15/10/2019
Vào những năm đầu thế kỷ 20, làn sóng chấn hưng đạo Phật ở Việt Nam nhận được sự hưởng ứng mạnh mẽ của giới Phật tử. Từ Sài Gòn, Gia Định, phong trào lan rộng tới các vùng đồng bằng sông Cửu Long. Một số tôn giáo mới được hình thành dưới hình thức mới, vừa hoạt động tôn giáo, vừa giúp đỡ dân nghèo; một số tôn giáo phát triển trên nền tảng giáo lý nhà Phật, nhưng được cải tiến ngắn gọn và dễ hiểu để phù hợp với sinh hoạt và trình độ của người dân Nam bộ lúc bấy giờ. Điển hình là Giáo hội Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam (Giáo hội) do Giáo chủ Đức Tông Sư Minh Trí sáng lập, với tôn chỉ hành đạo Phước Huệ Song Tu. Mục tiêu của Giáo hội nhằm thực hiện chủ nghĩa từ bi, bác ái của nhà Phật, lấy Phòng thuốc nam phước thiện làm phương tiện giúp người, chữa bệnh cho dân, đồng thời, bảo tồn và phát triển nền y học cổ truyển của nước nhà.
Trụ sở Giáo hội Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam tại Tổ đình Hưng Minh Tự, 45 Lý Chiêu Hoàng, phường 10, quận 6, TP. Hồ Chí Minh
Hiện nay, về mặt hành chính, Giáo hội có 3 cấp quản lý, đứng đầu là Ban Trị sự các cấp, phát triển trên 21 tỉnh, thành, với tổng số 212 hội quán, tất cả đều có Phòng thuốc nam phước thiện do các y sĩ là thầy thuốc y học cổ truyền phụ trách. Các hội quán đã thành lập được 70 vườn thuốc nam, tổng diện tích 36 ha. Giáo hội có khoảng 1,5 triệu tín đồ, hội viên; 624 chức sắc; 1.928 chức việc. Về môn Tu Phước, giáo hội có đội ngũ nhân lực chuyên môn gồm 786 y sĩ kiêm tu sĩ; 404 y sinh; 1455 kỹ thuật viên. Bên cạnh đó, có hơn 10.000 người làm công quả, hậu cần cho Phòng thuốc nam phước thiện, lo việc trồng trọt, thu hái, sơ chế, vận chuyển cây thuốc nam. Ngoài ra, còn có nhiều tiểu thương ở các chợ đầu mối cung cấp miễn phí các loại rau, củ, quả, hoa trái dùng làm thuốc... Nhân lực của Giáo hội làm việc trên tinh thần tự nguyện, không hưởng lương. Chức sắc, chức việc, tín đồ còn tự nguyện lập vườn thuốc hàng trăm ha, hoặc trồng xen kẽ trong vườn nhà. Những người này đã làm từ thiện hơn 80 năm qua, từ thế hệ này sang thế hệ khác với tinh thần trường kỳ và bền vững, còn người bệnh là còn làm.
Phòng thuốc nam phước thiện tại Tổ đình Hưng Minh Tự, 45 Lý Chiêu Hoàng, phường 10, quận 6, TP. Hồ Chí Minh
Trong 5 năm qua (từ 2014 - 2019), toàn Giáo hội đã thực hiện khám, chữa bệnh cho hơn 22 triệu lượt bệnh nhân, phát gần 75 triệu thang thuốc (bình quân 15 triệu thang thuốc/năm), tương đương với 3.750 tấn thuốc phiến, là dược liệu đã sơ chế. Nếu tính khối lượng cây thuốc tươi thì tương đương với khoảng 10.000 tấn. Có thể thấy, việc cung ứng dược liệu sao cho đủ dùng, tạo ra nguồn cung bền vững mà không tàn phá thiên nhiên chính là vấn đề sống còn của các Phòng thuốc nam phước thiện.
Thực hiện nhiệm vụ BVMT, năm 2014, Giáo hội ký kết thực hiện Chương trình “Phát huy vai trò của các tôn giáo tham gia BVMT và ứng phó với biến đổi khí hậu (BĐKH)”. Để thực hiện hiệu quả Chương trình, Giáo hội đã có văn bản phổ biến trong toàn đạo, yêu cầu triển khai thông điệp BVMT: Phòng thuốc nam phước thiện là đạo tràng tu học Phước Huệ của người tịnh độ và các thiện nam, tín nữ. Đây là nơi thể hiện đường lối hành đạo nhập thế tích cực, vừa góp phần chăm sóc sức khỏe cộng đồng, vừa nêu lên tấm gương “Thiểu dục tri túc, sống hòa hợp giữa con người với thiên nhiên,” mục tiêu là đưa con người đến với chân - thiện - mỹ. Bên cạnh đó, Giáo hội đã kêu gọi sử dụng năng lượng tiết kiệm, không gây hại môi trường: “Chúng ta đối xử với môi trường thiên nhiên như thế nào, thì môi trường thiên nhiên sẽ đáp trả tương ứng. Cá nhân và cộng đồng cùng chung tay BVMT, chính là bảo vệ đời sống cộng đồng ở hiện tại cũng như trong tương lai”. Hưởng ứng lời kêu gọi của Giáo hội, toàn đạo đã phát động nhiều chương trình giảng giải giáo lý nhà Phật, giáo lý Tịnh độ Cư sĩ có liên quan đến nội dung BVMT như: “Lành nhỏ cũng không bỏ, dữ nhỏ cũng không làm”, trong đó nhân tố về lòng tham ác, sân si của con người được xem là yếu tố then chốt của mọi hành động.
