05/09/2017
1. Các hoạt động triển khai Quyết định số 1788/QĐ-TTg
Ngày 1/10/2013, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 1788/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch xử lý triệt để cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng (ÔNMTNT) đến năm 2020 (Kế hoạch). Mục tiêu chung của Kế hoạch là “Rà soát, phát hiện và tập trung xử lý triệt để, dứt điểm 43 cơ sở chưa hoàn thành xử lý theo Quyết định số 64/2003/QĐ-TTg, 435 cơ sở gây ÔNMTNT trên phạm vi cả nước và các cơ sở mới phát sinh; hoàn thiện đồng bộ các cơ chế, chính sách, quy định của pháp luật về xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT và phấn đấu đến năm 2020 không để phát sinh cơ sở gây ÔNMTNT nghiêm trọng. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ TN&MT đã chủ động, tích cực triển khai các hoạt động nhằm đẩy nhanh tiến độ xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT. Cụ thể:
Kiện toàn tổ chức, quy chế hoạt động và hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương triển khai thực hiện Kế hoạch
Ban Chỉ đạo liên ngành xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT đã được kiện toàn theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg; trong đó bổ sung thành viên là đại diện Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam. Ngay sau khi kiện toàn về mặt tổ chức, Ban Chỉ đạo cũng đã xây dựng, hoàn thiện Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban Chỉ đạo và Văn phòng giúp việc Ban chỉ đạo liên ngành, trên cơ sở phân công cụ thể, làm rõ trách nhiệm của từng thành viên là đại diện tại các Bộ, ngành. Bên cạnh đó, một số tỉnh, thành phố cũng đã thành lập Ban Chỉ đạo xử lý các cơ sở gây ÔNMTNT của địa phương như: Cao Bằng, Cà Mau...
Từ năm 2015 đến nay, Bộ TN&MT ban hành nhiều văn bản hướng dẫn, đôn đốc, đề nghị các Bộ, ngành và địa phương báo cáo tình hình triển khai Kế hoạch, kết quả đạt được, các khó khăn và vướng mắc; hướng dẫn quy trình chứng nhận cơ sở gây ÔNMTNT đã hoàn thành xử lý triệt để để kịp thời giải quyết vướng mắc của địa phương. Trên cơ sở đó, nhiều địa phương đã chủ động, tích cực xây dựng Kế hoạch triển khai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ (Cao Bằng), lồng ghép nội dung triển khai Quyết định số 1788/QĐ-TTg trong các chương trình, kế hoạch về BVMT theo từng giai đoạn (An Giang); ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, đôn đốc triển khai xử lý ô nhiễm triệt để theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg (Hà Nội, Bình Định, Thừa Thiên - Huế, Bạc Liêu, Cà Mau, Gia Lai, Nam Định, Quảng Trị, Hưng Yên, Bắc Giang, Nghệ An, Trà Vinh, Lạng Sơn, Tây Ninh, An Giang, Cao Bằng, Đà Nẵng, Thái Nguyên, Thanh Hóa,...).
Hoàn thiện các cơ chế, chính sách xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT
Trong thời gian qua, nhiều cơ chế chính sách quy định về xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT đã được thể chế hóa trong Luật BVMT (Điều 104), Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BVMT (Mục 3, Chương VI, Nghị định số 19/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015). Ngoài ra, Bộ TN&MT cũng đã tham mưu bổ sung các quy định về chế tài xử lý đối với cơ sở gây ÔNMTNT trong Nghị định số 155/2016/NĐ-CP ngày 18/11/2016 quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực BVMT. Theo đó, ngoài việc bị xử phạt vi phạm hành chính như các cơ sở khác, cơ sở gây ÔNMTNT còn bị xử phạt đối với hành vi thực hiện không đúng nội dung, yêu cầu, tiến độ xử lý ô nhiễm môi trường; hành vi không thực hiện biện pháp xử lý triệt để ô nhiễm môi trường; hành vi không thực hiện biện pháp giảm thiểu ô nhiễm trong thời gian xử lý triệt để ô nhiễm môi trường với mức phạt lên đến 500 triệu đồng/hành vi, quy định tại Khoản 7, Điều 19 về Hành vi vi phạm các quy định về BVMT thuộc danh mục các cơ sở gây ÔNMTNT.
 |
|
Kiểm tra một cơ sở sản xuất gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng tại tỉnh Quảng Bình |
Bộ TN&MT đang nghiên cứu, hoàn thiện các quy định về chứng nhận cơ sở gây ÔNMTNT đã hoàn thành xử lý triệt để (thay thế Quyết định số 10/2006/QĐ-BTNMT ngày 21/8/2006 của Bộ trưởng Bộ TN&MT); tiêu chí xác định cơ sở gây ô nhiễm môi trường, gây ÔNMTNT (thay thế Thông tư số 04/2012/TT-BTNMT ngày 5/8/2012 của Bộ TN&MT) và hướng dẫn các nội dung có liên quan được quy định tại Nghị định số 19/2015/NĐ-CP. Tuy nhiên, theo quy định của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Thông tư không được quy định thủ tục hành chính, do đó các quy định nêu trên đang đề xuất lồng ghép trong Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định hướng dẫn thi hành Luật BVMT.
