02/11/2018
Trong những năm qua, bên cạnh việc tái chế chất thải, tận dụng phế liệu phát sinh trong nước làm nguyên liệu sản xuất, để đáp ứng nhu cầu nguyên liệu của một số ngành sản xuất, Chính phủ đã cho phép nhập khẩu phế liệu với các điều kiện quy định cụ thể tại Luật BVMT và Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/4/2015 của Chính phủ về quản lý chất thải và phế liệu.
Tuy nhiên, việc nhập khẩu và sử dụng phế liệu nhập khẩu (PLNK) nếu không được quản lý, kiểm soát chặt chẽ sẽ bị lợi dụng để đưa chất thải vào Việt Nam, gây ô nhiễm môi trường. Trước thực tế một số nước (là thị trường nhập khẩu phế liệu lớn của thế giới) đã hạn chế, cấm nhập khẩu một số loại phế liệu tạo nên sự dịch chuyển lượng lớn PLNK vào các nước trong khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam và việc kiểm soát quy trình nhập khẩu, trung chuyển, quá cảnh hàng hóa là phế liệu chưa chặt chẽ dẫn đến tồn đọng lượng lớn lô hàng PLNKkhông xác định được chủ hàng tại các cảng biển nước ta, nhất là tại cảng Hải Phòng và Tân Cảng TP. Hồ Chí Minh. Bên cạnh đó, nếu không kiểm soát chặt việc nhập khẩu phế liệu, dây chuyền công nghệ sản xuất, tái chế thì sẽ là kẽ hở để nước ta có nguy cơ trở thành nơi tiếp nhận chất thải và công nghệ sản xuất, tái chế lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường từ các nước khác trên thế giới.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì phiên họp Thường trực Chính phủ về tình hình nhập khẩu phế liệu
vào Việt Nam và các giải pháp quản lý, ngày 25/7/2018
Nhằm tăng cường quản lý hoạt động nhập khẩu, sử dụng PLNK làm nguyên liệu sản xuất, thực hiện có hiệu quả các biện pháp phòng vệ thương mại, kiểm soát chặt chẽ việc nhập khẩu phế liệu từ xa, giảm thiểu nguy cơ gây ô nhiễm môi trường, ngày 17/9/2018, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 27/CT-TTg về một số giải pháp cấp bách tăng cường công tác quản lý đối với hoạt hoạt động nhập khẩu và sử dụng PLNK làm nguyên liệu sản xuất.
Không cấp phép nhập khẩu phế liệu về chỉ để sơ chế
Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ TN&MT chịu trách nhiệm trước Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong công tác quản lý nhà nước về BVMT đối với hoạt động nhập khẩu và sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; Bộ không cấp mới GXN, không gia hạn Giấy xác nhận (GXN) đối với đơn vị nhận ủy thác nhập khẩu phế liệu; chỉ xem xét cấp mới, cấp lại GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất đối với đơn vị nhập khẩu phế liệu để sử dụng trực tiếp làm nguyên liệu sản xuất khi chứng minh được nhu cầu và năng lực sử dụng phế liệu. Đồng thời, tiếp tục rà soát, hoàn thiện, bổ sung và xây dựng trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn bản quy phạm pháp luật về BVMT trong nhập khẩu phế liệu theo hướng quy định chặt chẽ các điều kiện BVMT đối với các cơ sở sử dụng PLNK làm nguyên liệu sản xuất, không cấp phép cho các cơ sở sản xuất nhập khẩu phế liệu về chỉ để sơ chế, xử lý và bán lại nguyên liệu; thực hiện ký quỹ bảo đảm PLNK trước khi phế liệu được nhập vào lãnh hải, lãnh thổ Việt Nam; rà soát các điều ước quốc tế về BVMT mà Việt Nam đã tham gia, rà soát các quy định về quản lý nhập khẩu hàng hóa nhóm 2 là PLNK tại Việt Nam để không trái với các cam kết quốc tế; rà soát, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với PLNK làm nguyên liệu sản xuất nhằm quản lý chặt chẽ chất lượng PLNK, đồng thời để thuận lợi cho công tác giám định PLNK, hoàn thành và ban hành trong quý III/2018.
Bên cạnh đó, Bộ TN&MT chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương tổ chức thanh tra, kiểm tra đánh giá toàn diện công tác cấp Giấy chứng nhận (GCN)/GXN đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; việc chấp hành pháp luật về BVMT trong nhập khẩu và sử dụng PLNK của các tổ chức được cấp GCN/GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; việc chấp hành pháp luật về BVMT, tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật của các tổ chức được chỉ định tham gia chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật môi trường đối với PLNK làm nguyên liệu sản xuất và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật nếu phát hiện vi phạm.
