08/06/2016
Trong những năm qua, công tác quản lý môi trường của ngành y tế đã đạt được những tiến bộ quan trọng, đặc biệt là hoàn thiện về thể chế và xây dựng các văn bản chính sách, pháp luật trong lĩnh vực quản lý chất thải y tế (CTYT). Năm 2014 đánh dấu sự thay đổi quan trọng về các quy định pháp luật liên quan đến BVMT nói chung và BVMT trong ngành y tế nói riêng. Luật BVMT số 55/2014/QH13 đã được Quốc hội thông qua ngày 23/6/2014 và chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2015. Ngay sau đó, Chính phủ đã ban hành các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật và các Bộ, ngành liên quan đã ban hành Thông tư hướng dẫn thực hiện Nghị định của Chính phủ liên quan trong lĩnh vực BVMT và quản lý CTYT.
Theo Luật BVMT năm 2014, tại Chương XIV, Điều 142 đã quy định trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước về BVMT, trong đó có quy định rõ trách nhiệm của Bộ TN&MT, Bộ Y tế, Thủ trưởng các Bộ, ngành liên quan, UBND các cấp. Theo đó, Bộ trưởng Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ TN&MT, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ và Chủ tịch UBND cấp tỉnh tổ chức triển khai thực hiện pháp luật về BVMT trong hoạt động y tế, tổ chức việc thống kê nguồn thải, đánh giá mức độ ô nhiễm, xử lý chất thải của bệnh viện (BV), cơ sở y tế (CSYT) và hoạt động khác trong lĩnh vực quản lý.
Trong quản lý CTYT, tại Điều 72, Chương VII của Luật BVMT năm 2014 quy định, các BV và CSYT phải tổ chức thực hiện thu gom, xử lý nước thải y tế đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; Phân loại chất thải rắn y tế tại nguồn; thực hiện thu gom, vận chuyển, lưu giữ và xử lý chất thải rắn y tế bảo đảm đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; Có kế hoạch, trang thiết bị phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường do CTYT gây ra; CTYT phải được xử lý sơ bộ loại bỏ mầm bệnh có nguy cơ lây nhiễm trước khi chuyển về nơi lưu giữ, xử lý, tiêu hủy tập trung; Xử lý khí thải đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường. Đặc biệt, Luật quy định, chủ đầu tư BV, CSYT có trách nhiệm bố trí đủ kinh phí để xây dựng công trình vệ sinh, hệ thống thu gom, lưu giữ, xử lý chất thải và đáp ứng yêu cầu về BVMT, đồng thời quy định người đứng đầu BV, CSYT phải có trách nhiệm thực hiện yêu cầu về BVMT và quy định pháp luật liên quan.
 |
|
Chất thải y tế sắc nhọn được phân loại tại nguồn trong các bệnh viện |
Để hướng dẫn thi hành Luật BVMT năm 2014, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/4/2015 về quản lý chất thải và phế liệu, trong đó tại Điều 49 đã nêu: Bộ trưởng Bộ TN&MT quy định chi tiết việc vận chuyển, xử lý CTYT; Bộ trưởng Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ trưởng Bộ TN&MT quy định chi tiết việc phân loại, lưu giữ, quản lý CTYT trong phạm vi khuôn viên các CSYT. Để quản lý chất thải từ hoạt động y tế, Nghị định số 38/2015/NĐ-CP quy định, CTYT (trừ nước thải được đưa vào hệ thống xử lý nước thải của CSYT) phải được phân loại tại nguồn thành CTYT nguy hại (Chất thải lây nhiễm; chất thải nguy hại không lây nhiễm; chất thải phóng xạ) và CTYT thông thường (chất thải rắn thông thường; sản phẩm thải lỏng không nguy hại). Đặc biệt, chất thải lây nhiễm phải được quản lý chặt chẽ, nghiêm ngặt với cấp độ cao nhất trong các CSYT, bảo đảm không phát tán mầm bệnh gây ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Trường hợp để lẫn chất thải lây nhiễm vào chất thải rắn sinh hoạt, chất thải thông thường thì hỗn hợp chất thải đó phải được quản lý theo quy định về chất thải nguy hại. Đối với việc xử lý CTYT nguy hại thì ưu tiên lựa chọn các công nghệ không đốt, thân thiện với môi trường và bảo đảm việc xử lý đạt quy chuẩn kỹ thuật môi trường; Chất thải lây nhiễm sau khi khử khuẩn thì được xử lý như đối với chất thải thông thường bằng phương pháp phù hợp.
