26/12/2016
Mátxcơva là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của Cộng hòa Liên bang (CHLB) Nga. Mátxcơva có diện tích 2.511 km², với dân số tăng nhanh (năm 2004 là 11,2 triệu, đến năm 2015 là 16,8 triệu dân). Do mật độ dân số tăng nhanh cùng với tốc độ phát triển và đô thị hóa cao đã tạo ra sức ép lớn đối với môi trường của TP.
Bên cạnh đó, Mátxcơva có trên 7.000 doanh nghiệp thuộc các ngành công nghiệp, xây dựng, giao thông, làm phát sinh lượng lớn chất thải và khí thải độc hại ra môi trường. Tuy nhiên, hiện chỉ có 60% lượng phát thải được kiểm soát chặt chẽ. Ngoài ra, sự gia tăng nhanh chóng của các phương tiện giao thông cá nhân cũng phát sinh lượng lớn bụi, khí thải ra không khí.
Để giải quyết những vấn đề trên, Mátxcơva đã tăng cường đầu tư hệ thống các trạm quan trắc môi trường (hệ thống bao gồm mạng lưới các trạm quan trắc môi trường, trong đó có sự kết nối với Trung tâm quan trắc môi trường Mátxcơva để tiếp nhận và xử lý kết quả), từ đó, có những giải pháp BVMT phù hợp.
Thực hiện Luật BVMT CHLB Nga, từ năm 1998, hệ thống quan trắc môi trường quốc gia được thành lập, trong đó Trung tâm Quan trắc môi trường Mátxcơva thực hiện chức năng quan trắc các yếu tố khí tượng, thủy văn và môi trường của TP và các khu vực lân cận, bao gồm: Quan trắc hiện trạng không khí, nước mặt, đất và phóng xạ; Thực hiện đánh giá và phân tích số liệu quan trắc; Đánh giá hiện trạng và đưa ra những dự báo dựa trên cơ sở số liệu quan trắc. Đặc biệt, theo quy định của chính quyền TP, từ năm 2007, tất cả các doanh nghiệp sản xuất lớn phải có các trạm quan trắc môi trường tự động để đo các thông số phát thải ra không khí.
 |
 |
|
Trạm quan trắc không khí cố định và lưu động |
Quan trắc không khí
Mạng lưới quan trắc chất lượng không khí được phân bố ở nội thành Mátxcơva có 56 trạm, trong đó có trạm quan trắc lưu động, trạm quan trắc trên cao, trạm quan trắc được lắp đặt trên tháp truyền hình quốc gia Ostankino và các trạm trên địa bàn TP. Ngoài ra, còn có 19 trạm được lắp đặt ở 9 TP lân cận Mátxcơva. Số liệu quan trắc được thực hiện mỗi lần 20 phút, xác định nồng độ của 27 thông số ô nhiễm cơ bản, đặc trưng của các nguồn phát thải do hoạt động sinh hoạt và sản xuất của con người (bao gồm: Bụi PM10 và PM2,5, CO2, CO, O3, NO2, NO, H2S, benzene, axeton, chất lơ lửng, metan, clorua, florua, crom, sắt, cadimi, coban, xilen, mangan, đồng, niken, chì, thủy ngân, kẽm, toluen, phenol, formandehit…
Quan trắc nước mặt
Mátxcơva có 140 sông và nhánh sông, tổng chiều dài 249 km, trên 430 hồ nước, với tổng diện tích nước mặt khoảng 3.200 ha nên hệ thống nước mặt được coi là một phần quan trọng của TP. Việc quan trắc chất lượng nước mặt trên toàn hệ thống được thực hiện bởi 63 trạm quan trắc (trong đó 13 trạm trên sông Mátxcơva, 14 trạm ở các sông nhỏ, 18 trạm ở các nhánh sông lớn và 18 trạm tại các hồ). Các trạm tiến hành quan trắc trên 40 thông số chất lượng nước (như: pH, độ đục, ôxy hòa tan, chất rắn lơ lửng, BOD5, COD, cặn khô, clorua, SO42-, PO43-, NH4+, NO2-, NO3-, sắt, mangan...). Ngoài ra, có thể tiến hành phân tích thêm các thông số khác (canxi, natri, kali, molypden, xilen, asen…) tùy vào mục đích nghiên cứu và các khu vực có nguồn thải cụ thể. Ngoài ra, trung bình mỗi năm các cơ quan quan trắc còn tiến hành lấy 1.500 mẫu nước bằng tay và khoảng 26.000 mẫu bằng các thiết bị tự động để có những phân tích, đánh giá, so sánh và đối chiếu đảm bảo độ tin cậy của kết quả quan trắc.
Quan trắc đất và phóng xạ
Toàn TP có 1.333 điểm giám sát và quan trắc để đảm bảo chất lượng môi trường đất, trong đó có 200 - 300 điểm được tiến hành hàng năm. Các thông số quan trắc: hàm lượng mùn, chì, kẽm, đồng, niken, cadimi, mangan, thủy ngân và asen (bao gồm tổng số và lưu động), tổng dầu mỡ, benzen, độ pH, chất hữu cơ, các chỉ tiêu dinh dưỡng đất (P2O5, K2O, NO3, NH4). Bên cạnh đó, Mátxcơva có 17 trạm và điểm quan trắc ô nhiễm phóng xạ, trong đó, 5 trạm đo sự lắng đọng của các sol khí phóng xạ và 12 trạm đo nồng độ của các sol khí phóng xạ trong không khí.
Số liệu quan trắc được cập nhật liên tục trên trang điện tử Trung tâm Quan trắc môi trường Mátxcơva (www.ecomos.ru). Trên trang điện tử cũng thể hiện biểu đồ diễn biến chất lượng môi trường hàng năm, các bảng biểu phân tích, so sánh chất lượng môi trường không khí, nước, đất… giữa các năm và các tháng.
Hàng năm, Trung tâm Quan trắc môi trường Mátxcơva cũng tiến hành công bố báo cáo hiện trạng môi trường TP, bao gồm các nội dung cơ bản: Thành phần, mức độ ô nhiễm môi trường không khí, nước mặt, đất và phóng xạ của Mátxcơva, các khu vực lân cận. Đây là những thông tin quan trọng để các cơ quan quản lý BVMT, chính quyền TP có thể đưa ra những giải pháp phù hợp, đặc biệt là vấn đề kiểm soát và kiểm tra các nguồn gây ô nhiễm, nguồn phát thải ra môi trường.
Như vậy, hệ thống quan trắc môi trường Mátxcơva đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý môi trường của các khu vực. Đồng thời, giúp các doanh nghiệp sản xuất có thể sử dụng thông tin về mức độ phát thải của mình để thực hiện các hoạt động ưu tiên giảm thiểu ô nhiễm và nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống xử lý môi trường.
ThS. Nguyễn Đình Đáp
Trường Đại học Kỹ thuật quốc gia
Xây dựng Mátxcơva
ThS. Trần Đình Quý
Trường Cao đẳng An ninh nhân dân I
Nguồn: Bài đăng trên Tạp chí Môi trường số 11/2016
