13/07/2018
Ngày 12/7/2018, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà và Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân đã chủ trì cuộc họp về quản lý nhập khẩu và sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất. Tham dự cuộc họp có đại diện Văn phòng Chính phủ và các Bộ: Tài chính, Công Thương, Công an, Tư pháp, Giao thông vận tải cùng đại diện lãnh đạo các đơn vị liên quan thuộc Bộ TN&MT.
Khối lượng phế liệu nhập khẩu ngày càng gia tăng, tồn đọng tại các cảng biển
Theo Báo cáo về công tác quản lý môi trường trong hoạt động nhập khẩu và sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất của Tổng cục Môi trường, trong những năm qua, nhu cầu nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu trong các ngành sản xuất thép, giấy, nhựa và xi măng tăng mạnh. Tổng khối lượng phế liệu nhập khẩu năm 2017 tăng gấp 2 lần so với khối lượng phế liệu nhập khẩu năm 2016, trong đó, khối lượng sắt, thép, nhựa, giấy, xỉ hạt nhỏ là những loại phế liệu có khối lượng tăng gấp 2 - 3 lần tổng khối lượng nhập khẩu năm 2016. Riêng 5 tháng đầu năm 2018, khối lượng nhựa phế liệu nhập khẩu tăng đột biến gần gấp 2 lần so với năm 2017. Nguyên nhân là do từ đầu năm 2017 đến nay, nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng mạnh trong sản xuất công nghiệp, xuất khẩu, thu thu hút đầu tư... kéo theo nhu cầu sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất tăng cao, vì vậy, doanh nghiệp trong nước tăng cường nhập khẩu để phục vụ sản xuất.
Về tình hình tồn đọng phế liệu nhập khẩu tại các cảng biển, qua công tác kiểm tra của Bộ TN&MT cho thấy, lượng phế liệu nhập khẩu đang tồn đọng chủ yếu tại các cảng của TP.HCM và một số cảng khác như Hải Phòng, Cái Mép... Tại Tân cảng Sài Gòn, số liệu thống kê của Cục Hải quan TP.HCM và Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn cho thấy, tính đến ngày 26/6/2018, số lượng phế liệu nhập khẩu tồn đọng tại tất cả các cảng do Tổng công ty quản lý là 4.480 container, riêng cảng Cát Lái là 3.464 container, chiếm phần lớn lượng phế liệu tồn đọng tại các cảng biển phía Nam. Theo số liệu báo cáo của Cục Hải Quan TP. Hải Phòng, hiện trên địa bàn TP đang tồn đọng số container quá hạn trên 90 ngày là 737 container và 507 container có thời hạn từ 30 - 90 ngày.
Bộ trưởng Trần Hồng Hà phát biểu tại cuộc họp
Việc tồn đọng các container phế liệu nhập khẩu ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các cảng biển; làm chậm lưu thông hàng hóa; giảm dung lượng bãi chứa container; ảnh hưởng đến hoạt động của Hải quan; ảnh hưởng đến hoạt động của các hãng tàu; làm gia tăng chi phí cho doanh nghiệp.
Báo cáo cũng nêu, một số nước như Trung Quốc, Thái Lan đã ban hành quy định dừng nhập khẩu một số loại phế liệu phục vụ tái chế, dẫn đến các nước trước đây vẫn xuất khẩu chất thải rắn, phế liệu sang Trung Quốc (Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canađa, các nước Bắc Âu…) sẽ phải tìm đối tác, thị trường nhập khẩu mới. Do đó, một số lượng lớn hàng phế liệu nhập khẩu từ các nước phát triển đã tràn về khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Ngoài ra, theo thông tin từ các hãng tàu, một lượng lớn hàng phế liệu nhựa, giấy sẽ tiếp tục đổ về các cảng biển Việt Nam do hãng tàu, khách hàng đã ký hợp đồng hoặc hàng đã được xếp lên tàu đang trên đường vận chuyển.
Về nguyên nhân chủ quan, nhiều chủ hàng hoặc doanh nghiệp nhập khẩu không đến làm thủ tục thông quan do chưa có Giấy xác nhận đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất nhưng vẫn ký hợp đồng mua bán phế liệu, nhiều lô hàng đã về đến Việt Nam nhưng chưa làm thủ tục nhập khẩu; Một số nhà nhập khẩu có Giấy xác nhận quá hạn hoặc giả mạo Giấy xác nhận hoặc dùng giấy xác nhận của các doanh nghiệp khác liên hệ với các hãng tàu để đưa hàng về Việt Nam, nhưng không thể thông quan hàng, gây tình trạng ùn ứ cục bộ tại các cảng biển, đặc biệt là tại cảng Cát Lái TP. HCM.
Bên cạnh đó, nhiều tổ chức, cá nhân nhập khẩu phế liệu đăng ký địa chỉ kinh doanh không đúng với thực tế hoặc đã chuyển địa chỉ mà không cập nhật nhưng cố tình nhập phế liệu không đáp ứng quy chuẩn, quy định nên không làm thủ tục, Cơ quan Hải quan không liên hệ được để nhận hàng. Một số hãng tàu vận chuyển trong tờ khai E-Manifest lược khai hàng hoá không có phế liệu, nhưng thực tế có phế liệu, sau khi dỡ hàng xuống cảng mới khai báo cụ thể số lượng, chủng loại hàng hóa là phế liệu. Một lượng lớn container tồn đọng lâu ngày, chủ hàng không đến nhận hàng, có nhiều container lưu tại bãi cảng từ 5 - 6 năm có thể bị hư hỏng, phát sinh chi phí lưu container, lưu bãi, gây thiệt hại kinh tế cho các doanh nghiệp cảng, hãng tàu, ảnh hưởng đến việc kinh doanh, sản xuất của doanh nghiệp cảng biển và tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường tại khu vực cảng biển.
