31/05/2019
Ngày 8/5/2019, tại Hà Nội, Bộ TN&MT đã tổ chức 2 Hội thảo “Quản lý nhà nước về chất thải rắn (CTR)” và “Mô hình quản lý và công nghệ xử lý CTR sinh hoạt (CTRSH)”. Đây là diễn đàn để các đơn vị quản lý ở Trung ương và địa phương, các tổ chức chính trị, xã hội, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp… trao đổi, thảo luận về những kết quả đạt được và tồn tại, bất cập trong công tác quản lý nhà nước về CTR; phân tích ưu điểm, cũng như hạn chế của các mô hình công nghệ xử lý CTRSH hiện nay tại Việt Nam. Từ đó, đề xuất giải pháp góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý CTR trong thời gian tới.
Hiện trạng công tác quản lý nhà nước về CTR
Trong thời gian qua, sự gia tăng dân số cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội đã làm gia tăng nhu cầu tiêu dùng hàng hóa, nguyên vật liệu, năng lượng, đồng thời lượng CTR phát sinh cũng ngày càng nhiều, gây khó khăn cho công tác quản lý CTR ở Việt Nam. Mặc dù, tỷ lệ thu gom CTR sinh hoạt vẫn tăng hàng năm, nhưng do lượng CTR phát sinh lớn, năng lực thu gom còn hạn chế, cùng với ý thức cộng đồng chưa cao nên tỷ lệ thu gom vẫn chưa đạt yêu cầu. Do đó, công tác quản lý CTR còn nhiều bất cập, tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự trên nhiều địa phương. Trước thực trạng trên, tại Phiên họp thường kỳ tháng 1/2019, Chính phủ đã thông qua Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 3/2/2019, giao Bộ TN&MT là cơ quan đầu mối, thống nhất quản lý nhà nước về CTR; Chủ tịch UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm toàn diện về vấn đề rác thải và xử lý rác thải trên địa bàn. Bên cạnh đó, Luật BVMT cũng quy định, Bộ TN&MT có nhiệm vụ chỉ đạo, hướng dẫn và thực hiện hoạt động quản lý chất thải nói chung; các Bộ: Xây dựng, Y tế và GTVT được giao chủ trì, phối hợp với Bộ TN&MT tổ chức triển khai các quy định của pháp luật về BVMT trong phạm vi, lĩnh vực ngành quản lý.
Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân phát biểu tại Hội thảo Quản lý nhà nước về CTR
Tuy nhiên, các văn bản dưới Luật (Nghị định số 36/2017/NĐ-CP; Nghị định số 46/2015/NĐ-CP; Nghị định số 38/2015/NĐ-CP) có sự phân đoạn, không rõ ràng trong phân công chỉ đạo, hướng dẫn và tổ chức thực hiện quản lý nhà nước về CTR; việc quy định, phân luồng quản lý CTR chưa thống nhất. Cùng với đó, Luật Chuyển giao công nghệ và các văn bản hướng dẫn đang thống nhất giao Bộ TN&MT tổ chức thẩm định, đánh giá công nghệ xử lý môi trường về CTR, bao gồm cả thẩm định, đánh giá công nghệ mới lần đầu áp dụng ở Việt Nam, nhưng tại Khoản 3, Điều 27, Nghị định số 38/2015/NĐ-CP lại giao trách nhiệm này cho Bộ KH&CN. Trong khi đó, Nghị định số 08/2014/NĐ-CP hướng dẫn Luật KH&CN thì giao việc thẩm định công nghệ trong dự án đầu tư cho ngành KH&CN (Bộ KH&CN và Sở KH&CN).
Trên cơ sở rà soát các quy định pháp luật, Tổng cục Môi trường đang đề nghị xem xét, sửa đổi Nghị định số 24/2014/NĐ-CP ngày 4/4/2014 của Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, TP trực thuộc Trung ương, nhằm chuyển chức năng tham mưu, giúp UBND cấp tỉnh quản lý nhà nước về CTR thông thường tại đô thị, khu công nghiệp, khu kinh tế, khu công nghệ cao, cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị... từ Sở Xây dựng sang Sở TN&MT. Tổng cục Môi trường cũng đề nghị xây dựng Nghị định sửa đổi, bổ sung các Nghị định liên quan đến chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước về CTR của các Bộ, ngành, địa phương theo quy định tại Khoản 2, Điều 19, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (quy định các biện pháp để thực hiện chính sách về môi trường thuộc thẩm quyền quản lý, điều hành của Chính phủ).
Bàn về giải pháp thống nhất quản lý CTR tại Hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận vào những vấn đề lớn hiện nay như: Tồn tại, bất cập trong công tác quản lý nhà nước về CTR; cơ chế, chính sách liên quan đến ưu đãi đầu tư dự án xử lý CTR; quy hoạch quản lý CTR cấp liên tỉnh hoặc cấp vùng; định mức, đơn giá thu gom, xử lý CTR. Đồng thời các chuyên gia trong nước và quốc tế cũng đã chia sẻ kinh nghiệm của một số quốc gia trong công tác quản lý nhà nước về CTR.