Ngày 3/6/2013, tại Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 24-NQ/TW về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và BVMT, trong đó đưa ra mục tiêu về BVMT đến năm 2020 là không để phát sinh và xử lý triệt để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng (ÔNMTNT); tiêu hủy, xử lý trên 85% chất thải nguy hại, 100% CTYT… Ngay sau đó, ngày 1/10/2013, Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT đến năm 2020, trong đó yêu cầu các cơ sở gây ÔNMTNT phải được xử lý triệt để. Trong thời gian xử lý triệt để, cơ sở gây ÔNMTNT phải áp dụng ngay các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm và chịu sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý nhà nước về môi trường và của cộng đồng. Theo Kế hoạch, Thủ tướng Chính phủ giao trách nhiệm cho UBND cấp tỉnh là cơ quan chỉ đạo xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT và có trách nhiệm bố trí hỗ trợ vốn từ ngân sách của địa phương để xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT thuộc khu vực công ích; Bố trí kịp thời kinh phí từ nguồn sự nghiệp môi trường cho hoạt động thanh tra, kiểm tra, rà soát lập danh mục cơ sở gây ÔNMTNT mới phát sinh hàng năm; hoạt động thanh tra, kiểm tra việc thực hiện xử lý triệt để đối với các cơ sở gây ÔNMTNT trên địa bàn.
Bộ TN&MT với vai trò là cơ quan chịu trách nhiệm trước Chính phủ trong việc thống nhất quản lý nhà nước về BVMT trên phạm vi toàn quốc và có trách nhiệm chủ trì xây dựng, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ văn bản quy phạm pháp luật, chính sách, chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình, đề án quốc gia về BVMT; Chủ trì xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo thẩm quyền, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường; ban hành văn bản hướng dẫn kỹ thuật theo thẩm quyền… Trong thời gian qua, Bộ đã ban hành Thông tư số 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/6/2015 về quản lý chất thải nguy hại, trong đó đưa ra các yêu cầu kỹ thuật, quy trình quản lý chất thải nguy hại, các quy định về đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại. Bộ TN&MT chịu trách nhiệm cấp phép và quản lý việc vận chuyển, xử lý chất thải nguy hại trong đó có CTYT nguy hại. Ngoài ra, Bộ TN&MT cũng đã ban hành các quy chuẩn Việt Nam (QCVN) về CTYT gồm QCVN 28:2010/BTNMT-Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về nước thải y tế; QCVN 02:2012/BTNMT-Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về lò đốt chất thải rắn y tế; QCVN 55:2013/BTNMT-Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thiết bị hấp CTYT.
Để tăng cường sự phối hợp giữa ngành Y tế và ngành TN&MT trong quản lý nhà nước về BVMT đối với CSYT, Bộ Y tế đã phối hợp với Bộ TN&MT xây dựng và ban hành Thông tư liên tịch số 48/2014/TTLT-BYT-BTNMT ngày 22/12/2014, trong đó quy định rõ trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa Bộ Y tế, Bộ TN&MT, Sở Y tế, Sở TN&MT. Ngày 31/12/2015, Bộ Y tế và Bộ TN&MT đã ban hành Thông tư liên tịch số 58/TTLT-BYT-BTNMT quy định về quản lý CTYT. Thông tư đã quy định rõ việc phân loại, thu gom, lưu giữ tạm thời, vận chuyển, xử lý CTYT, trách nhiệm của người đứng đầu BV, các CSYT và các cơ quan liên quan trong quản lý CTYT.