Chi hội Hưng Thắng Tự, Bãi Dâu, TP. Vũng Tàu được xây dựng thành Trung tâm Bảo tồn nguồn gen cây thuốc quý
Đặc biệt, năm 2019, Giáo hội đã xây dựng mô hình Hội quán, Phòng thuốc nam là trung tâm sinh hoạt cộng đồng, kêu gọi mọi người cùng chung tay BVMT và ứng phó với BĐKH, với các nội dung chính như: Giữ gìn cảnh quan hội quán Xanh - Sạch - Đẹp; mỗi hội quán phải có vườn thuốc nam, mỗi vườn nhà tín đồ nên trồng thuốc nam; khai thác cây thuốc trong thiên nhiên có chừng mực và theo quy định của Giáo hội; thực hành tiết kiệm điện, nước, giảm ăn thịt động vật; không vứt rác, túi ni lông, xác súc vật chết xuống sông, rạch. Cùng với đó, hạn chế sử dụng túi ni lông và đồ nhựa dùng một lần để gói thuốc, thay vào đó là các loại giấy hoặc bao bì dễ tiêu hủy, có thể tái sử dụng được; thực hiện việc phân loại rác thải tại nguồn và tập kết rác đúng nơi quy định; vận động tín đồ ở nông thôn làm nông nghiệp hữu cơ, hạn chế phân bón hoá học, thuốc trừ sâu, sử dụng phân bón hữu cơ an toàn cho môi trường và sức khỏe con người; xây dựng chi hội Hưng Thắng Tự, Bãi Dâu, TP. Vũng Tàu là Trung tâm Bảo tồn nguồn gen, giống cây trồng dược liệu quý (diện tích hơn 6 ha)…
Từ những hoạt động của Hội quán và Phòng thuốc nam phước thiện, Giáo hội đã rút ra bài học kinh nghiệm: Chức sắc, chức việc, y sĩ, y sinh phải là tấm gương đối với cộng đồng. Căn cứ thực tế giữa lời nói và hành động, cũng như hiệu quả trong công tác khám, chữa bệnh, sẽ làm chuyển biến nhận thức của cộng đồng, mọi người sẵn sàng chung tay, tham gia vào cuộc vận động của Giáo hội, hướng đến lợi ích của người dân, cùng bảo vệ, giữ gìn môi trường. Ở đây cũng cần nêu lên sự gắn kết hoạt động trong toàn hệ thống và phối hợp giữa các Ban: Trị sự, Y tế phước thiện, Đạo đức, Hộ đạo… đã tạo nên hiệu quả công việc rất tốt. Hơn nữa, đứng trước nhu cầu trang bị kiến thức chuyên sâu về y tế và tôn giáo cho các chức sắc, chức việc, nhất là kiến thức truyền thông về BVMT, ứng phó với BĐKH, Ban Trị sự Trung ương phải kịp thời tổ chức các khóa học tương ứng, điều này cũng là nhân tố quan trọng giúp nâng cao hiệu quả hoạt động chung của toàn đạo.
Mặc dù đã đạt được nhiều kết quả trong công tác chuyên môn cũng như hoạt động BVMT, song, thời gian qua, Giáo hội Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam vẫn còn một số tồn tại, hạn chế nhất định về tiềm lực tài chính; nhân sự chưa phân bố đều giữa các Hội quán. Trong những sự việc Giáo hội đang thực hiện, cần có tiềm lực tài chính khá lớn cho phần đào tạo nhân sự cũng như đầu tư mở rộng diện tích các vườn thuốc, vì vậy, Giáo hội chỉ có thể huy động cộng đồng cùng chung tay, nhưng không có điều kiện để hỗ trợ về tài chính. Thêm một vấn đề nữa là nhân sự chuyên trách công tác BVMT hiện không có, những người được Giáo hội phân công đều đang hoạt động kiêm nhiệm, năng lực chưa đồng đều, gây khó khăn cho công tác quản lý.
Để nâng cao hiệu quả hoạt động của công tác BVMT và ứng phó với BĐKH, trong phương hướng hoạt động 5 năm tiếp theo (2019 - 2024), Giáo hội Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam đề ra mục tiêu Thành lập Ban Chuyên trách để chỉ đạo xuyên suốt công tác BVMT, ứng phó với BĐKH; khuyến khích thành lập vườn thuốc nam khắp các chi hội. Để thực hiện được mục tiêu trên, Giáo hội mong nhận được sự trao đổi, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm giữa các tôn giáo trên cả nước.
Lê Đức Thắng
Tổng Thư ký Ban Trị sự
Tịnh độ Cư sĩ Phật hội Việt Nam
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 9/2019)