Cần có giải pháp đột phá trong công tác xử lý CTRSH
Tại Hội thảo “Mô hình quản lý và công nghệ xử lý CTRSH”, các báo cáo tham luận cho thấy, tại các khu đô thị, lượng CTRSH phát sinh khoảng 38.000 tấn/ngày và khu vực nông thôn là 32.000 tấn/ngày. Trong đó, tỷ lệ thu gom, xử lý chất thải khu vực đô thị đạt 85%, khu vực nông thôn từ 40 - 55%. Phương pháp xử lý CTRSH chủ yếu là chôn lấp, nhưng chỉ 30% các bãi chôn lấp hợp vệ sinh. Ngoài ra, trên cả nước hiện có khoảng 30 cơ sở xử lý chất thải thành phân mùn hữu cơ và gần 300 lò đốt CTRSH, chủ yếu là lò đốt rác cỡ nhỏ, quy mô cấp xã. Việc đầu tư, xây dựng các khu xử lý chất thải, bãi chôn lấp hợp vệ sinh mới chỉ thực hiện ở một số tỉnh có nguồn thu ngân sách lớn. Vì vậy, vấn đề nổi cộm trong công tác quản lý CTR ở Việt Nam hiện nay là lựa chọn mô hình quản lý và công nghệ xử lý CTRSH phù hợp.
Toàn cảnh Hội thảo Mô hình quản lý và công nghệ xử lý CTRSH
Tại Hội thảo, một số mô hình công nghệ xử lý CTRSH đang áp dụng hiệu quả đã được giới thiệu, như: Công nghệ xử lý CTRSH bằng phương pháp đốt phát điện; xử lý CTRSH thành phân vi sinh; phương pháp chôn lấp; điện khí hóa và đốt rác thông thường. Trong đó, Dự án Nhà máy đốt rác thải sinh hoạt phát điện Cần Thơ tại ấp Trường Thọ, xã Trường Xuân, huyện Thới Lai, tỉnh Cần Thơ do Công ty TNHH Everbright International (Trung Quốc) đầu tư, khởi công từ tháng 6/2017 được các đại biểu quan tâm và đánh giá cao. Tiếp đó là Dự án Sử dụng kỹ thuật đốt rác phát điện để xử lý rác thải sinh hoạt, công suất xử lý 400 tấn/ngày, công suất phát điện khoảng 8MW, dự kiến nối lưới khoảng 5,5 - 6 MW; Dự án Nhà máy phân loại xử lý rác thải, sản xuất biogas và phân bón khoáng hữu cơ tại huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình do Công ty TNHH Phát triển Dự án Việt Nam làm chủ đầu tư. Đây là công nghệ tích hợp 3 công nghệ thông thường, nhằm thu hồi vật liệu có thể tái chế, tạo khí phát điện, sản xuất phân hữu cơ, xử lý được CTRSH (công suất 245 tấn/ngày) và chất thải nông nghiệp (công suất 76 tấn/ngày); công nghệ chuyển hóa CTR thành điện do Công ty TNHH Thủy lực - Máy nghiên cứu đầu tư, sử dụng khí tổng hợp syngas để chạy động cơ đốt trong phát điện.
Tuy nhiên, theo các đại biểu, công nghệ xử lý CTR phát điện trong nước chưa thể làm chủ và nhân rộng, bởi tổng mức đầu tư khá cao so với các công nghệ xử lý CTR khác; chưa có ưu đãi đối với giá xử lý CTR và cơ chế hỗ trợ chưa phù hợp... Bên cạnh đó, hầu hết công nghệ xử lý CTRSH nhập khẩu không phù hợp với thực tế CTR ở Việt Nam; nhiệt trị của CTRSH thấp, độ ẩm không khí cao; thiết bị, công nghệ xử lý CTR trong nước chưa đồng bộ, hiện đại, mức độ tự động hóa của hệ thống thiết bị trong dây chuyền công nghệ thấp, chưa được sản xuất ở quy mô công nghiệp… Tại Hội thảo, các đại biểu đã tập trung thảo luận về những thuận lợi, khó khăn, vướng mắc của các địa phương trong công tác quản lý CTRSH; phân tích ưu điểm cũng như tồn tại, hạn chế của các mô hình công nghệ xử lý, từ đó đề xuất, kiến nghị giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác quản lý CTRSH trong thời gian tới.
Phát biểu kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân chỉ đạo Tổng cục Môi trường tiếp thu, tổng hợp ý kiến góp ý của các đại biểu và khẩn trương xây dựng, hoàn thiện nội dung Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung các nghị định liên quan đến chức năng quản lý nhà nước về CTR, trình Chính phủ; phối hợp với Sở TN&MT các tỉnh trực thuộc Trung ương tổ chức các đoàn kiểm tra, đánh giá công tác quản lý CTR trên phạm vi toàn quốc. Mặt khác, nghiên cứu, xây dựng Dự thảo tiêu chí lựa chọn công nghệ và danh mục các công nghệ xử lý CTRSH, khuyến cáo để các địa phương tham khảo, áp dụng… Thứ trưởng cũng đề nghị Tổng cục Môi trường và các đơn vị liên quan tiếp tục phối hợp, nghiên cứu phương án sử dụng ngân sách nhà nước để thuê tư vấn quốc tế lập quy hoạch BVMT, trong đó có nội dung về quy hoạch quản lý CTR. Đồng thời, các Bộ liên quan cần phối hợp chặt chẽ với Bộ TN&MT; các địa phương thực hiện nghiêm túc ý kiến chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết số 09/NQ-CP ngày 3/2/2019, nhằm tìm ra giải pháp hợp lý, góp phần tăng cường hiệu quả công tác quản lý, thu gom, xử lý CTR trên phạm vi cả nước.
Thu Hằng
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 5/2019)