Bộ Y tế cũng đã chủ động xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tổng thể xử lý CTYT giai đoạn 2011-2015 và định hướng đến 2020. Trong đó mục tiêu đến năm 2020, 100% các CSYT thực hiện xử lý CTYT đạt quy chuẩn về môi trường. Nhằm đẩy mạnh hơn nữa công tác quản lý CTYT trong BV, Bộ Y tế đã ban hành Chỉ thị số 05/CT-BYT ngày 6/7/2015. Theo Chỉ thị, các BV phải giao trách nhiệm quản lý chất thải, BVMT cho một khoa, phòng cụ thể; Bổ nhiệm một cán bộ phụ trách về quản lý chất thải, BVMT để giúp Giám đốc BV về công tác quản lý CTYT; Bố trí kinh phí để mua sắm các dụng cụ, phương tiện phục vụ việc phân loại thu gom, vận chuyển, lưu giữ tạm thời chất thải trong BV đúng chủng loại, kinh phí mua hóa chất phục vụ việc xử lý CTYT, kinh phí chi trả cho các hoạt động dịch vụ để xử lý CTYT của BV theo đúng quy định; Thường xuyên kiểm tra, giám sát công tác quản lý chất thải rắn y tế, không để tình trạng lọt chất thải rắn y tế nguy hại ra ngoài; Xử lý nghiêm các cá nhân, đơn vị vi phạm các quy định hiện hành về phân loại, thu gom, vận chuyển, xử lý CTYT; Đưa kết quả thực hiện về quản lý CTYT, BVMT vào nội dung thi đua khen thưởng hàng năm.
Nhằm tăng cường huy động đầu tư theo hình thức đối tác công tư, giảm gánh nặng ngân sách nhà nước, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 15/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 về đầu tư theo hình thức đối tác công tư. Để triển khai Nghị định này, Bộ Y tế đang xây dựng cơ chế đặc thù và cơ chế đầu tư theo hình thức đối tác công tư trong quản lý CTYT. Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định số 85/2012/NĐ-CP ngày 15/10/2012 về cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập và giá dịch vụ khám, chữa bệnh của các cơ sở khám, chữa bệnh công lập, trong đó đến năm 2018 trở đi, giá dịch vụ khám, chữa bệnh sẽ được tính đúng, tính đủ chi phí cho xử lý chất thải, vệ sinh môi trường.
Nhìn chung, hệ thống các văn bản pháp luật về môi trường và quản lý CTYT đã khá đầy đủ. Để công tác quản lý CTYT đạt hiệu quả cao, cần triển khai đồng bộ các giải pháp:
Tiếp tục hoàn thiện thể chế chính sách liên quan đến quản lý CTYT, đặc biệt là cơ chế, chính sách đặc thù, cơ chế đối tác công tư trong quản lý CTYT và đề xuất sửa đổi các quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn về môi trường liên quan đến quản lý CTYT cho phù hợp với Luật BVMT năm 2014 và điều kiện thực tế.
Huy động nguồn lực tài chính để đầu tư xây dựng hệ thống xử lý CTYT, bao gồm các nguồn: Ngân sách Trung ương hỗ trợ có mục tiêu cho địa phương; Ngân sách địa phương; Kinh phí từ các dự án ODA trong đó có dự án Hỗ trợ xử lý CTYT vay vốn của WB và các nguồn vốn hợp pháp khác; Triển khai đối tác công tư trong quản lý và xử lý CTYT nhằm huy động sự tham gia của các nguồn lực xã hội (PPP) để tăng tính chuyên môn hóa trong xử lý CTYT và giảm gánh nặng ngân sách nhà nước.
Tăng cường thanh tra, kiểm tra liên ngành việc chấp hành các quy định của pháp luật về BVMT đối với CSYT; Kiên quyết xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật về BVMT trong CSYT, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu BV; Quy định trách nhiệm cụ thể cho lãnh đạo các CSYT trong việc thực hiện quản lý CTYT tại đơn vị; Đưa kết quả thực hiện về quản lý chất thải, BVMT vào nội dung thi đua khen thưởng hàng năm của CSYT; Gắn trách nhiệm thực hiện quản lý CTYT vào tiêu chí đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ của lãnh đạo đơn vị. Lãnh đạo các CSYT phải chịu trách nhiệm về những sai phạm trong công tác quản lý CTYT của đơn vị.
Đẩy mạnh công tác truyền thông trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm phổ biến pháp luật về BVMT trong CSYT, nâng cao nhận thức của các cấp, các ngành, của cán bộ y tế, người bệnh và người nhà bệnh nhân; đồng thời có chính sách khen thưởng và nhân rộng những BV, địa phương thực hiện tốt công tác quản lý CTYT, BVMT và xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật về BVMT.
TS. Nguyễn Thị Liên Hương
Cục trưởng - Cục Quản lý môi trường y tế
(Nguồn: bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 5/2016)
