07/01/2020
Nhằm tăng cường việc quản lý chất lượng nước, sử dụng hiệu quả số liệu quan trắc môi trường, đa dạng hóa hình thức phổ biến thông tin môi trường tới cộng đồng, năm 2011, Tổng cục Môi trường đã ban hành Sổ tay hướng dẫn tính toán chỉ số chất lượng nước - WQI (Quyết định số 879/QĐ-TCMT ngày 1/7/2011).
Qua thời gian triển khai áp dụng, Sổ tay hướng dẫn tính toán WQI cho thấy, còn tồn tại một số bất cập đối với nội dung, phương pháp tính toán các chỉ số WQI, do chưa quy định một số thông số quan trắc từ các trạm quan trắc môi trường nước tự động liên tục, nhóm thông số đặc thù (kim loại nặng) có khả năng gây độc hoặc tác động mạnh tới chất lượng môi trường nước nếu bị ô nhiễm.
Chính vì vậy, Tổng cục Môi trường đã rà soát, chỉnh sửa, hoàn thiện Sổ tay hướng dẫn tính toán WQI. Ngày 12/11/2019, Tổng cục Môi trường đã ban hành Quyết định số 1460/QĐ - TCMT về việc Hướng dẫn kỹ thuật tính toán và công bố chỉ số chất lượng nước của Việt Nam (VN WQI), thay thế Quyết định số 879/QĐ-TCMT ngày 1/7/2011.
VN WQI là một chỉ số tổ hợp được tính toán từ các thông số chất lượng nước, xác định thông qua một công thức toán học. WQI dùng để mô tả định lượng về chất lượng nước và được biểu diễn qua một thang điểm. VN WQI được đánh giá và công bố thông qua thang điểm:
Bảng 1: Thang điểm đánh giá VN WQI
|
Khoảng giá trị WQI |
Chất lượng nước |
Màu sắc |
Mã màu RBG |
Phù hợp với mục đích sử dụng |
|---|---|---|---|---|
|
91 - 100 |
Rất tốt |
Xanh nước biển |
51;51;255 |
Sử dụng tốt cho mục đích cấp nước sinh hoạt |
|
76 - 90 |
Tốt |
Xanh lá cây |
0;228;0 |
Sử dụng cho mục đích cấp nước sinh hoạt nhưng cần các biện pháp xử lý phù hợp |
|
51 - 75 |
Trung bình |
Vàng |
255;255;0 |
Sử dụng cho mục đích tưới tiêu và các mục đích tương đương khác |
|
26 - 50 |
Xấu |
Da cam |
255;126;0 |
Sử dụng cho giao thông thủy và các mục đích tương đương khác |
|
10 - 25 |
Kém |
Đỏ |
255;0;0 |
Nước ô nhiễm nặng, cần các biện pháp xử lý trong tương lai |
|
< 10 |
Ô nhiễm rất nặng |
Nâu |
126;0;35 |
Nước nhiễm độc, cần có biện pháp khắc phục, xử lý |
So với Sổ tay hướng dẫn tính toán WQI ban hành năm 2011, Hướng dẫn tính toán và công bố WQI do Tổng cục Môi trường ban hành năm 2019 đã bổ sung, sửa đổi một số nội dung:
Thứ nhất, bổ sung các thông số kim loại nặng và hóa chất bảo vệ thực vật. Đây là 2 nhóm thông số có độc tính cao, có ảnh hưởng lớn đến hệ sinh thái và sức khỏe con người. Đặc biệt, Việt Nam là nước có diện tích đất nông nghiệp lớn, trong quá trình sản xuất đã sử dụng một lượng lớn hóa chất bảo vệ thực vật. Vì vậy, nhiều khu vực đang phải đối mặt với nguy cơ tồn dư hóa chất bảo vệ thực vật trong môi trường. Các thông số kim loại nặng và hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV) được lựa chọn để đưa vào công thức tính WQI đều nằm trong QCVN 08:2015/BTNMT Quy chuẩn quốc gia về chất lượng nước mặt lục địa, bao gồm:
+ Nhóm thông số thuốc bảo vệ thực vật: Aldrin, BHC, Dieldrin, DDTs (p,p’-DDT, p,p’-DDD, p,p’-DDE), Heptachlor & Heptachlorepoxide.
+ Nhóm thông số kim loại nặng: As, Cd, Pb, Cr6+, Cu, Zn, Hg.
Thứ hai, hướng dẫn tính toán WQI ban hành năm 2019 không sử dụng thông số độ đục và TSS. Đa số các lưu vực sông tại Việt Nam thường có độ đục và TSS cao do đặc trưng dòng chảy tự nhiên (nhiều phù sa), vì vậy thông số TSS và độ đục có ảnh hưởng lớn và làm sai lệch kết quả tính toán WQI, đưa đến những nhận định không chính xác về chất lượng.
Thứ ba, hướng dẫn tính toán WQI ban hành năm 2019 có quy định số lượng thông số tối thiểu trong công thức tính WQI. Số liệu để tính toán VN_WQI phải bao gồm tối thiểu III/V nhóm thông số, trong đó bắt buộc phải có nhóm IV (nhóm thông số hữu cơ và dinh dưỡng). Trong nhóm IV có tối thiểu 3 thông số được sử dụng để tính toán. Trường hợp thủy vực chịu tác động của các nguồn ô nhiễm đặc thù, bắt buộc phải lựa chọn nhóm thông số đặc trưng tương ứng để tính toán (thủy vực chịu tác động của ô nhiễm thuốc BVTV bắt buộc phải có nhóm II - nhóm thông số thuốc BVTV); (thủy vực chịu tác động của kim loại nặng bắt buộc phải có nhóm III - nhóm thông số kim loại nặng). Khi tính toán WQI đối với 2 nhóm thông số (thuốc BVTV và kim loại nặng) có ít nhất 1 thông số được sử dụng để tính toán.
Thứ tư, công thức tính WQI đã được cập nhật mới. Do việc bổ sung các nhóm thông số mới, không sử dụng nhóm thông số độ đục và TSS, nên công thức tính WQI cũng cần điều chỉnh. Công thức tính toán WQI như sau:
Đối với thủy vực cần chú ý vấn đề ô nhiễm hữu cơ, tính toán WQI với trọng số của nhóm thông số theo bảng sau :
|
Nhóm thông số |
Nhóm IV |
Nhóm V |
|
Trọng số |
2 |
1 |
Trong đó:
WQII: Kết quả tính toán đối với thông số nhóm I
WQIII: Kết quả tính toán đối với các thông số nhóm II
WQIIII: Kết quả tính toán đối với các thông số nhóm III
WQIIV: Kết quả tính toán đối với các thông số nhóm IV
WQIV: Kết quả tính toán đối với thông số nhóm V
Hướng dẫn tính toán và công bố WQI mới ban hành sẽ được sử dụng trong việc đánh giá tổng quan về chất lượng nước và công bố thông tin cho người dân.
Lê Hoàng Anh, Vương Như Luận
Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc
(Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường, số 12/2019)