Phòng ngừa, ngăn chặn hàng PLNK không đáp ứng quy định
Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan Hải quan tập trung lực lượng cho thông quan nhanh các lô hàng PLNK của tổ chức, cá nhân đã có GCN/GXN đủ điều kiện BVMT trong nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất còn hiệu lực và hạn ngạch nhập khẩu; chỉ đạo Tổng cục Hải quan áp dụng các biện pháp ngăn chặn từ xa các lô hàng PLNK không đáp ứng các quy định của pháp luật Việt Nam; hướng dẫn các hãng tàu/đại lý hãng tàu khi khai thông tin e-Manifest trước khi tàu cập cảng phải khai đầy đủ thông tin cụ thể về chủ hàng tại Việt Nam đối với PLNK (tên doanh nghiệp, mã số thuế, địa chỉ, số của GCN/GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất…), mô tả hàng hóa phải thể hiện đầy đủ để xác định được loại phế liệu thuộc Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất...
Bộ Giao thông vận tải chỉ đạo các cơ quan liên quan thông báo cho các doanh nghiệp kinh doanh cảng biển, chủ tàu, chủ hãng vận tải biển chỉ được đưa xuống tàu để vận chuyển về Việt Nam những đơn hàng có GCN/GXN đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu (còn hiệu lực) nhằm phòng ngừa vận chuyển phế liệu bất hợp pháp từ xa ngoài biên giới; chủ tàu, chủ hãng vận tải biển phải chịu trách nhiệm đối với lô hàng phế liệu đang vận chuyển của tổ chức, cá nhân không có GCN/GXN đủ điều kiện nhập khẩu phế liệu; doanh nghiệp kinh doanh cảng biển không cho hàng hóa dỡ xuống cảng biển Việt Nam khi chủ tàu và chủ hàng không xuất trình được GCN/GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất còn hiệu lực, hạn ngạch nhập khẩu và chưa thực hiện ký quỹ bảo đảm PLNK theo quy định; chịu trách nhiệm về việc cho phép bốc dỡ các lô hàng PLNK nêu trên.
Kiểm soát chặt chẽ, buộc tái xuất các lô hàng lợi dụng nhập khẩu phế liệu để đưa chất thải vào Việt Nam
Bộ Tài chính phối hợp với Bộ Công Thương rà soát, bổ sung quy định về việc tạm dừng các hoạt động tạm nhập, tái xuất, quá cảnh, trung chuyển hàng hóa là PLNK vào lãnh thổ Việt Nam theo quy định của pháp luật; kiên quyết buộc tái xuất các lô hàng lợi dụng nhập khẩu phế liệu để đưa chất thải vào Việt Nam, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.
Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan liên quan rà soát, áp dụng, hoặc đề xuất áp dụng biện pháp tạm ngừng hoạt động tạm nhập, tái xuất, quá cảnh, trung chuyển hàng hóa là phế liệu vào lãnh thổ Việt Nam phù hợp với tình hình thực tế; chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành, cơ quan liên quan nghiên cứu áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại phù hợp với quy định của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đối với việc nhập khẩu phế liệu; chỉ đạo cơ quan quản lý thị trường theo thẩm quyền tăng cường thanh tra, kiểm tra hoạt động buôn bán và sử dụng PLNK; thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng cho các tổ chức, cá nhân nhập khẩu phế liệu; kể từ ngày 1/10/2018 không cho phép PLNK thông qua các cửa khẩu bằng đường bộ và đường sắt vào Việt Nam.
Kiên quyết buộc tái xuất các lô hàng lợi dụng nhập khẩu phế liệu để đưa
Bộ TN&MT, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ xem xét cấp mới, cấp lại GXN đối với đơn vị nhập khẩu sử dụng trực tiếp phế liệu làm nguyên liệu sản xuất khi chứng minh được nhu cầu và năng lực sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất. Gửi GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất và các thông báo về lô hàng PLNK theo thẩm quyền trên Cổng thông tin điện tử của Bộ TN&MT và Cổng thông tin Một cửa quốc gia.
Khẩn trương phối hợp với Bộ, ngành, địa phương triển khai Chỉ thị số 27/CT-TTg
Triển khai Chỉ thị số 27/CT-TTg, thời gian qua, Bộ TN&MT đã khẩn trương phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương liên quan tổ chức triển khai một số nội dung. Cụ thể, Bộ đã hoàn thành kế hoạch thanh tra việc chấp hành pháp luật về BVMT đối với công tác cấp GCN/GXN đủ điều kiện BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất và hoạt động nhập khẩu, sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất theo Quyết định số 2534/QĐ-BTNMT ngày 10/8/2018.