Bộ TN&MT phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, các Bộ, ngành, địa phương xây dựng, tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT thuộc đối tượng công ích giai đoạn 2016 - 2020. Trong đó đã lựa chọn 30 bãi rác gây ÔNMTNT ưu tiên bố trí kinh phí từ nguồn đầu tư phát triển để thực hiện xử lý triệt để ô nhiễm môi trường trong giai đoạn 2016 - 2020; dự kiến sẽ giải quyết được gần 50% tổng số bãi rác đang gây ÔNMTNT phải xử lý triệt để theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg. Bên cạnh đó, một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã ban hành chính sách hỗ trợ cho các cơ sở triển khai xử lý ô nhiễm triệt để như: chính sách ưu đãi đối với các doanh nghiệp phải di dời (Nam Định, Cà Mau); cho vay với lãi suất ưu đãi cho các tổ chức, cá nhân thực hiện khắc phục ô nhiễm môi trường từ Quỹ BVMT của tỉnh (Bình Thuận, Đồng Nai)...
Đẩy mạnh hoạt động thanh tra, kiểm tra về xử lý ÔNMTNT
Công tác thanh tra, kiểm tra tình hình xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT luôn được quan tâm đẩy mạnh. Từ năm 2015-2016, Bộ TN&MT đã thành lập Đoàn kiểm tra giám sát có sự tham gia của các Bộ: Công an, Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, Xây dựng, Giao thông vận tải, Tài chính để tiến hành kiểm tra, thanh tra tại 104 cơ sở gây ÔNMTNT với số tiền xử phạt là 12.537.928.420 đồng, chủ yếu tập trung đối với các cơ sở có hành vi chậm xử lý triệt để ô nhiễm môi trường theo tiến độ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Trong đó các biện pháp xử lý chính đã thực hiện là phạt tiền, đình chỉ hoạt động, yêu cầu cơ sở khắc phục hậu quả vi phạm. Bộ cũng đã kiểm tra tiến độ thực hiện 39 dự án xử lý ô nhiễm triệt để được hỗ trợ từ ngân sách Trung ương. Ngoài ra, một số địa phương cũng đã chủ động thành lập các Đoàn thanh tra, kiểm tra liên ngành tại các cơ sở gây ÔNMTNT (Cao Bằng, Hà Giang, Quảng Nam) và đã có biện pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc nhằm đẩy nhanh tiến độ xử lý triệt để ô nhiễm môi trường trên địa bàn.
2. Kết quả thực hiện Quyết định số 1788/QĐ-TTg
Nhìn chung, trong thời gian qua, Bộ TN&MT đã tích cực và chủ động triển khai các hoạt động nhằm thực hiện có hiệu quả Quyết định số 1788/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Một số kết quả chính đã được đạt là:
- Tính đến tháng 6/2017, đã có 400/439 cơ sở gây ÔNMTNT theo Quyết định số 64/2003/QĐ-TTg đã hoàn thành biện pháp xử lý ô nhiễm triệt để, không còn gây ÔNMTNT, chiếm tỷ lệ 91,1%; còn lại 39 cơ sở chưa hoàn thành các biện pháp xử lý ô nhiễm triệt để, chiếm tỷ lệ 8,9%. Có 203/366 cơ sở gây ÔNMTNT theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg có thời hạn xử lý đến ngày 31/12/2017 đã hoàn thành và cơ bản đã hoàn thành xử lý triệt để, không còn gây ÔNMTNT, chiếm tỷ lệ 55,5%.
- Tạo hành lang pháp lý tương đối hoàn thiện các quy định của pháp luật về xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT, thể hiện trong Luật BVMT năm 2014 và các văn bản quy định chi tiết thi hành.
- Xây dựng được dòng kinh phí từ nguồn sự nghiệp môi trường hỗ trợ có mục tiêu cho các địa phương theo quy định tại Quyết định số 58/2008/QĐ-TTg và Quyết định số 38/2011/QĐ-TTg để thực hiện việc xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT thuộc khu vực công ích như: bãi rác, bệnh viện… Theo đó, đã có 160 cơ sở gây ÔNMTNT thuộc khu vực công ích được xử lý triệt để.