Ngoài ra, Việt Nam chưa có cơ chế phòng ngừa, kiểm soát việc nhập khẩu phế liệu từ xa, từ ngoài biên giới (nước ngoài), chỉ khi tàu cập cảng, hàng hóa được vận chuyển, sắp xếp lên bờ rồi mới làm thủ tục thông quan và kiểm tra giấy phép nhập khẩu phế liệu. Vì thế, chúng ta luôn bị động trong khi làm việc với những chủ tàu, chủ hàng cố tình vi phạm, gian lận nhập phế liệu không đúng hoặc không có giấy phép vẫn nhập về...
Toàn cảnh cuộc họp
Nhiều giải pháp khả thi
Để quản lý phế liệu nhập khẩu, trong thời gian tới, cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý phế liệu nhập khẩu theo hướng đồng bộ giữa các yêu cầu BVMT theo các Luật: BVMT, Thương mại và Hàng hải; Tạo cơ chế quản lý, kiểm soát và phòng ngừa từ xa, ngoài biên giới đối với hoạt động thương mại nhập khẩu phế liệu; Rà soát, sửa đổi các Thông tư, Nghị định hướng dẫn thi hành Luật, các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuât đối với phế liệu nhập khẩu theo hướng chặt chẽ, đảm bảo phế liệu nhập khẩu là phế liệu sạch; Kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét cho rà soát, sửa đổi Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu làm nguyên liệu liệu sản xuất (Quyết định số 73/2014/QĐ-TTg ngày 19/12/2014 của Thủ tướng Chính phủ) theo hướng loại bỏ các phế liệu có tiềm năng gây ô nhiễm môi trường hoặc các phế liệu hiện nay trong nước đã chủ động được nguồn cung.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành để giám sát, chia sẻ thông tin về các cơ sở nhập khẩu phế liệu từ khâu nhập khẩu, vận chuyển, sử dụng phế liệu nhập khẩu và xử phạt nghiêm minh theo quy định của pháp luật khi phát hiện có sai phạm; Đẩy mạnh giám định, giám sát chất lượng phế liệu nhập khẩu khi làm thủ tục thông quan (có thể tiến tới có thông tin giám sát chất lượng phế liệu nhập khẩu từ quốc gia xuất khẩu phế liệu); Tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất cũng như năng lực đội ngũ làm công tác quản lý nhập khẩu phế liệu ở Trung ương và địa phương, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý phế liệu nhập khẩu; Nghiên cứu, phát triển, chuyển giao công nghệ sản xuất hiện đại, thân thiện với môi trường; Thực hiện giảm dần việc nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài, đồng thời tăng cường tái sử dụng, tái chế phế liệu phát sinh trong nước…
Phát biểu kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, Bộ TN&MT sẽ hoàn thiện báo cáo Chính phủ về thực trạng, tình hình, xu thế đối với vấn đề nhập khẩu, sử dụng phế liệu của những nước trong khu vực và tình hình nhập khẩu phế liệu của Việt Nam, trong đó dự báo được tình trạng gia tăng số lượng, nêu rõ việc nhập khẩu có phải dựa trên nhu cầu thực sự của Việt Nam hay không. Đồng thời, đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương có liên quan khẩn trương triển khai một số nội dung về công tác nhập khẩu phế liệu trong thời gian tới.
Cũng theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, cần có cơ chế trao đổi thông tin liên quan đến nhập khẩu phế liệu giữa các Bộ: Công an, Công Thương, Tài chính, TN&MT. Bên cạnh đó, thông tin này cần cung cấp cho các địa phương để cùng quản lý.
Đối với các hãng tàu, Bộ trưởng đề nghị các cơ quan liên quan có văn bản thông báo rõ với các hãng tàu khi vận chuyển phải có đầy đủ thông tin, hồ sơ liên quan đến phế liệu nhập khẩu, nếu không hãng tàu phải chịu trách nhiệm. Các doanh nghiệp nhập khẩu phế liệu, nếu xây dựng kho bãi bảo quản cần đảm bảo về môi trường, có công nghệ xử lý tiên tiến thì mới được nhập khẩu… Bộ trưởng cũng đề nghị Chính phủ xem xét những chủng loại hàng hóa hiệu quả thấp, có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường thì cần loại bỏ. Những doanh nghiệp, lô hàng nhập khẩu không có giấy phép nhập thì cương quyết không cho nhập. “Phế liệu không có giấy phép, không rõ người nhận - dứt khoát không cho nhập. Chúng ta cũng sẽ kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Giao thông vận tải là kiên quyết không cho dỡ hàng” - Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh.
Đối với hiện tượng buôn bán phế liệu không đúng quy định pháp luật, lợi dụng bán về các làng nghề, Bộ trưởng đề nghị Bộ Công Thương có chỉ đạo kiểm tra, nếu vi phạm có thể xử phạt hành chính hoặc thu hồi giấy phép hoạt động.
Tới đây, Bộ TN&MT cũng sẽ phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương tìm ra giải pháp căn cơ để ngăn chặn tình trạng nhập khẩu phế liệu ồ ạt vào Việt Nam. Bộ trưởng đề nghị các Bộ, ngành cùng tổ chức hội nghị, hội thảo để lắng nghe ý kiến các doanh nghiệp và Hiệp hội về công tác nhập khẩu phế liệu.
Quỳnh Như (Theo Monre)