Tổ chức Đoàn thanh tra liên ngành do Bộ TN&MT chủ trì, với sự tham gia của các Bộ: Tài chính, Công Thương, Công an tại Quyết định số 2535/QĐ-BTNMT về thanh tra việc chấp hành pháp luật về BVMT đối với công tác cấp GCN/GXN đủ điều kiện BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất và hoạt động nhập khẩu, sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất. Nội dung thanh tra, bao gồm: Công tác cấp GCN/GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; việc chấp hành pháp luật về BVMT của các tổ chức được cấp GCN/GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; việc chấp hành pháp luật về BVMT đối với các tổ chức đã được Bộ TN&MT chỉ định tham gia chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ môi trường đối với PLNK làm nguyên liệu sản xuất.
Bộ TN&MT đã thành lập Đoàn công tác đến làm việc với Tổng cục Hải quan và Cục Hải quan các tỉnh, thành phố: Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Định, Cần Thơ, Đà Nẵng, Hải Phòng và TP. Hồ Chí Minh để thống kê chủng loại và khối lượng hàng hóa tồn đọng tại cảng (theo tờ khai E-manifest), danh sách các tổ chức, cá nhân đã kê khai hàng hóa nhập khẩu là phế liệu trên hệ thống E-manifest. Trên cơ sở thực tế và số liệu cung cấp của các đơn vị nêu trên, Tổng cục Môi trường theo chức năng, nhiệm vụ được giao về công tác quản lý môi trường đối với hoạt động nhập khẩu và sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất, đã trình Bộ trưởng ký Công văn số 5087/BTNMT-TCMT ngày 18/9/2018 báo cáo Thủ tướng Chính phủ về thực trạng tồn đọng PLNK tại các cảng và đề xuất biện pháp xử lý; trình Bộ trưởng Bộ TN&MT ban hành Quyết định số 2606/QĐ-BTNMT về việc thành lập Tổ biên tập xây dựng Quyết định của Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất và đã tổ chức họp Tổ biên tập xây dựng Dự thảo Quyết định.
Ngoài ra, Bộ cũng ban hành Thông tư số 08/2018/TT-BTNMT và Thông tư số 09/2018/TT-BTNMT ngày 14/9/2018 của Bộ TN&MT về việc ban hành 6 quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu được phép nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất (QCVN 31:2018/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu sắt, thép nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất; QCVN 32:2018/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu nhựa nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất; QCVN 33:2018/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu giấy nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất; QCVN 65:2018/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu thủy tinh nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất; QCVN 66:2018/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu kim loại màu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất; QCVN 67:2018/BTNMT - Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường đối với phế liệu xỉ hạt lò cao nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất).
Cập nhật thường xuyên, kịp thời và công bố danh sách 283 tổ chức được cấp GCN/GXN đủ điều kiện về BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất trên Cổng thông tin điện tử của Bộ TN&MT. Đồng thời, Bộ TN&MT đã cập nhật các văn bản thông báo lô hàng PLNK để kiểm tra, thông quan trên Cổng thông tin điện tử của Bộ.
Để triển khai có hiệu quả Chỉ thị số 27/CT-TTg nêu trên, trong thời gian tới, Bộ TN&MT sẽ tiếp tục phối hợp với các đơn vị có liên quan triển khai một số nội dung sau: Phối hợp Văn phòng Chính phủ hoàn thiện Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của các nghị định quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật BVMT 2014, theo hướng quy định dừng cấp GXN cho đơn vị nhận ủy thác nhập khẩu trong Chỉ thị bảo đảm theo quy định của pháp luật.
Phối hợp với Bộ Công Thương, các hiệp hội ngành, nghề và các cơ quan liên quan đánh giá nhu cầu sử dụng phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; khả năng đáp ứng nguồn nguyên liệu trong nước và nhu cầu nhập khẩu phế liệu về Việt Nam để phục vụ cho các hoạt động sản xuất, báo cáo Lãnh đạo Bộ TN&MT, trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, điều chỉnh Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu, theo hướng không cho phép nhập khẩu các loại phế liệu có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao, những loại phế liệu trong nước đang sẵn có nguồn nguyên liệu, phế liệu; trình Thủ tướng Chính phủ ban hành theo quy trình rút gọn Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất (sửa đổi) trong quý IV năm 2018; Tiếp tục phối hợp với các địa phương cập nhập thường xuyên, kịp thời và công bố danh sách những tổ chức, cá nhân được cấp GCN/GXN đủ điều kiện BVMT trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất, các tổ chức tham gia chứng nhận phù hợp quy chuẩn kỹ thuật môi trường đối với PLNK làm nguyên liệu sản xuất, thông báo về lô hàng PLNK trên Cổng thông tin điện tử của Bộ TN&MT và Cổng thông tin Một cửa quốc gia.
Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Thành Lam, Nguyễn Đức Thọ
Tổng cục Môi trường
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 10/2018)