- Đối với các cơ sở gây ÔNMTNT thuộc khu vực công ích, thuộc trách nhiệm xử lý của Nhà nước, việc đưa vào danh mục nhằm xác định trọng điểm ưu tiên đầu tư từ nguồn vốn ngân sách, các nguồn vốn huy động hợp pháp khác để khắc phục ô nhiễm, cải thiện môi trường.
- Nhiều địa phương đã quan tâm chỉ đạo, xây dựng kế hoạch xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT trên địa bàn; tỷ lệ các cơ sở hoàn thành biện pháp xử lý ô nhiễm triệt để đã có nhiều chuyển biến tích cực; các cơ sở đã có ý thức trong việc triển khai Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, nhiều cơ sở gây ÔNMTNT đã chủ động thực hiện các biện pháp giảm thiểu ô nhiễm trong thời gian thực hiện xử lý ô nhiễm triệt để, qua đó đã góp phần giảm thiểu tác động của ô nhiễm tới cộng đồng.
 |
|
Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên đã hoàn thành xử lý triệt để ÔNMTNT vào năm 2013 |
Bên cạnh những kết quả đạt được nêu trên, công tác xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT còn một số tồn tại, vướng mắc:
- Quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo, Văn phòng Ban Chỉ đạo thực hiện Kế hoạch xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT chưa được ban hành, là một trong những nguyên nhân làm ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của Ban Chỉ đạo, Văn phòng Ban Chỉ đạo. Nguyên nhân của việc chậm ban hành là do trong thời gian vừa qua Bộ TN&MT, các đơn vị trực thuộc Bộ đang trong quá trình kiện toàn cơ cấu tổ chức.
- Một số hướng dẫn cụ thể về tiêu chí xác định cơ sở gây ÔNMTNT và hướng dẫn việc kiểm tra, đánh giá kết quả và xác nhận hoàn thành các biện pháp xử lý triệt để ô nhiễm môi trường tại các cơ sở gây ÔNMTNT chậm được ban hành. Nguyên nhân là do sự thay đổi quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2014, dẫn đến nhiều cơ chế chính sách về xử lý triệt để đã được luật hóa nhưng chưa được triển khai thực hiện đầy đủ, chưa phát huy được kết quả như mong muốn.
- Kinh phí ngân sách nhà nước đầu tư để xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT thuộc khu vực công ích còn chưa đáp ứng yêu cầu. Một số địa phương chưa tích cực, chủ động bố trí kinh phí từ ngân sách Trung ương để xử lý triệt để, còn tư tưởng trông chờ vào sự hỗ trợ từ kinh phí của Trung ương. Tiến độ xây dựng Chương trình mục tiêu xử lý các cơ sở gây ÔNMTNT thuộc khu vực công ích giai đoạn 2016-2020 còn chậm, đến nay Chương trình chưa được phê duyệt nên chưa có kinh phí thực hiện.
- Một số địa phương còn thiếu quyết liệt trong việc triển khai thực hiện Kế hoạch của Thủ tướng Chính phủ đối với các cơ sở trên địa bàn, cụ thể: Không đưa các cơ sở công ích (bãi rác, bệnh viện) vào kế hoạch thanh tra, kiểm tra hàng năm do tâm lý e ngại ảnh hưởng đến hoạt động tại địa phương, mặc dù hàng năm Bộ TN&MT đều có văn bản chỉ đạo, đôn đốc; Chưa quan tâm bố trí kinh phí để duy trì, vận hành công trình đã được đầu tư từ kinh phí ngân sách nhà nước dẫn đến chất lượng công trình bị ảnh hưởng.
- Quá trình xây dựng, triển khai thực hiện dự án xử lý triệt để còn nhiều bất cập, có một số dự án không thu gom được nước thải về hệ thống xử lý; công suất hệ thống xử lý quá lớn so với khối lượng phát sinh thực tế của cơ sở gây khó khăn về kinh phí trong quá trình vận hành, duy tu, bảo dưỡng; Chưa thực hiện tốt công tác quy hoạch, dẫn tới tình trạng các nhà máy, cơ sở sản xuất nằm xen kẽ trong các khu dân cư kéo theo nhiều khó khăn, vướng mắc khi thực hiện công tác di dời.
- Hầu hết, các bãi rác, đặc biệt là các bãi rác cấp huyện được đầu tư thiếu đồng bộ, nhiều hạng mục không được thực hiện đầy đủ so với thiết kế đã được phê duyệt như: hệ thống xử lý nước rỉ rác, nhà điều hành khu xử lý, trạm cân, máy ép, đầm nén rác… Bên cạnh đó, kinh phí cho việc xử lý rác cũng hạn chế nên việc chôn lấp, xử lý rác hiện nay đa số không đúng quy trình; một số bãi rác đã có dấu hiệu tái ô nhiễm.
