu vực (diện tích trồng cây là khoảng 50.898 m2) và tăng cường hoạt động tái chế, tái sử dụng xỉ thép của Công ty FHS.
Ngày 3/11/2018, Hội đồng liên ngành theo Quyết định số 1619/QĐ-BTNMT ngày 20/7/2016 của Bộ TN&MT đã họp để xem xét, đánh giá việc khắc phục vi phạm của Công ty FHS, trong đó có công trình vành đai cây xanh dọc tuyến đường công vụ. Kết quả Hội đồng đã thống nhất về mặt môi trường, đồng ý nguyên tắc cho Công ty FHS tiếp tục thi công tuyến đường công vụ sau khi hoàn thiện báo cáo chi tiết đánh giá các vấn đề môi trường, các giải pháp giám sát quá trình thi công cũng như giải pháp thiết kế đảm bảo đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật về xây dựng; đề nghị UBND tỉnh Hà Tĩnh chỉ đạo kiểm tra, giám sát việc thực hiện. Đồng thời, đề nghị Công ty FHS báo cáo Bộ Xây dựng để được hướng dẫn thực hiện theo quy định của pháp luật về xây dựng.
Thực hiện yêu cầu của Hội đồng, Công ty FHS đã báo cáo Bộ Xây dựng và được hướng dẫn tại Công văn số 06/BXD-VLXD ngày 1/2/2019. Theo đó, các loại xỉ thép của Công ty FHS phù hợp với tiêu chuẩn được viện dẫn tại Quyết định số 430/QĐ-BXD thì được sử dụng như quy định của các tiêu chuẩn, đồng thời phải đảm bảo tuân thủ các quy định của pháp luật về BVMT.
Ngoài ra, Công ty FHS đã phối hợp với Viện Khoa học và Kỹ thuật môi trường thuộc Trường Đại học Xây dựng thẩm tra thiết kế thi công và ĐTM của công trình. Kết quả đánh giá cho thấy, việc làm công trình vành đanh cây xanh dọc tuyến đường công vụ bằng xỉ thép đã hợp chuẩn, không tác động xấu đến môi trường xung quanh khu vực; kết quả đánh giá nêu trên cũng đã được Tổng cục Môi trường tổ chức họp tổ chuyên gia trước khi trình Bộ TN&MT xem xét.
Hiện tại, Tổng cục Môi trường đang báo cáo Bộ TN&MT phê duyệt nguyên tắc kế hoạch triển khai công trình với yêu cầu Công ty FHS phải thực hiện các biện pháp, giải pháp công nghệ BVMT, đảm bảo đạt quy chuẩn kỹ thuật về môi trường theo quy định; đảm bảo thiết kế, thi công công trình đáp ứng các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về xây dựng. Ngoài ra, Công ty FHS phải phối hợp với đơn vị giám sát độc lập có đầy đủ năng lực để theo dõi, giám sát việc tuân thủ các quy định của pháp luật về xây dựng và giám sát các cam kết về BVMT trong suốt quá trình triển khai hạng mục. Điều này đảm bảo trong trường hợp Công ty FHS được triển khai trở lại hạng mục nêu trên sẽ có ít nhất 3 đơn vị giám sát việc thực hiện gồm: Tổ giám sát của Bộ TN&MT, Tổ công tác của tỉnh Hà Tĩnh và đơn vị giám sát độc lập có năng lực thực hiện.
Trong thời gian tới, Bộ TN&MT sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, UBND tỉnh Hà Tĩnh và các chuyên gia, nhà khoa học giám sát chặt chẽ quá trình khắc phục hậu quả vi phạm của Công ty FHS; đôn đốc Công ty FHS khẩn trương hoàn thành các hạng mục cải thiện, bổ sung công trình BVMT theo cam kết với Chính phủ Việt Nam; đồng thời yêu cầu Công ty FHS phải quản lý, xử lý các loại chất thải phát sinh đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật về môi trường quy định.
Nam Việt
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 3/2019)