- Chưa có quy định về kiểm soát chặt chẽ đối với các cơ sở có nguy cơ gây ÔNMTNT. Theo đó, nguy cơ vẫn còn các cơ sở gây ÔNMTNT mới phát sinh. Ngoài ra, có nhiều cơ sở thay đổi chủ sở hữu, pháp nhân hoặc hoạt động sản xuất cầm chừng, không liên tục, không chủ động lập thủ tục xin chứng nhận hoàn thành xử lý triệt để ÔNMTNT.
3. Một số giải pháp nhằm thúc đẩy xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT
Để sớm khắc phục những tồn tại, hạn chế nêu trên, trong thời gian tới cần tập trung triển khai một số giải pháp chính:
Tổ chức triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đã đề ra trong Quyết định số 1788/QĐ-TTg đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Tăng cường hiệu quả hoạt động của Ban chỉ đạo, Văn phòng Ban chỉ đạo liên ngành xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT.
Thực hiện tốt công tác đánh giá tình hình triển khai hai chỉ tiêu cơ bản về xử lý triệt để là: chỉ tiêu hoàn hoàn xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT; chỉ tiêu về giảm tỷ lệ phát sinh mới cơ sở gây ÔNMTNT.
Đẩy mạnh hoạt động thanh tra, kiểm tra trách nhiệm của các địa phương có nhiều cơ sở gây ÔNMTNT chậm hoàn thành xử lý triệt để; phát sinh nhiều cơ sở gây ÔNMTNT; tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ.
Tăng cường hoạt động thanh tra, kiểm tra tại các cơ sở gây ÔNMTNT; xử lý nghiêm, kiên quyết đình chỉ hoạt động đối với các cơ sở chậm hoàn thành xử lý ô nhiễm triệt để; xử lý trách nhiệm thủ trưởng cơ quan chủ quản cơ sở công ích gây ÔNMTNT chậm hoàn thành xử lý ô nhiễm triệt để.
4. Định hướng hoạt động trong thời gian tới
Trong 6 tháng cuối năm 2017, Bộ TN&MT tập trung triển khai một số nội dung nhằm khắc phục các tồn tại, vướng mắc đang đặt ra trong quá trình triển khai Quyết định số 1788/QĐ-TTg, cụ thể:
Ban hành Quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo, Văn phòng Ban Chỉ đạo liên ngành thực hiện Kế hoạch xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT. Hoàn thiện các quy định về xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT để lồng ghép trong các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật BVMT.
Hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành Chương trình mục tiêu hỗ trợ xử lý triệt để cơ sở gây ÔNMTNT thuộc đối tượng công ích giai đoạn 2016-2020.
Chỉ đạo, đôn đốc các địa phương tiếp tục đẩy nhanh tiến độ xử lý triệt để, đặc biệt tại các cơ sở đã chậm tiến độ kéo dài. Trong đó, đề nghị các địa phương quan tâm bố trí kinh phí cho công tác xử lý triệt để, đặc biệt tại các cơ sở thuộc khu vực công ích, bố trí kinh phí để bảo đảm việc duy trì vận hành thường xuyên hệ thống đã được đầu tư. Đối với các cơ sở công ích đã được hỗ trợ kinh phí triển khai xử lý ô nhiễm triệt để nhưng chậm triển khai, hoàn thành hoặc tiếp tục gây ô nhiễm môi trường, đề nghị xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu.
Tổ chức kiểm tra công tác xử lý triệt để tại các địa phương nhằm tăng cường trách nhiệm của các địa phương trong công tác chỉ đạo xử lý triệt để các cơ sở gây ÔNMTNT trên địa bàn, tăng cường hiệu quả việc quản lý, sử dụng nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách Trung ương để thực hiện các dự án xử lý ô nhiễm triệt để theo Quyết định số 58/2008/QĐ-TTg; đẩy nhanh tiến độ xử lý triệt để đối với các cơ sở gây ÔNMTNT chưa hoàn thành các biện pháp xử lý ô nhiễm triệt để theo Quyết định số 1788/QĐ-TTg.
Tổ chức các cuộc họp định kỳ của Ban Chỉ đạo, Văn phòng Ban Chỉ đạo liên ngành theo hướng tập trung vào từng chuyên đề nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho từng đối tượng cơ sở gây ÔNMTNT như bệnh viện, bãi rác, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ…
Hoàng Văn Thức
Phó Tổng cục trưởng
Dương Thị Thanh Xuyến - Trương Thị Minh Hà
Tổng cục Môi trường
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 8/2017
